Gereza abisyńska

Gereza abisyńska (Colobus guereza) to charakterystyczny gatunek małpy należącej do gerez – grupy koczkodanowatych zamieszkujących Afrykę. Jej naturalny zasięg obejmuje rozległe tereny środkowej i wschodniej części kontynentu. Spotkać ją można w Kamerunie, Nigerii, Etiopii, Kenii, Tanzanii i Ugandzie. Wyróżnia się długimi, białymi frędzlami na futrze, które biegną wzdłuż boków czarnego tułowia oraz puszystym, białym końcem ogona.

Gereza abisyńska to gatunek nadrzewny i dzienny. Zamieszkuje zarówno lasy liściaste, jak i wiecznie zielone. Dobrze przystosowuje się do zmian środowiskowych. Często można ją spotkać także w lasach wtórnych, zwłaszcza w pobliżu rzek i jezior. Choć przez długi czas uważano, że odżywia się wyłącznie liśćmi, badania wykazały, że jej dieta obejmuje również nasiona, owoce i drobne bezkręgowce. Potrafi trawić pokarm bogaty w błonnik. Do jej naturalnych wrogów należą drapieżne ptaki, lamparty oraz szympansy.

Gereza abisyńska żyje w grupach liczących od trzech do piętnastu osobników. Stada zazwyczaj składają się z dominującego samca, kilku samic i ich potomstwa. To gatunek poligyniczny. Kontakty między partnerami poprzedzane są wokalnymi sygnałami. Ciąża trwa pięć miesięcy. Młode początkowo są całkowicie białe, ale stopniowo przybierają dorosłe ubarwienie. 

Według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) małpa ta nie jest obecnie zagrożona wyginięciem. Figuruje na liście gatunków najmniejszej troski (Least Concern).

Etymologia

Nazwa naukowa, Colobus guereza, wywodzi się z języka greckiego. Słowo kolobus, oznacza „okaleczony”. Skąd takie określenie? Małpa nie ma kciuka, co jest charakterystyczną cechą wszystkich przedstawicieli rodzaju Colobus. Pomimo tego gerezy są niezwykle zwinne i doskonale przystosowane do nadrzewnego trybu życia.

Gereza abisyńska – taksonomia

Gereza abisyńska została po raz pierwszy opisana przez niemieckiego przyrodnika i podróżnika Eduarda Rüppella w latach 1830–1834 podczas jego wyprawy do Abisynii. Wyniki swoich badań opublikował on w 1835 roku w dziele Neue Wirbelthiere von Abyssinien, Säugethiere. Pierwsze osobniki tego gatunku pojawiły się w Europie w 1890 roku. Trzy małpy zostały sprowadzone do Berlińskiego Ogrodu Zoologicznego z Massawy w Erytrei.

Gereza abisyńska należy do podrodziny gerezowatych (Colobinae),  która obejmuje gatunki zamieszkujące Afrykę i Azję.

Współczesna systematyka wyróżnia siedem podgatunków gerezy abisyńskiej, choć status niektórych z nich pozostaje przedmiotem dyskusji naukowców.

1. Gereza zatokowa (Colobus guereza occidentalis): zasiedla tereny od wschodniej Nigerii, Kamerunu i Gabonu po Sudan Południowy i Ugandę na zachód od Nilu.
2. Gereza abisyńska (C. g. guereza): występuje w Etiopii, głównie na Wyżynie Abisyńskiej na zachód od Wielkiego Rowu Wschodniego. Spotkać ją można aż po doliny rzek Awash i Omo oraz w wąwozie Błękitnego Nilu.
3. Gereza wyżynna (C. g. gallarum): zamieszkuje Wyżynę Abisyńską. Występuje na wschód od Wielkiego Rowu Wschodniego. Jej status taksonomiczny jest niepewny.
4. Gereza eremicka (C. g. dodingae): ograniczona do Wzgórz Didinga w Sudanie Południowym.
5. Gereza leśna (C. g. matschiei): występuje w zachodniej Kenii i Ugandzie. Zasiedla także północną Tanzanię.
6. Gereza pustelnicza (C. g. percivali): spotykana w paśmie Matthews Range w Kenii.
7. Gereza stokowa (C. g. kikuyuensis): zamieszkuje Kenię, w tym zbocza góry Kenia i pasmo Aberdare.
8. Gereza kilimandżarska (C. g. caudatus): spotykana w Tanzanii i Kenii, zwłaszcza w lasach otaczających masywy Kilimandżaro i Meru.

Największe różnice morfologiczne obserwuje się pomiędzy populacjami z południowego wschodu i północnego zachodu.

Opis

Gereza abisyńska ma charakterystyczne ubarwienie. Jej ciało pokrywa czarna sierść, a wzdłuż boków ciągną się długie, jedwabiste, białe frędzle. Pasma te zaczynają się na ramionach, biegną wzdłuż grzbietu i łączą się w dolnej części tułowia. Ogon jest długi i zakończony białym pędzlem. Charakterystyczną cechą wyglądu gatunku jest biała otoczka wokół twarzy oraz bujne, białe włosy na policzkach. Na udach występuje wyraźny biały pas.

Młode przychodzą na świat z różową skórą i białym futrem. Z wiekiem ich sierść ciemnieje. Dorosłe umaszczenie osiągają w wieku trzech do czterech miesięcy. Samce zmieniają barwę szybciej niż samice.

Dorosły samiec waży od 9,3 do 13,5 kg, a samica od 7,8 do 9,2 kg. Średnia długość ciała samców wynosi 61,5 cm, natomiast samic 57,6 cm. Jak u wszystkich gerez, kciuk jest szczątkowy. Nie przeszkadza im to w sprawnym poruszaniu się po drzewach.

Zasięg występowania gerezy abisyńskiej

Gereza abisyńska jest szeroko rozpowszechniona w rejonie Afryki równikowej. Jej zasięg rozciąga się od Nigerii i Kamerunu na zachodzie po Etiopię, Kenię, Ugandę i północną Tanzanię na wschodzie. Gatunek zasiedla zarówno lasy liściaste, jak i wiecznie zielone. Preferuje tereny wilgotne i sawannowe zadrzewienia. Często spotykana jest również w lasach górskich i wyżynnych. 

Małpę można znaleźć w różnych typach środowisk leśnych, zarówno pierwotnych, jak i wtórnych ekosystemach. Zasiedla lasy nadrzeczne, galeriowe i górskie. Najczęściej występuje w pobliżu rzek i jezior oraz na dużych wysokościach – nawet do 3 300 metrów n.p.m. Wykazuje wyraźne upodobania do lasów wtórnych. Często wybiera je zamiast starych, nienaruszonych drzewostanów.

Choć preferuje lasy, jest gatunkiem potrafiącym przystawać się do różnych siedlisk. Bywa spotykana na obszarach podmokłych, a także terenach zmodyfikowanych przez człowieka, takich jak np. plantacje eukaliptusa. Mogą one stanowić dla niej uzupełnienie diety w okresach niedoborów pokarmowych.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Błotniak łąkowy – błotniak popielaty
• Wielbłąd jednogarbny – dromader – dromedar
• Kaniony – pamiątki po biblijnym potopie
• Moralne konsekwencje darwinizmu
• Istnienie roślin przed powstaniem światła słonecznego – czy biblijny opis stworzenia jest nieścisły?

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Mantled_guereza [dostęp: 20.02.2025]

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Charles J. Sharp. Licencja: CC BY-SA 4.0.