Żołna zwyczajna (Merops apiaster), znana też jako żołna pospolita albo żołna pszczołojad, jest gatunkiem ptaka wędrownego zaliczanego do rodziny żołn (Meropidae). Przedstawicieli tego gatunku łączy bliskie pokrewieństwo z wróblami. Miejsca lęgowe ptaka znajdują się w południowych i centralnych rejonach Europy, zachodniej części Azji oraz na północy i południu Afryki. Osobniki żyjące w ostatnim z wymienionych rejonów reprezentują osiadłą populację. Pozostałe okazy migrują natomiast na zimę. Celem ich wędrówki podejmowanej przed nastaniem zimy są tropikalne rejony Afryki. Niektóre osobniki budują gniazda w północnych regionach Europy.
Pierwszy naukowy opis żołny zwyczajnej powstał w 1758 roku. Jego autorem był słynny szwedzki przyrodnik Karol Linneusz. Przygotowana przez niego charakterystyka znalazła się w dziesiątej edycji dzieła Systema Naturae.
Opis
Żołny pospolite wyróżniają się smukłą sylwetką i jaskrawym ubarwieniem ciała. Z czarnym dziobem wyraźnie kontrastują zielone skrzydła oraz brązowo-żółty grzbiet. Dorosłe ptaki zwykle osiągają długość od 27 do 29 cm (licząc wydłużone środkowe pióra ogonowe). Ich masa ciała wynosi natomiast od 44 do 78 g.
U żołn pszczołojadów dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony. Samce i samice wyglądają niemal tak samo. Osobniki płci żeńskiej można jednak rozpoznać po bardziej zielonych piórach na skrzydłach. Ptaki poza okresem rozrodczym odznaczają się niebiesko-zielonym umaszczeniem. Charakterystyczny jest dla nich także brak wydłużonych piór ogonowych. Młode ptaki przypominają swoich rodziców. Odróżnia je jednak od nich mniejsza intensywność kolorów piór. Okres pierzenia przypada na miesiące letnie.
Gniazdowanie żołny zwyczajnej
Żołny zwyczajne na ogół żyją w dużych stadach. Na swoje miejsca lęgowe wybierają okolice rzek. Preferują przy tym cieki wodne o piaszczystych brzegach. Przed założeniem gniazda budują w urwisku długie na dwa metry tunele. Tam umieszczają złożone na początku czerwca jaja, których zazwyczaj jest od 5 do 8 sztuk. Czas inkubacji trwa około 21 dni. Wysiadywaniem jaj zajmują się zarówno samice, jak i samce.
Osobnik płci męskiej, który chce przypodobać się swojej partnerce, zwykle przynosi jej upolowane przez siebie duże owady. Sam natomiast zadowala się mniejszymi okazami. W trakcie zalotów wydaje łagodne, płynne dźwięki. Dla żołn pospolitych charakterystyczne jest łączenie się w pary monogamiczne. Czasem dochodzi jednak do przypadków bigamii.
Żywienie
Główny przysmak żołn stanowią owady. Dotyczy to zwłaszcza pszczół, os i szerszeni. Ptaki zwykle polują w locie. Przed skonsumowaniem ofiary najpierw uderzają nią o twardą powierzchnię. W ten sposób pozbywają się żądła. Szacuje się, że jeden ptak jest w stanie zjeść w ciągu dnia nawet 250 owadów. Mimo to ich obecność na danym terenie wpływa neutralnie na miejscową populację pszczół. Zabijają one bowiem średnio około 1% robotnic żyjących na określonym terytorium. Ptaki te swoją dietę często wzbogacają też o ważki. Pokarm złożony z mieszanki dwóch wspomnianych owadów jest bowiem dla nich bardziej przyswajalny.
Polowania na pszczoły
Żołny pszczołojady nierzadko występują w pobliżu pasiek. Mimo to najczęściej polują na owady zbierające nektar na łąkach i pastwiskach oddalonych o kilkanaście kilometrów od uli. Jedynie w chłodne i deszczowe dni żołny pojawiają się w pasiekach. W tym czasie trudno jest im bowiem zdobyć inny pokarm. Żołny zwyczajne odwiedzają te tereny w okresie wiosenno-letnim. Wtedy też wzrasta prawdopodobieństwo ich zdewastowania przez te ptaki. Najbardziej na ataki ptaków narażone są ule usytuowane w pobliżu drzew i kabli energetycznych. Żołny zwykle czekają na swoje ofiary właśnie w tych miejscach.
Żołna zwyczajna – status i ochrona
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje żołnę pospolitą za gatunek najmniejszej troski. Liczebność światowej populacji szacuje się na około 20 mln dorosłych osobników. Jej trend uznaje się za stabilny.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Kazuar hełmiasty
- Jer – zięba jer
- Kaniony – pamiątki po biblijnym potopie
- Moralne konsekwencje darwinizmu
- Istnienie roślin przed powstaniem światła słonecznego – czy biblijny opis stworzenia jest nieścisły?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/European_bee-eater [dostęp: 24.02.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Elgollimoh. Licencja: CC BY-SA 3.0.
