Oryks arabski (Oryx leucoryx) to ssak z podrodziny antylopowców, który kiedyś był rozpowszechniony na stepach, pustyniach i półpustyniach Azji Zachodniej.
Cechy charakterystyczne
Sierść oryksa arabskiego jest świecąco biała, spód ciała i nogi są brązowe, a czarne paski występują w miejscu, gdzie głowa styka się z szyją, na czole, na nosie i przechodzą od rogu w dół przez oko do pyska. Obie płcie mają długie, proste lub lekko zakrzywione, pierścieniowe rogi o długości 0,60-1,50 m. Wysokość wynosi od 0,80 do 1,25 m, a waga zazwyczaj waha się od 100 do 209 kg.
Styl życia
Oryks arabski jest doskonale przystosowana do życia na pustyni. Odbijający kolor sierści chroni ją przed upałem. W przypadku braku wody i wysokich temperatur mogą podnieść temperaturę ciała do 46,5°C (w nocy spada poniżej 36°C), co zmniejsza zapotrzebowanie na wodę. Również przy wydalaniu kału i moczu tracą bardzo mało płynów. Mózg jest zaopatrywany w krew, której temperatura jest obniżana przez unikalną sieć naczyń włosowatych w tętnicy szyjnej. Żywią się pąkami, trawą i liśćmi. Mogą przetrwać kilka dni bez wody. Zapotrzebowanie na płyny pokrywają częściowo przez zlizywanie rosy, która osiada na sierści innych zwierząt. Tylko ciężarne samice potrzebują codziennie wody.
Potrafią wykrywać deszcz i świeże pastwiska, poruszając się w ich kierunku. W ciągu dnia odpoczywają. Samice i młode żyją w stadach średnio po pięć osobników. Poszczególne stada zajmują powierzchnię o wielkości ponad 3 000 km². Samce są samotnikami, broniącymi terytoriów o powierzchni do 450 km².
Wymarcie, hodowla zachowawcza i ponowne wprowadzenie na wolność
Oryks arabski był pierwotnie rozpowszechniony od półwyspu Synaj do Mezopotamii oraz na Półwyspie Arabskim. Już w XIX wieku był w prawie wszystkich tych regionach wytępiony. Jego zasięg ograniczył się do obszarów na południu Półwyspu Arabskiego.
Z powodu skóry, mięsa oraz dla rozrywki ostatnie wolno żyjące oryksy zostały zabite za pomocą broni palnej z pojazdów motorowych. Światowy program hodowli zachowawczej rozpoczął się pod koniec lat 60. w USA z dziewięcioma osobnikami w Phoenix Zoo i trzema zwierzętami w Los Angeles Zoo. Od tych dwóch grup pochodzą wszystkie dzisiejsze oryksy arabskie.
Ponieważ w regionie pochodzenia zmieniło się podejście ludzi do ochrony przyrody, oryksy mogły zostać ponownie wypuszczone w Omanie (1982), Jordanii (1983), Arabii Saudyjskiej (1990) i Zjednoczonych Emiratach Arabskich (2007). Małe stada zostały również wypuszczone w Izraelu i Bahrajnie. Ponowne wprowadzenie jest kosztowne i wymagające. Zwierzęta są stopniowo przygotowywane do samodzielnego przetrwania na pustyni.
W Omanie na oryksy nadal nielegalnie polowano. Od czasu ich wypuszczenia liczba oryksów stale malała, co spowodowało spadek populacji z prawie 500 do poniżej 100 osobników. W czerwcu 2007 roku UNESCO usunęło rezerwat dzikiej przyrody w Omanie z listy światowego dziedzictwa, na którą został wpisany w 1994 roku, ponieważ rząd Omanu zdecydował o zmniejszeniu chronionego obszaru o 90 procent. Było to pierwsze w historii usunięcie miejsca z listy dziedzictwa UNESCO.
W 2023 roku rezerwat przyrody w Arabii Saudyjskiej został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W tym czasie był on domem dla jednego dzikiego stada. W przeciwieństwie do Omanu, w Arabii Saudyjskiej i Izraelu liczba oryksów wykazywała niewielki wzrost. Jednak populacje te nadal były zagrożone przez suszę i związany z nią niedobór żywności. W rezerwacie w Arabii Saudyjskiej populacja spadła z ponad 600 zwierząt w 2006 roku do mniej niż 400 w 2008 roku, ponieważ zwierzęta nie mogły opuścić ogrodzonego rezerwatu i uciec przed lokalną suszą.
W Abu Dhabi oryksy zostały wypuszczone na różnych obszarach chronionych. Ogród zoologiczny Al Ain utrzymuje stado, z której pochodzą zwierzęta.
Obecnie około 6000-7000 oryksów arabskich żyje w niewoli, w ogrodach zoologicznych, rezerwatach i prywatnych kolekcjach. W 2011 roku na Półwyspie Arabskim i w sąsiednich regionach żyło ponownie około 1000 dzikich osobników, z czego po 50 w Omanie i Jordanii, 100 w Izraelu, 200 w Zjednoczonych Emiratach Arabskich i 600 w Arabii Saudyjskiej.
Źródła
1. https://de.wikipedia.org/wiki/Arabische_Oryx [dostęp: 05.08.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: MathKnight. Licencja: CC BY-SA 3.0.
