Kotek kusy, kot kusy, kot płaskogłowy (Prionailurus planiceps) to mały dziki kot o krótkiej, czerwonobrązowej sierści. Jego głowa jest wydłużona, a uszy zaokrąglone. Smukłe ciało mierzy od 41 do 50 cm długości, z ogonem o długości 13-15 cm, a masa ciała wynosi od 1,5 do 2,5 kg.
Kot płaskogłowy został po raz pierwszy opisany w 1827 roku na podstawie okazu zebranego na Sumatrze. Jest również rodzimy dla Półwyspu Tajlandzko-Malajskiego oraz Borneo, gdzie zamieszkuje tereny podmokłe, takie jak mieszane lasy bagienne z wodami słodkimi oraz nizinne bagna w pobliżu rzek i wybrzeży. Poluje głównie na ryby, żaby i skorupiaki.
Niszczenie siedlisk spowodowane przekształcaniem ich na osiedla, rolnictwo i plantacje palm olejowych stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku. Od 2008 roku kot płaskogłowy jest wpisany na Czerwoną Listę IUCN jako Gatunek Zagrożony.
Charakterystyka
Kot płaskogłowy ma czerwonobrązową sierść na górze głowy, ciemnobrązowe ciało z marmurkowym białym brzuchem. Twarz jest jaśniejsza od reszty ciała, a pysk i podbródek są białe. Dwa wyraźne białawo-żółtawe pasy biegną po obu stronach nosa pomiędzy oczami. Ma zaokrąglone uszy, a jego oczy są umieszczone blisko siebie, co poprawia widzenie stereoskopowe. Zęby wraz z dobrze umięśnionymi szczękami umożliwiają chwytanie i utrzymywanie śliskiej ofiary. Nogi są stosunkowo krótkie, a pochewki na chowane pazury są zmniejszone, co powoduje, że około dwóch trzecich pazurów jest zawsze wysuniętych. Spłaszczona czaszka rozciąga się wzdłuż nosa na końcówkę pyska, którego boki są bocznie rozszerzone. Przednie górne przedtrzonowce są większe i ostrzejsze w porównaniu z innymi kotami. Między palcami znajdują się błony, które pomagają kotu lepiej poruszać się w błotnistych środowiskach i wodzie.
Rozmieszczenie i siedlisko
Zasięg kota płaskogłowego obejmuje nizinne lasy tropikalne w południowej Tajlandii, na Półwyspie Malajskim, Sumatrze i Borneo. Zamieszkuje tereny śródlądowe w pobliżu wybrzeży i nizinnych obszarów wodnych. Ponad 70% obserwacji pochodzi z obszarów odległych mniej niż 3 km od wody. W półwyspowej Malezji koty płaskogłowe zostały zarejestrowane w rezerwacie leśnym Pasoh w 2013 roku, mniej niż 1,5 km od plantacji palm olejowych, co sugeruje, że kot płaskogłowy jest bardziej tolerancyjny na zmiany w swoim otoczeniu niż wcześniej przypuszczano. Na Sumatrze koty płaskogłowe zostały po raz pierwszy zarejestrowane przez pułapki fotograficzne na półwyspie Kampar w 2015 roku. Na Kalimantanie były rejestrowane w mieszanym lesie bagiennym oraz wysokich lasach śródlądowych na wysokościach poniżej 20 metrów w pobliżu Parku Narodowego Sabangau.
Ekologia i zachowanie
Badanie tego kota jest trudne, ponieważ żyje on w gęstej roślinności na terenach podmokłych, a zdjęcia z pułapek fotograficznych są rzadkie. Koty płaskogłowe zarejestrowane na Kalimantanie były aktywne głównie nocą. Przypuszczalnie są samotnikami i prawdopodobnie utrzymują swoje terytoria przez znakowanie zapachem. W niewoli zarówno samice, jak i samce oddają mocz w pozycji kucającej, zostawiając ślad na ziemi. Zawartość żołądka dorosłego osobnika zastrzelonego na brzegu rzeki w Malezji składała się wyłącznie z ryb. Obserwowano, jak myją przedmioty w sposób przypominający szopy. Osobniki w niewoli wykazują większe zainteresowanie potencjalnymi ofiarami w wodzie niż na suchym lądzie, co sugeruje silne preferencje do polowania w rejonach rzecznych.
Zagrożenia
Kot płaskogłowy jest zagrożony przez niszczenie terenów podmokłych i lasów nizinnych oraz degradacją środowiska. Zniszczenie tych siedlisk jest spowodowane przekształcaniem naturalnych obszarów na osiedla, plantacje, rolnictwo i akwakulturę oraz wycinaniem mangrowców. Nadmierne połowy ryb, ekspansja plantacji palm olejowych, przypadkowe łapanie w pułapki, kolizje z samochodami oraz konkurencja z kotami domowymi również stanowią zagrożenia.
Ochrona
Kot płaskogłowy jest objęty załącznikiem I CITES. Jest w pełni chroniony przez krajowe przepisy prawne we wszystkich obszarach występowania, a polowanie i handel są zakazane w Tajlandii, Malezji i Indonezji.
W niewoli
W Zoo Songkhla na rok 2017 utrzymywano trzy koty płaskogłowe, które wszystkie urodziły się w tym zoo w 2009 roku przez urodzonych w niewoli rodziców.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Flat-headed_cat [dostęp: 06.08.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Jim Sanderson. Licencja: CC BY-SA 3.0.
