Orzesznica leszczynowa (Muscardinus avellanarius), znana też jako orzesznica, jest gatunkiem niewielkiego gryzonia zaliczanego do rodziny popielicowatych (Gliridae). Gryzoń zasiedla powszechnie teren całej Europy. To jedyny żyjący reprezentant rodzaju orzesznic (Muscardinus).
Zasięg występowania i siedlisko
Orzesznica leszczynowa zamieszkuje przede wszystkim obszary północnej Europy oraz Azji Mniejszej. Zwierzę występuje powszechnie także na Wyspach Brytyjskich. Pojedyncze osobniki spotyka się także w Irlandii. Gatunek ten został wprowadzony w te rejony sztucznie. Szczególnie duże populacje gryzonia odnotowuje się w hrabstwie Kildare. Zwierzęta te znajdują tam bowiem idealne warunki do życia. Zazwyczaj zasiedlają rozciągające się na wiejskich posesjach i polach żywopłoty.
Orzesznice często spotyka się również w Polsce. Ich liczniejsze populacje obserwuje się zwłaszcza w południowej i południowo-wschodniej części kraju.
Siedlisko orzesznicy leszczynowej
Orzesznice najchętniej żerują w lasach liściastych. Zwykle przemieszczają się po podszycie. Można się na nie natknąć również w zaroślach oraz innych terenach pokrytych bogatą szatą roślinną. Ich terytorium jest niezbyt rozległe. Gryzonie zazwyczaj przebywają w promieniu około 70 m od gniazda.
Orzesznice leszczynowe wykazują wzmożoną aktywność w porze nocnej. Dzień natomiast spędzają w swojej kryjówce. Zwierzęta te mają skłonności do budowania dwóch rodzajów gniazd. Jedno z nich umieszczone jest w krzakach na dość dużej wysokości. Gryzoń nie przykłada zbyt dużej wagi do jego budowy. Niemniej jednak siedlisko to służy mu jako dzienne schronienie. W drugim gnieździe natomiast na świat przychodzą młode osobniki. Zwykle jest ono ukryte w gęstych krzakach w niewielkiej odległości nad ziemią. Dno tej konstrukcji pokrywa starannie wykonana wyściółka. Do wnętrza gniazda prowadzi tylko jedno wejście.
Opis
Długość ciała gryzonia oscyluje na poziomie około 10 cm. Ogon ma natomiast 6 cm. Na całej długości porastają go włosy. Standardowo zwierzę waży od 17 do 20 g. Jednak przed zapadnięciem w sen zimowy masa ciała gryzonia z reguły wzrasta nawet dwukrotnie. Sierść orzesznicy zwykle jest rudobrązowa. Indywidualne cechy osobnicze decydują o tym, czy ma ona odcień żółto-pomarańczowy czy złocistobrązowy. Spodnią część ciała pokrywa jaśniejsze futro. Duże i czarne oczy wyraźnie kontrastują z niewielkimi i niezauważalnymi na pierwszy rzut oka uszami.
Orzesznica leszczynowa z reguły żeruje wśród gałęzi drzew. Jest bardzo czujna i zazwyczaj nie naraża się zbytnio na niebezpieczeństwo. Dlatego też rzadko schodzi na ziemię. W październiku zapada w stan hibernacji. Budzi się z niego na przełomie kwietnia i maja.
Zachowanie orzesznicy leszczynowej
Orzesznice na miejsce do odbycia snu zimowego wybierają sobie na ogół zlokalizowane na ziemi gniazda. Zwykle znajdują się one w pobliżu starych drzew, pod powalonymi kłodami oraz stertami liści. Ważne jest, aby panowała tam w miarę stabilna temperatura oraz wilgotność powietrza. Hibernacja następuje przy bardzo niskiej temperaturze ciała. Czasem może ona spaść do poziomu -2,9 stopni Celsjusza. Stan letargu zwykle przerywany jest krótkimi okresami wybudzenia. W jednym przeznaczonym do zapewnienia schronienia w trakcie hibernacji gnieździe w tym samym czasie może przebywać kilka orzesznic.
Gryzonie preferują zwłaszcza tereny leśne. Mimo to nierzadko można je także spotkać na otwartych przestrzeniach. Na wiosnę po wybudzeniu się ze snu przystępują do budowy gniazd. Zazwyczaj wykonują je ze świeżej trawy i liści, a także z drobnych cząstek kory wiciokrzewu. Przy zimnej i wilgotnej pogodzie ogarnia je stan letargu. Polega on na zwinięciu się w kulkę i zaśnięciu. Zwierzęta te dużo odpoczywają również w lecie.
Dieta
Orzesznice zaliczają się do zwierząt roślinożernych. Ich jadłospis jest jednak bardzo urozmaicony. Do ich ulubionych przysmaków należą zwłaszcza owoce, jagody oraz orzechy. Preferują zwłaszcza owoce leszczyny, które dostarczają im niezbędnych przed nadejściem zimy substancji odżywczych. Alternatywę dla ich ulubionego przysmaku stanowią owoce grabu i czarnego cisu. Chętnie zajadają się także kwiatami i pąkami młodych liści. Spożywają ponadto nektar oraz pyłek kwiatowy. Orzesznice leszczynowe niekiedy wzbogacają pokarm roślinny o mięsny. Zwykle zjadają owady (np. mszyce) znajdujące się na powierzchni konsumowanych roślin.
Stan populacji, presje, zagrożenia
Choć zasięg występowania orzesznic jest dość szeroki, gatunek ten uznaje się za relatywnie rzadki. W przypadku większości europejskich terenów liczebność populacji gryzonia systematycznie spada. Do tego stanu rzeczy przyczynia się kilka czynników. Wśród nich należy wskazać głównie na niebezpieczeństwo wynikające z utraty naturalnych siedlisk. Zwierzęta te do swojego życia i rozwoju potrzebują odpowiednich warunków środowiskowych. Źle znoszą zwłaszcza zakłócenia w swoich korytarzach ekologicznych.
Ogromna część orzesznic leszczynowych ginie również w okresie zimowym. Stan hibernacji pozwala przetrwać do wiosny tylko stosunkowo nielicznym osobnikom. Dużą śmiertelność w mroźne dni obserwuje się zwłaszcza wśród młodych osobników, które przyszły na świat na przełomie września i października. Brakuje im bowiem odpowiednich zapasów tłuszczu. W przypadku starszych osobników ryzyko śmierci podczas zimowego letargu jest znacznie mniejsze. Dotyczy to zarówno samców, jak i samic.
Również cieplejsze zimy wpływają niekorzystnie na orzesznice. Przy wyższych temperaturach zwierzęta te bowiem często się wybudzają. To prowadzi do spalenia większej ilości energii i zmniejszenia efektywności hibernacji.
Rozród
Samica w ciągu jednego roku jest w stanie wydać na świat dwa mioty po ciąży trwającej około 4 tygodni. Każdy z nich składa się z około 7 młodych. Na początku są one zupełnie ślepe. Do otwarcia ich oczu dochodzi dopiero w wieku 18 dni. Matki karmią mlekiem swoje potomstwo przez mniej więcej 30 dni. Później młodociane osobniki usamodzielniają się i ostatecznie opuszczają gniazdo. Średnia przeżywalność orzesznic wynosi 3-4 lata.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Żuraw (zwyczajny) – żuraw – żuraw popielaty – żuraw szary
- Gekon liścioogonowy
- Monoteizm abrahamowy – ewenement w historii religii
- Miłość Boga poddana ciężkiej próbie – cz. 2: Sodoma i Gomora
- Dyskryminacja kobiet na świecie
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Hazel_dormouse [dostęp: 14.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikipedia. Autor: Danielle Schwarz. Licencja: CC BY-SA 3.0.