Błotniak łąkowy, błotniak popielaty (Circus pygargus) to wędrowny ptak drapieżny. Należy do rodziny jastrzębiowatych. Jego angielska nazwa – Montagu’s harrier – upamiętnia brytyjskiego przyrodnika George’a Montagu, który przyczynił się do badań nad tym gatunkiem.
Taksonomia
Pierwszy formalny opis błotniaka łąkowego został przedstawiony przez szwedzkiego przyrodnika Carla Linneusza w 1758 roku, w dziesiątej edycji jego dzieła Systema Naturae. Gatunek został wówczas sklasyfikowany pod nazwą binominalną Falco pygargus. W 1799 roku francuski przyrodnik Bernard Germain de Lacépède wprowadził nowy rodzaj – Circus.
Nazwa rodzaju pochodzi z języka starogreckiego. Kirkos oznacza „krąg” i nawiązuje do charakterystycznego krążącego lotu ptaków drapieżnych, w tym także błotniaka zbożowego. Epitet gatunkowy pygargus wywodzi się z łaciny nowożytnej i greckiego słowa pugargos, składającego się z puge (zad) oraz argos (lśniący biały). Odnosi się do jasnej barwy na kuprze ptaka. Nazwa gatunkowa była pierwotnie używana w odniesieniu do błotniaka zbożowego, zanim błotniak łąkowy został zidentyfikowany jako odrębny gatunek.
Opis błotniaka łąkowego
Upierzenie
Błotniak łąkowy charakteryzuje się wyraźnym dymorfizmem płciowym. Dorosłe samce mają jasnoszare upierzenie z czarnymi końcówkami skrzydeł. Na tle innych błotniaków wyróżniają się czarnymi pasami na lotkach drugorzędowych widocznymi zarówno od spodu, jak i od góry, oraz rdzawymi prążkami na brzuchu i bokach. Samice mają upierzenie zbliżone do błotniaka stepowego i zbożowego. Spód ciała ma kolor jasnobrązowy z podłużnymi pręgami na brzuchu. Pokrywy skrzydłowe pokryte są plamkami. Górna część ciała jest jednolicie ciemnobrązowa, z wyjątkiem białych pokryw nadogonowych. Lotki centralne są nieco jaśniejsze.
Młode osobniki przypominają samice. Różnią się jednak od nich jednolitym czerwonobrązowym kolorem brzucha i pokryw podskrzydłowych, które są pozbawione plamek.
U tego gatunku regularnie występuje melanistyczna forma barwna. Melanistyczne samce są ciemniejsze, z czarną głową, ciemnobrązowym grzbietem i szarym spodem ciała. Samice w tej formie są całkowicie czekoladowobrązowe, z wyjątkiem szarych lotek. Spotykane są również częściowo melanistyczne osobniki.
Lot
Błotniak łąkowy wyróżnia się niezwykle wdzięcznym lotem. Charakterystyczne, mocne i eleganckie uderzenia skrzydeł nadają wrażenie lekkości i gracji. Poluje, lecąc nisko nad ziemią, z widocznym dodatnim kątem wzniesienia skrzydeł.
Wymiary
Błotniak łąkowy to niewielki ptak drapieżny. Dzięki dużej powierzchni skrzydeł w stosunku do masy ciała jego lot jest wyjątkowo lekki i wznoszący. Samice są większe od samców. Wynika to z konieczności produkcji jaj. Różnica ta nie jest jednak łatwa do zauważenia w terenie.
- Rozpiętość skrzydeł: 97–115 cm
- Długość ciała: 43–47 cm (ogon: 16–18 cm)
- Masa ciała (średnia):
- Samiec: 265 g
- Samica: 345 g
Rozpoznanie
Błotniak łąkowy może być mylony z kilkoma innymi gatunkami występującymi na tym samym terenie, w szczególności z błotniakiem zbożowym i stepowym. Dorosłe samce łatwo odróżnić dzięki ciemniejszemu, bardziej nakrapianemu upierzeniu. Trudniejsze jest rozróżnienie samic i młodych. Błotniak łąkowy wydaje się smuklejszy w locie niż błotniak zbożowy. Ma dłuższy ogon, węższe skrzydła i bardziej spiczaste „dłonie”. Jego lot jest również bardziej elegancki, z elastycznymi, niemal rybitwimi uderzeniami skrzydeł. Różnicowanie błotniaka stepowego i łąkowego, szczególnie u samic i młodych, wymaga dokładnych obserwacji. Najlepszym wyróżnikiem jest jasna obroża wokół szyi, która występuje u błotniaka stepowego.
Zasięg występowania i siedliska
Błotniak łąkowy występuje w pasie umiarkowanych szerokości geograficznych. Gatunek preferuje tereny nizinne. Najczęściej wybiera szerokie doliny rzeczne, równiny oraz tereny przylegające do jezior i mórz. Może także rozmnażać się na terenach podmokłych. Gniazduje także na wrzosowiskach, wydmach, torfowiskach oraz na stepach. Przystosowuje się do środowisk krzewiastych, takich jak tereny porośnięte janowcem czy wrzosem, a i również do młodych zalesień z drzewami iglastymi.
Błotniak łąkowy może zakładać gniazda na terenach rolniczych. Najchętniej wybiera łąki oraz pola uprawne, szczególnie obsiane zbożami, takimi jak pszenica, jęczmień, owies czy rzepak. W zachodniej Europie nawet do 70% populacji gniazduje w siedliskach sztucznych. Do gniazdowania błotniak łąkowy potrzebuje dużych, otwartych terenów z wystarczająco wysoką roślinnością, która zapewnia osłonę, ale jednocześnie nie jest zbyt gęsta.
Na polowania ptak wybiera tereny o niskiej lub rzadkiej roślinności. Ułatwia mu to dostrzeganie zdobyczy. Unika terenów gęsto zaludnionych. Jest bardzo podatny na zakłócenia w miejscach bytowania. Czyni to ochronę jego siedlisk kluczowym elementem działań konserwatorskich.
Błotniak łąkowy – dieta i polowanie
Błotniak łąkowy żywi się głównie drobnymi gryzoniami, małymi ptakami, jajami ptaków, gadami (w tym wężami) oraz dużymi owadami, przede wszystkim prostoskrzydłymi (Orthoptera). Ze względu na szeroki zasięg występowania dostosowuje swoją dietę do dostępności ofiar w danym regionie. Na północy często poluje na susły i króliki. W Europie południowej preferuje drobne gady i duże owady. W obszarach, gdzie dominują gryzonie, sukces lęgowy gatunku jest silnie uzależniony od cyklicznych wahań liczebności norników. W niektórych przypadkach ptaki wypluwają niestrawione resztki pokarmowe.
Błotniak łąkowy poluje, lecąc nisko nad ziemią stałą trasą z niewielką prędkością wynoszącą około 30 km/h. Jest to typowe dla błotniaków. Jego lot jest lżejszy i bardziej zwinny w porównaniu do innych gatunków. Często korzysta z osłony roślinności, przemykając wzdłuż jej krawędzi, by zaskoczyć zdobycz. Ofiarę chwyta po krótkim pikowaniu. Czasami ptak ten ściga szybko biegające zwierzęta.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Tchórz czarnołapy – tchórz czarnonogi
- Krokodyl syjamski
- Karbon – wielki znak zapytania?
- Rasy ludzkie – co mówi nauka?
- Perm – rozwiązanie zagadek
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Montagu%27s_harrier [dostęp: 16.02.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Sumeetmoghe. Licencja: CC BY-SA 4.0.
