Hełmoróg (Rhinoplax vigil) jest dużym ptakiem zaliczanym do rodziny dzioborożców (Bucerotidae). Występuje on powszechnie na Półwyspie Malajskim, a także na Sumatrze, Borneo oraz w Tajlandii i Birmie. Jego znakiem rozpoznawczym jest zlokalizowany na głowie hełm wyglądający jak kask. Waży on niewiele ponad 300 g. Stanowi zatem mniej więcej 11% całkowitej masy ciała ptaka wynoszącej 3 kg. Samce hełmorogów wykorzystują swój hełm do walki z innymi osobnikami o dominację. Przedstawiciele żyjącego w Malezji i w Indonezji ludu Punan Bah wierzą, że ptak ten jest strażnikiem granicy pomiędzy życiem a śmiercią.
Opis
Hełmoróg odznacza się ciemnym upierzeniem występującym na większości jego ciała. Jedyny wyjątek stanowią tutaj łapy i brzuch, które są białe. Także ogon wyróżnia się jasną barwą. Jednak na końcach piór można zauważyć charakterystyczną czarną pręgę. Hełmorogi zazwyczaj osiągają znacznie większą długość ciała niż przedstawiciele pozostałych gatunków należących do rodziny dzioborożców. Do tego stanu rzeczy przyczyniają się przede wszystkim dwa długie pióra na ogonie. Sprawiają one, że ptak jest dłuższy o około pół metra. Bez tych piór natomiast długość dorosłego ptaka oscyluje na poziomie około 120 cm. Samce są nieco cięższe od samic. Waga osobników płci męskiej wynosi około 3,1 kg, a żeńskiej 2,7 kg.
Przedstawicieli obojga płci można także rozpoznać po odmiennej kolorystyce nagiej, pomarszczonej plamy na gardle. U samców jest ona czerwona, natomiast u samic przybiera odcień zieleni lub błękitu. Hełm w żółtym kolorze jest twardy i stały. Rozciąga się on od nasady dzioba do połowy jego długości. Boki i wierzch „kasku” pokryte są czerwoną substancją wydzielaną przez gruczoł pielęgnacyjny.
Wydawane odgłosy
Hełmoróg wydaje dwa rodzaje odgłosów. Pierwszy z nich stanowi serię głośnych, przerywanych dźwięków o podwójnym tonie. Na ogół przypominają one odgłos topora uderzającego o drzewo. Drugi rodzaj wydawanych przez hełmorogi dźwięków przywodzi natomiast na myśl głośny chichot lub śmiech. Tego typu odgłosy są doskonale słyszalne z odległości około 2-3 km. Zwykle trwają one kilka minut. Później ptak uspokaja się.
Hełmoróg za pomocą wydawanych odgłosów komunikuje się z innymi przedstawicielami swojego gatunku. Po sile i intensywności emitowanych przez danego osobnika dźwięków można rozpoznać jego wiek, kondycję oraz wielkość.
Zachowanie
W skład diety hełmorogów wchodzą przede wszystkim owoce figi dziurawca. Pełnią one istotną funkcję w roznoszeniu nasion. W poszukiwaniu pożywienia przemierzają bowiem spore odległości. Czasem polują też na węże, żaby albo wiewiórki.
Nie do końca wiadomo, jak wygląda ich życie społeczne. Zwykle jednak przypuszcza się, że wykazują silne przywiązanie do swojego terytorium. Prawdopodobnie łączą się też w pary na całe życie. Samica raz do roku składa jedno jajo. Pisklę rozwija się bardzo powoli. Dlatego matka i jej potomek przez pierwsze pięć miesięcy życia pisklęcia kryją się w zamkniętej dziupli drzewa. Pokarmu dostarcza im samiec. Robi to przez niewielki otwór z gliny i błota znajdujący się w przegrodzie. Z uwagi na takie specyficzne zachowanie lęgowe hełmorogi często padają ofiarą kłusownictwa i wycinki lasów.
Osobniki płci męskiej toczą walki o terytorium z innymi samcami. Do tego celu używają swoich hełmów, którymi zderzają się w locie w powietrzu. Partnerki poszczególnych osobników towarzyszą im w trakcie takich walk. Jednak w momencie zderzenia zmieniają kierunek i odlatują w przeciwnym kierunku.
Status
Hełmoróg widnieje na Czerwonej Liście gatunków zagrożonych wyginięciem opracowywanej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN). Został tam umieszczony w 2015 roku. Jego nazwę można też znaleźć w Załączniku I CITES. W przeszłości w parkach Jurong Bird Park i Penang Bird Park w Malezji żyły pary hełmorogów. Obecnie trudno tam jednak znaleźć choćby pojedyncze osobniki. Do systematycznego zmniejszania się liczebności populacji ptaka przyczynia się głównie utrata naturalnych siedlisk. Nie bez znaczenia są też nielegalne polowania na hełmorogi w celu pozyskania ich mięsa bądź hełmów. Ceny tych ptasich kasków na ogół są bardzo wysokie.
Kość słoniowa hełmu
Hełmy hełmorogów stanowią istotne źródło kości słoniowej. Materiał ten znajduje powszechne zastosowanie zwłaszcza w rzeźbiarstwie. Na masową skalę używają go zwłaszcza rzeźbiarze pochodzący z Japonii i Chin. Z kości słoniowej często wykonuje się biżuterię oraz różne inne ozdoby. Natomiast przedstawiciele rdzennych plemion nierzadko wykorzystują centralne pióra ogonowe do przystrojenia swojego tanecznego ubioru i nakryć głowy.
Znaczenie kulturowe
Hełmorogi zajmują zaszczytne miejsce w kulturze wielu plemion etnicznych żyjących w północnym Borneo. Ptaki te są częstymi bohaterami lokalnych legend. Pojawiają się zwłaszcza w opowieściach nawiązujących do tematyki życia, śmierci oraz odwagi. Zgodnie z wierzeniami ludu Punan Bah hełmoróg pełni funkcję strażnika pomiędzy światem żywych a zmarłych. Gatunek ten jest również związany z wierzeniami o polowaniach na głowy. W malezyjskim plemieniu Orang Ulu pióra hełmoroga mogą nosić jedynie osoby, które przyczyniły się do śmierci innych ludzi.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Karaś srebrzysty
- Fruczak gołąbek – dłużniec gwiaździk
- Sen króla Nabuchodonozora, czyli jak historia potwierdza Pismo Święte
- Czy UFO naprawdę istnieje? – cz. 1: Przegląd przypadków
- Czy UFO naprawdę istnieje? – część 2: Siły stojące za zjawiskiem
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Helmeted_hornbill [dostęp: 07.11.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Autor Nieznany. Licencja: Domena Publiczna.
 jest dużym ptakiem zaliczanym do rodziny dzioborożców. Występuje on powszechnie na Półwyspie Malajskim.){kind=link}