Mnemiopsis leidyi jest jedynym gatunkiem żebropławów zaliczanym do monotypowej rodziny Mnemiopsis. Zasięg jego naturalnego występowania rozciąga się na rejony zachodniego Atlantyku, gdzie zasiedla głównie wody w strefach przybrzeżnych. Żebropława można obecnie coraz częściej spotkać również w morzach znajdujących się w Europie i Azji Zachodniej. Na tych terenach rozprzestrzenił się on jako gatunek inwazyjny.
Niegdyś wyodrębniano trzy różne gatunki w rodzaju Mnemiopsis. Na podstawie przeprowadzonych w ostatnich latach badań naukowych stwierdzono jednak, że wszystkie te gatunki stanowią jedynie formy ekologiczne jednego z nich – Mnemiopsis leidyi.
Opis i ekologia
Charakterystyczną cechą Mnemiopsis leidyi jest przezroczyste, pokryte płatami ciało odznaczające się owalnym kształtem. Wzdłuż całej jego długości biegną cztery rzędy grzebieni zbudowanych z rzęsek. Mnemiopsis leidyi dysponuje zdolnością do bioluminescencji, czyli świecenia w ciemności. W przypadku wystąpienia określonych bodźców mechanicznych grzebienie emitują zielone lub niebieskie światło.
Żebropław wyposażony jest także w czułki, które pomagają mu w chwytaniu i unieruchamianiu ofiar. Fakt posiadania czułek upodabnia zwierzę do przedstawicieli gatunków zaliczanych do parzydełkowców. Jednak w odróżnieniu od nich czułki Mnemiopsis leidyi nie są pokryte komórkami parzydełkowymi. Organizm ten składa się w 97% z wody. Jego ciało zazwyczaj osiąga długość od 7 do 12 cm przy średnicy wynoszącej około 2,5 cm.
Mnemiopsis leidyi jest przystosowany do życia w różnych warunkach środowiskowych. Może występować w wodach o różnej jakości, temperaturze (od 2 do 32 stopni C) oraz poziomie zasolenia (od 2 do 38 promili).
Mnemiopsis leidyi żywi się głównie zooplanktonem. W skład jego diety wchodzą przede wszystkim skorupiaki i inne żebropławy, a także jaja i larw ryb. Na przedstawicieli tego gatunku polują rozmaite ptaki oraz ryby. Do naturalnych wrogów Mnemiopsis leidyi należą też żebropławy z rodzaju Beroe oraz meduzy z grupy krążkopławów (scyfomeduz).
Mnemiopsis leidyi zalicza się do gatunków obojnaczych. Każdy osobnik ma zarówno jajniki, jak i pęcherzyki nasienne. Do zapłodnienia dojrzałych jaj przez plemniki dochodzi w wodzie. Większe osobniki są w stanie produkować nawet 10.000 jaj dziennie.
Mnemiopsis leidyi ma nietypowy układ wydalniczy – jego odbyt widoczny jest tylko w momencie wydalania, później natomiast znika. Dorosłe osobniki wydalają zbędne produkty przemiany materii co godzinę, a larwy co około 10 minut.
Jako gatunek inwazyjny
W latach 80. XX wieku po raz pierwszy stwierdzono obecność przedstawicieli gatunku Mnemiopsis leidyi w wodach Morza Czarnego. Prawdopodobnie gatunek ten został tam przypadkowo wprowadzony za pośrednictwem wody balastowej statków. Do 1989 roku populacja Mnemiopsis leidyi rozrosła się gwałtownie, w szczytowym momencie osiągając liczebność do 400 osobników na metr sześcienny. Duża liczba żebropławów w Morzu Czarnym szybko doprowadziła do drastycznego spadku populacji sardeli europejskiej w tym akwenie.
W 1999 roku gatunek ten pojawił się również w Morzu Kaspijskim. Tam doprowadził do spadku liczebności szprota i jesiotra, a także fok.
W 2006 roku obecność Mnemiopsis leidyi została zauważona w Morzu Północnym oraz Morzu Bałtyckim. Gęstość jej populacji w Bałtyku oszacowano na 100 osobników na metr sześcienny. W Morzu Północnym była ona znacznie mniejsza, wynosząc maksymalnie 4 osobniki na metr sześcienny. W zimie Mnemiopsis leidyi przebywa w głębinach wodnych, gdzie najniższa możliwa temperatura oscyluje na poziomie około 4°C.
Genomika
Mnemiopsis leydyi ma najmniejsze DNA mitochondrialne spośród wszystkich znanych zwierząt. W jego DNA brakuje miRNA oraz białek Drosha i Pasha. To sprawia, że Mnemiopsis leydyi wyróżniają się na tle innych organizmów zwierzęcych.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Mnemiopsis [dostęp: 16.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Vidar A. Licencja: CC BY 2.0.
