Skąd się wzięły szczęki u kręgowców?

Ewolucyjna historia mieści w sobie wiele nierozwiązanych zagadek. Jedną z nich jest przejście między kręgowcami pozbawionymi szczęk (Agnatha/bezżuchwowce/bezszczękowce) i tymi, które szczęki posiadają (Gnathostomata/żuchwowce/szczękowce). W ciągu ostatnich kilkuset lat odkryto liczne skamieliny kręgowców, jednak nie znalazła się wśród nich ani jedna forma przejściowa między rybami posiadającymi szczęki a ich bezszczękowymi przodkami.

Teoria ewolucji a szczęki

Ewolucjoniści twierdzą, że szczęki przekształciły się z łuków skrzelowych u tzw. prymitywnej ryby. U hipotetycznego przodka kręgowców, który posiadał dziewięć i osiem łuków skrzelowych, trzy łuki skrzelowe znajdujące się najbliżej otworu gębowego w jakiś sposób przekształciły się w trzy podstawowe elementy prymitywnej szczęki^1,2: główną część górnej szczęki, rdzeń żuchwy i nową kość czaszki z wyspecjalizowanym przegubem łączącym się z żuchwą.

Jednak do funkcjonowania szczęk potrzebne są bardzo znaczące modyfikacje, jak to zauważono w niedawnym artykule: „Ewolucja górnej szczęki również wymaga dalszych badań, ponieważ jej modyfikacja wydaje się być bardziej złożona niż modyfikacja żuchwy”³. Aby to wszystko działało, potrzebne są wysoce wyspecjalizowane mięśnie, cechy neurologiczne i odpowiednie połączenia. Dlatego też w niedawnym podręczniku o ewolucji kręgowców napisano: „Ewolucja procesów rozwojowych, które doprowadziły do powstania ruchomych szczęk, jest [sic] bardzo kontrowersyjna”¹.

Jak to się zaczęło?

Świeccy naukowcy uważają, że wstępny etap do rozwoju kręgowców reprezentują bezszczękowe ryby, takie jak minogi i śluzice, natomiast kolejnym krokiem ewolucyjnym były ostrakodermy, inaczej bezszczękowce pancerne – wymarła grupa ryb, które występowały głównie w późnym sylurze i wczesnym dewonie. Jednak w zakłopotanie wprawia ewolucjonistów fakt, że były to ryby niezwykle wyrafinowane, posiadające cechy, których nie można znaleźć nawet wśród ryb żyjących obecnie⁴, a przy tym pojawiają się w zapisie kopalnym nagle, w pełni ukształtowane i wyjątkowo złożone.

Nagłe pojawienie się szczęk u ryb pancernych

Następna grupa na ewolucyjnym drzewie to ryby pancerne zwane plakodermami, które według datowania ewolucyjnego pojawiły się w okresie późnego syluru, a zniknęły pod koniec dewonu. Ku zdziwieniu ewolucjonistów plakodermy miały w pełni rozwinięte szczęki, dość skomplikowane, wyposażone w duże i ostre zęby, a przy tym ich rzekomi przodkowie, ostrakodermy, żyli obok nich przez około 30 milionów lat bez zauważalnego spadku.

Dodatkowo zapis kopalny wskazuje, że plakodermy współistniały również ze współcześnie występującymi rybami kostnoszkieletowymi, które posiadają szczęki. W jednym z ewolucyjnych artykułów stwierdzono, że „szeroka różnorodność plakoderm współistniała z rybami dwudysznymi i prymitywnymi rybami promieniopłetwymi”⁵.

Jest jeszcze jedna kwestia komplikująca ewolucyjną zagadkę. Naukowcy, tworząc hipotetyczne drzewo ewolucyjne kręgowców, uważali, że miało miejsce przejście między rybami chrzęstnoszkieletowymi a kostnoszkieletowymi. Jednak to rzekome przejście nastąpiło nagle pod koniec syluru.

Ewolucjoniści przyznają, że to nagłe pojawienie się, bez ewolucyjnych przodków, jednocześnie ryb chrzęstnoszkieletowych i kostnoszkieletowych pozostawiło „ogromną przepaść czasową i ewolucyjną między współczesnymi rodami”⁶. Ponadto, początkowe twierdzenia jakoby plakodermy stanowiły formę przejściową, były niesłuszne, gdyż okazało się, że ich unikalne cechy wcale nie były przejściowe – określono je jako „wyspecjalizowane, a nie prymitywne w badaniach filogenetycznych”⁶.

Również inne ryby posiadające szczęki pojawiają nagle w omawianym okresie ewolucyjnym. Są to ryby fałdopłetwe i mięśniopłetwe.

Poza tym w okresie od późnego syluru do końca dewonu nie odnaleziono żadnych dowodów na istnienie ryb przejściowych, które miałyby „półszczęki”. Ryby posiadające szczęki pojawiają się w zapisie kopalnym nagle, a zatem historie o rzekomej ewolucji szczęk są niczym nieuzasadnione. Sami ewolucjoniści stwierdzili, że „idee dotyczące pochodzenia gnathostomata ulegają obecnie ciągłym zmianom”, a „splątany motek pochodzenia żuchwowców nadal stanowi wyzwanie dla badaczy”⁵.

Wyjaśnienie zagadki dewońskich skamieniałości

Ewolucja nie jest w stanie odpowiedzić na pytanie, dlaczego taka różnorodność ryb-szczękowców pojawia się nagle blisko początku dewonu. Wyjaśnienie tego zjawiska znajduje się w Księdze Rodzaju.

Jeśli weźmiemy pod uwagę, że wszystkie stworzenia, w tym ryby, zostały stworzone według ich rodzajów i że ogromna różnorodność życia morskiego została przetransportowana i pogrzebana podczas globalnego potopu, wówczas zapis kopalny idealnie pasuje do tego, co obserwujemy w dewońskich osadach.­­­

Przypisy

1. Dial, K. P., N. Shubin, and E. L. Brainerd, eds. 2015. Origin of the Vertebrate Dentition: Teeth Transform Jaws into a Biting Force. In Great Transformations in Vertebrate Evolution. Chicago, IL: The University of Chicago Press.
2. Benton, M. J. 2015. Early Palaeozoic Fishes. In Vertebrate Paleontology. West Sussex, UK: John Wiley & Sons Ltd.
3. Fish, J. L. 2019. Evolvability of the vertebrate craniofacial skeleton. Seminars in Cell and Developmental Biology. 91: 13-22.
4. Sherwin, F. 2020. Osteostracans Aren’t Ancestors.Acts & Facts. 49 (12): 14.
5. Ahlberg, P. E. 2009. Birth of the jawed vertebrates. Nature. 457: 1094- 1095.
6. Brazeau, M. D. and M. Friedman. 2015. The origin and early phylogenetic history of jawed vertebrates. Nature. 520 (7548): 490-497.

Opracowano na podstawie: J. P. Tomkins, „The fossils still say ‘no’: the mystery of jawed vertebrates”, Acts&Facts, Institute for Creation Research, luty 2021, s. 12-14.