Mrówka faraona (faraonka)

Mrówka faraona (Monomorium pharaonis) to mała, mierząca około 2 mm, żółta lub jasnobrązowa mrówka. Jest znana jako uciążliwy szkodnik wewnątrz budynków, szczególnie w szpitalach. Pochodzenie gatunku nie jest jasne, ale dziś występuje niemal na całym świecie, w tym w Europie, obu Amerykach, Australii i Azji Południowo-Wschodniej. W USA, Australii i Europie jest szczególnie problematyczna. Nazwa może pochodzić z błędnego przekonania, że była jednym z plag egipskich.

Mrówki faraona są poliginiczne – w ich koloniach jest wiele królowych. To wpływa na nietypowe interakcje kastowe i dynamikę kolonii. Dzięki temu kolonie mogą szybko dzielić się na mniejsze jednostki.

Te mrówki pochodzą z regionów tropikalnych, ale potrafią przetrwać w budynkach w umiarkowanym klimacie, jeśli jest centralne ogrzewanie.

Wygląd

Robotnice mrówek faraona mierzą od 1,5 do 2 mm. Mają jasnożółte do czerwonobrązowego ciało z ciemniejszym odwłokiem. Ich żądło jest nieaktywne, ale służy do wydzielania feromonów. Mają wąskie „wcięcie” między tułowiem a odwłokiem oraz brak kolców na tułowiu. Ich oczy są słabo rozwinięte, składają się z 32 ommatidiów (fasetek). Czułki mają charakterystyczne trzy segmenty w kształcie maczugi.

Samce są czarne, mają skrzydła, ale nie latają, i mierzą około 3 mm.

Królowe są ciemnoczerwone, mają 3,6–5 mm, a ich skrzydła odpadają po kopulacji.

Cykl życiowy

Królowa składa setki jaj w ciągu swojego życia. Na początku składa po 10–12 jaj w serii, potem mniej, od 4 do 7. W temperaturze 27°C i wilgotności 80% jaja wylęgają się po 5–7 dniach.

Larwy rozwijają się przez 18–19 dni, stadium przedpoczwarki trwa 3 dni, a poczwarki 9 dni. Od rozwinięcia się z jaja do dorosłego osobnika mija 38–45 dni, zależnie od warunków. Kolonie rozmnażają się przez cały rok w ogrzewanych budynkach.

Rozwój kolonii

Kolonie rozmnażają się dwa razy w roku, ale w laboratorium można to przyspieszyć. Rozprzestrzeniają się przez „pączkowanie”. Część kolonii, w tym królowe, robotnice i larwy, przenosi się w inne miejsce.

Kolonie preferują znane miejsca gniazdowe, chyba że nowe miejsce ma wyraźnie lepsze warunki. Decyzja o przenosinach minimalizuje czas bez gniazda. Przy dostępności wielu lokalizacji kolonia dzieli się na mniejsze grupy. Nawet po podziale jednostki współpracują, co wynika z dużego stopnia pokrewieństwa między nimi.

Feromony

Mrówki faraona używają trzech typów feromonów. Jeden z nich jest trwały i służy do oznaczania szlaków. Drugi szybko zanika i pomaga oznaczyć tymczasowe źródła pokarmu. Trzeci jest odstraszający i sygnalizuje zagrożenie lub nieopłacalne szlaki. Odstraszający feromon działa nawet z odległości 30 mm. Dzięki niemu mrówki sprawnie reorganizują szlaki.

Żerowanie i szlaki

Mrówki faraona stosują system wzmocnienia sygnałów. Rano zwiadowcy szukają pokarmu. Znaleziony pokarm przyciąga inne mrówki, które szybko formują szlak. Główne trasy są trwałe, a odnogi zmieniają się zależnie od dostępności pokarmu. Szlaki tworzą kąty 50–60 stopni, co pozwala mrówkom łatwo wracać do gniazda.

Żywienie

Robotnice decydują, czy dzielić się pokarmem z królową, zależnie od dostępności jedzenia. Nadmiar pożywienia magazynują w odwłokach specjalnych robotnic. Mrówki faraona zmieniają preferencje pokarmowe, by zachować zrównoważoną dietę.

System kastowy

Kolonie mrówek faraona są poliginiczne, co oznacza, że posiadają wiele królowych. W małych koloniach stosunek królowych do robotnic jest wyższy, co sprzyja reprodukcji. W dużych koloniach więcej robotnic zwiększa efektywność zdobywania pożywienia. Robotnice mogą też zjadać larwy, by regulować proporcje kast.

Inwazyjność i zwalczanie

Mrówki faraona szybko się rozmnażają i kolonizują budynki, wykluczając inne szkodniki. Lubią tłuste i słodkie pokarmy. Często gnieżdżą się w domach i szpitalach. Rozprzestrzeniają się nawet po niewielkich gniazdach. Zwalczanie ich jest trudne – stosowanie sprayów owadobójczych może prowadzić do rozdzielenia kolonii i dalszego rozprzestrzeniania się.

Najlepszym sposobem na ich eliminację są przynęty zawierające regulatory wzrostu owadów (IGR). Robotnice zanoszą przynętę do gniazda, co prowadzi do zahamowania rozmnażania robotnic i sterylizacji królowych.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Marabut indyjski
• Krokodyl błotny
• Czy ewolucja stworzyła piękno i estetykę?
• Prymitywne zwierzęta z nieprymitywnymi częściami ciała – czy to jest logiczne?
• Podziemne życie – ktoś zjada ropę!

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Pharaoh_ant [dostęp: 17.12.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Julian.szulc. Licencja: CC BY 3.0.