Kim byli neandertalczycy?

Neandertalczycy są często uważani za odrębny, prymitywny gatunek człowieka. Kim jednak naprawdę był neandertalczyk?

Pierwsze szczątki istot, które nazwano neandertalczykami zostały odkryte w dolinie Neandertal w Niemczech w 1856 roku. Niektórzy naukowcy i myśliciele, w tym nawet ewolucjonista Thomas Huxley, uważali ich po prostu za ludzi. Z czasem jednak przeważyła narracja, że człowiek neandertalski jest naszym mniej rozwiniętym przodkiem. Do dziś naukowcy znaleźli ponad 400 szczątków neandertalczyka¹.

Współcześni naukowcy są nieco podzieleni w kwestii klasyfikacji człowieka neandertalskiego. Jedni klasyfikują go jako odrębny gatunek człowieka, czyli Homo neanderthalensis. Inni jednak uważają neandertalczyka za podgatunek Homo sapiens, czyli Homo sapiens neanderthalensis (obok tzw. człowieka współczesnego, czyli Homo sapiens sapiens). Niezależnie od przyjmowanej klasyfikacji naukowcy ewolucjoniści powszechnie uważają, że neandertalczycy byli kimś innym niż my². Sądzą, że jeżeli nie byli odrębnym gatunkiem, to chociaż podgatunkiem. Jaka jest prawda?

Dowody genetyczne

Często przytaczanym argumentem na odrębność gatunkową neandertalczyka jest to, że jego DNA mitochondrialne różni się od mtDNA współczesnego człowieka o 0,123%. Jednak są dwa problemy z takim rozumowaniem. Po pierwsze, naukowcy nie wyznaczyli żadnej ścisłej granicy różnic w mtDNA, powyżej której możemy mówić o dwóch odrębnych gatunkach. Dr. Maryellen Ruvolo z Uniwersytetu Harwardzkiego zauważyła też, że zróżnicowanie genetyczne między człowiekiem współczesnym a neandertalczykiem mieści się w granicach gatunkowych obserwowanych u innych naczelnych. A zatem różnice w mtDNA nie stanowią dowodu na to, że neandertalczyk był innym gatunkiem od człowieka współczesnego³.

Po drugie, badania ludzkiego DNA wykazały, że zawiera ono pozostałości po DNA neandertalczyków. Okazuje się, że od neandertalczyków pochodzi 1-4% DNA ludzi zamieszkujących Eurazję⁴. Jak to możliwe, skoro neandertalczycy byli rzekomo odrębnym gatunkiem człowieka? Gatunek zazwyczaj definiuje się wtedy, gdy dwóch osobników jest w stanie wydać płodne (zdolne do dalszej reprodukcji) potomstwo. Skoro w naszym DNA znajdują się geny neandertalskie, to oznacza, że człowiek współczesny i neandertalczyk musieli razem płodzić dzieci zdolne do dalszej reprodukcji. Tym samym oboje spełniają definicję jednego gatunku.

Gatunek czy fenotyp?

Co to oznacza? Już wspomniany wyżej Thomas Huxley zauważył, mamy do czynienia nie z dwoma odrębnymi gatunkami Homo, ale raczej z gradacją w obrębie jednego gatunku Homo sapiens⁵. Dziś coraz więcej naukowców przychyla się do tej opinii, zwłaszcza że neandertalczycy i ludzie współcześni żyli razem ze sobą, a nawet byli chowani w jednym grobie!⁶

Najwyraźniej osoba, którą uznalibyśmy dziś za człowieka współczesnego, nie postrzegała osoby, którą uznalibyśmy za neandertalczyka jako przedstawiciela innego gatunku. Jedni ludzie wyglądali bardziej “neandertalsko”, inni bardziej “współcześnie”. Z kolei inni znajdowali się gdzieś pośrodku, w czymś w rodzaju spektrum między dwoma skrajnościami. Dowodzą tego znalezione kości ludzi klasyfikowanych pospiesznie jako neandertalczycy⁷.

Innymi słowy, różnice między nimi miały charakter nie gatunkowy, lecz jedynie fenotypowy. To byli ludzie tacy jak my, tylko wyglądający nieco inaczej. A zatem stosowany przez ewolucjonistów podział na człowieka współczesnego (Homo sapiens) i neandertalczyka (Homo neanderthalensis) jest po prostu sztuczny.

Podsumowanie

Niemal anegdotycznym podsumowaniem tego, kim byli neandertalczycy, będzie przytoczenie pewnej ciekawostki. W Muzeum Neandertalskim w niemieckim Mettmann (w okolicach miejsca znalezienia pierwszych szczątków neandertalczyków) znajduje się pewna figura woskowa neandertalczyka. Nie byłoby w niej nic dziwnego, gdyby nie to, że kustosz muzeum ubrał ją w… garnitur biznesowy⁸. Choć cechy fenotypowe tej figury są nieco osobliwe jak na współczesnego białego człowieka, widząc go na ulicy w garniturze, z pewnością uznalibyśmy go za zwykłą osobę. To pokazuje, że człowiek neandertalski był człowiekiem takim jak my.

Przypisy

1. Zob. https://www2.palomar.edu/anthro/homo2/mod_homo_2.htm
2. Parker G., Human Beings, w: Creation: Facts of Life, Answers in Genesis, 28.03.2016, https://answersingenesis.org/human-evolution/ape-man/human-beings-fossil-evidence/
3. Lubenov M., The Neanderthals: Our Worthy Ancestors, Answers in Genesis, 29.11.2006, https://answersingenesis.org/human-evolution/neanderthal/the-neandertals-our-worthy-ancestors/
4. Zob. https://humanorigins.si.edu/evidence/genetics/ancient-dna-and-neanderthals/interbreeding
5. Lubenov M., The Neanderthals: Our Worthy Ancestors, Part II, Answers in Genesis, 11.04.2007, https://answersingenesis.org/human-evolution/neanderthal/the-neandertals-our-worthy-ancestors-part-ii/
6. Ibid.
7. Ibid.
8. Zob. https://www.wsj.com/articles/want-a-selfie-with-a-neanderthal-visit-europes-cave-man-museums-1436918342