Nadobnica alpejska (Rosalia alpina) to chrząszcz z rodziny kózkowatych. Ten duży owad przykuwa uwagę unikalnym wzorem na pokrywach. Czyni go to jednym z najłatwiejszych do rozpoznania przedstawicieli swojego gatunku. Nadobnica alpejska jest gatunkiem chronionym. Jej obecność świadczy o zachowaniu naturalnych siedlisk, bo tylko w takich występuje.
Opis
Nadobnica alpejska to owad o długości od 15 do 38 mm, wyróżniający się ciekawą budową ciała. Samce mają imponujące czułki, które mogą być nawet dwukrotnie dłuższe niż reszta ich ciała. U samic czułki są krótsze, równe długości tułowia. Charakterystyczne płaskie pokrywy w niebiesko-szarym odcieniu zdobią czarne plamy: wyraźna na tułowiu, jedwabista z przodu oraz drobna na końcu. Czułki i odnóża, w kolorze harmonizującym z resztą ciała, doskonale kamuflują owada wśród buków europejskich, które stanowią jego naturalne środowisko.
Naturalnym obszarem występowania nadobnicy alpejskiej są tereny rozciągające się od Gór Kantabryjskich aż po Kaukaz. Niestety, w ostatnich latach jej populacja w Europie drastycznie zmalała. W odpowiedzi na ten trend chrząszcz został objęty ochroną w wielu krajach, w tym w Niemczech, na Węgrzech, we Włoszech, w Polsce i na Słowacji.
Dorosłe nadobnice alpejskie są aktywne od czerwca do września. Ich życie koncentruje się w pobliżu kwiatów, gdzie odżywiają się pyłkiem. Charakterystycznym elementem zachowania tych chrząszczy jest wydawanie dźwięku poprzez pocieranie tylnymi odnóżami o pokrywy. Po kopulacji samica składa jaja w szczelinach kory buków, które stanowią schronienie i źródło pokarmu dla larw. Pełen cykl dojrzewania trwa mniej więcej trzy lata. Po tym czasie z poczwarki wyłania się dorosły chrząszcz. Owady te żyją od trzech do sześciu tygodni.
Nadobnica alpejska jest symbolem Narodowego Parku Dunaj-Ipoly na Węgrzech, co podkreśla jej znaczenie w tamtejszym ekosystemie.
Występowanie
W Polsce nadobnica alpejska najczęściej spotykana jest w górach. Szczególnie licznie występuje w Bieszczadach, Beskidzie Niskim, Pieninach, Górach Świętokrzyskich i na Roztoczu. W wymienionych lokalizacjach można natknąć się na pojedyncze osobniki. Podczas rójki natomiast liczba tych chrząszczy sięga nawet kilkudziesięciu.
Nadobnica alpejska występuje w południowej i centralnej Europie. Gatunek ten został odnotowany także w Afryce Północnej, na Kaukazie, w Syrii oraz Izraelu. W Europie Środkowej zasiedla stare, górskie lasy bukowe, zwykle na wysokościach od 600 do 1500 m n.p.m.
Rozmnażanie
Nadobnica alpejska to gatunek ciepłolubny, który swoje jaja składa głównie w drewnie starych buków. W południowej Europie zasiedla jednak również jesiony, orzechy włoskie i graby. Larwy rozwijają się przez 3-4 lata, żerując wewnątrz drewna. Swoje kryjówki opuszczają jako dorosłe owady w ciepłe, letnie dni – od połowy czerwca aż do września. Gody przypadają na szczyt sezonu, w lipcu i sierpniu. Wtedy to dorosłe chrząszcze można spotkać nie tylko na starych pniach w lesie, ale też na polanach, leśnych drogach, a czasem nawet z dala od lasu – w tartakach i w pobliżu domów, gdzie leżą stosy drewna bukowego.
Zagrożenia
W Polsce nadobnica alpejska należy do gatunków wyjątkowo rzadkich. Jej przetrwaniu zagraża przede wszystkim degradacja naturalnych siedlisk – starych lasów bukowych, gdzie rozwijają się jej larwy. Szczególnym problemem są zakłady produkujące węgiel drzewny w Bieszczadach, które wykorzystują pnie bukowe. Ze względu na swoje unikalne piękno i rzadkość występowania, owad ten stał się obiektem pożądania wśród kolekcjonerów, co dodatkowo przyczynia się do spadku jego liczebności.
Zwyczaje
Nadobnica alpejska szczególnie upodobała sobie środowiska górskie. Najczęściej zasiedla tam bardzo stare buki, zwłaszcza drzewa ogłowione. Na terenach nizinnych obserwowano ją głównie na wierzbach i jesionach, często w lasach nadrzecznych. Chrząszcz ten jest jednak elastyczny w wyborze roślin żywicielskich – do jego siedlisk mogą należeć także orzechy włoskie, kasztanowce, wiązy, graby, lipy, olsze, dęby oraz głogi.
Dieta
Larwy nadobnicy alpejskiej są ksylofagami. Żywią się martwym drewnem, co czyni je istotnym elementem procesu rozkładu w ekosystemach leśnych. Dorosłe osobniki zmieniają dietę – stają się fitofagami. Konsumują liście oraz pobierają sok wypływający z ran drzew.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Iglosternik białogardły
- Hełmoróg
- Hetyci potwierdzają wiarygodność Biblii
- Czwarta rewolucja przemysłowa a nasze człowieczeństwo – część 1
- Ludzie i mamuty – fakty ukrywane przez dekady
Źródło
1.https://en.wikipedia.org/wiki/Rosalia_longicorn [7.11.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Peter Krimbacher. Licencja: CC BY 3.0.
