Sikora bogatka (Parus major) to mały ptak z rodziny sikor (Paridae), występuje też pod nazwą bogatki zwyczajnej.
Bogatka zwyczajna występuje w Europie, na Bliskim Wschodzie, w Azji Środkowej i na wschodzie Palearktyki. Jej zasięg sięga aż po rzekę Amur i północne rejony Afryki. Zamieszkuje lasy różnych typów i zwykle nie migruje. Przemieszcza się jedynie w wyjątkowo surowe zimy.
Taksonomia
Karol Linneusz opisał ten gatunek w 1758 roku w Systema Naturae. Nazwa naukowa pochodzi z łaciny: parus oznacza „sikorę”, a maior – „większy”. Już w XVII wieku używał jej Francis Willughby.
Dawniej uważano, że sikora bogatka występuje od Wielkiej Brytanii po Japonię i Indonezję. Wyróżniano aż 36 podgatunków, podzielonych na cztery grupy. Późniejsze badania DNA wykazały, że niektóre z tych grup są odrębnymi gatunkami.
Podgatunek nominatywny (P. m. major) jest najbardziej rozpowszechniony. Występuje od Półwyspu Iberyjskiego po dolinę Amuru i od Skandynawii po Bliski Wschód. Pozostałe podgatunki mają mniejsze zasięgi.
Tworzy linię sikor „niegromadzących zapasów” – w przeciwieństwie do innych przedstawicieli rodziny.
Podgatunki
Obecnie wyróżnia się 15 podgatunków sikory bogatki, w tym:
- Parus major newtoni – Wyspy Brytyjskie
- Parus major major – Europa, Azja Mniejsza, Kazachstan, Syberia
- Parus major excelsus – Afryka Północna
- Parus major aphrodite – Włochy, Grecja, Cypr
- Parus major bokharensis – Azja Środkowa
Sikora bogatka czyli ptak z żółtym brzuszkiem – opis
Bogatka zwyczajna to duży przedstawiciel sikor. Osiąga długość 12,5–14 cm. Jest łatwa do rozpoznania. Podgatunek nominatywny (P. m. major) ma niebieskawo-czarną koronę, czarną szyję, gardło i głowę, a także białe policzki.
Pierś jest cytrynowożółta z czarnym pasem biegnącym od gardła po brzuch. Na karku widoczna jest biała plamka przechodząca w zielonkawożółty odcień.
Grzbiet ma oliwkowozielony, skrzydła szarawoniebieskie z białą pręgą, a ogon niebieskoszary z białymi końcówkami.
Samica wygląda podobnie do samca, ale ma bardziej matowe kolory. Czarny pas na brzuchu jest węższy i może być przerywany.
Młode osobniki są ubarwione jak samice, ale mają oliwkowobrązowy kark, szarawy kuper i mniej wyraźne białe końcówki ogona.
Barwa piersi u samców wskazuje na ich kondycję. Intensywnie żółty kolor oznacza silniejsze plemniki i lepszą zdolność do rozrodu. Za barwę odpowiadają karotenoidy pobierane z pożywienia. Środowisko, np. pogoda, także wpływa na intensywność koloru. Samice bogatki wybierają samce z szerszym czarnym pasem na brzuchu, ponieważ świadczy to o ich dobrej kondycji.
Głos
Sikora bogatka jest bardzo wokalna. Ma około 40 różnych dźwięków. Samce śpiewają częściej niż samice. Ptaki z różnych rejonów wydają nieco odmienne dźwięki. Osobniki z południowej Azji nie reagują na odgłosy sikor z Europy. Jedna z teorii mówi, że bogatki mają bogaty repertuar, by sprawiać wrażenie liczniejszej populacji. Większa liczba dźwięków wiąże się też z wyższą pozycją w hierarchii i lepszym sukcesem lęgowym.
Występowanie sikory bogatki
Bogatka zwyczajna jest szeroko rozprzestrzeniona w Eurazji. Występuje w całej Europie (z wyjątkiem Islandii i północnej Skandynawii), w północnej Afryce, na Bliskim Wschodzie i w Azji Środkowej. W Azji Północnej sięga aż po północne Chiny.
Zamieszkuje różne środowiska. Najczęściej spotyka się ją w lasach liściastych, mieszanych i na ich skrajach. Preferuje również ogrody i parki. W gęstych lasach wybiera polany.
Zazwyczaj nie migruje. Pary pozostają na swoim terytorium przez cały rok. Młode ptaki rozpraszają się, ale nie odlatują daleko. W surowe zimy mogą przemieszczać się w dużych grupach, czasem nawet w liczbie tysiąca osobników.
Zachowanie i pożywienie
Latem bogatki zwyczajne żywią się owadami i pajęczakami. Zjadają m.in. karaczany, prostoskrzydłe, chrząszcze, muchówki, pluskwiaki, mrówki, osy, ślimaki i wije. W sezonie lęgowym karmią pisklęta głównie gąsienicami. Jesienią i zimą jedzą także nasiona i owoce drzew liściastych, np. buka i leszczyny. Chętnie odwiedzają karmniki, gdzie jedzą orzechy i nasiona słonecznika.
Sikory bogatki są inteligentne i potrafią rozwiązywać problemy. W Anglii nauczyły się przebijać foliowe kapsle butelek mleka, by dostać się do śmietanki. Potrafią także zabijać nietoperze i wydziobywać im mózgi, gdy brakuje innego pożywienia.
Rozród – bogatka
Bogatka łączy się w pary i zakłada terytoria lęgowe. Terytorium zajmują już zimą i zwykle pozostają na nim przez kolejne sezony. Gniazdują w dziuplach drzew, murach, skałach lub skrzynkach lęgowych. Gniazdo buduje samica z trawy, mchu, sierści i piór.
Składa 5–12 jaj, czasem nawet 18. Późniejsze lęgi są mniej liczne. Jaja są białe z czerwonymi plamkami. Samica wysiaduje je przez 12–15 dni, a samiec ją karmi. Pisklęta są nagie i ślepe, ale szybko pokrywają się żółtawym puchem. Po 16–22 dniach opuszczają gniazdo, choć rodzice karmią je jeszcze przez kilka tygodni.
Ekologia i zagrożenia
Bogatka pada ofiarą drapieżników. Młode z drugich lęgów są szczególnie narażone na ataki krogulców. Gniazda mogą być plądrowane przez dzięcioły duże, wiewiórki szare i łasice. Na piórach sikor pasożytują wszy i pchły, które przyciągają drapieżne chrząszcze.
Sikory bogatki rywalizują o dziuple z muchołówkami żałobnymi. Czasem zabijają muchołówki, gdy te próbują zająć ich gniazdo.
Przystosowanie do zimy
Bogatka ma specjalne mechanizmy pozwalające przetrwać zimę. Potrafi zwiększyć produkcję ciepła we krwi, magazynować tłuszcz i ograniczać przepływ krwi do dzioba i nóg, by zminimalizować utratę ciepła.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Modraszek ikar – modraszek lazurek
- Kurek czerwony
- Homo naledi: Aktualizacja
- Czy Homo naledi jest Twoim „krewnym”, „przodkiem”, a może „częścią ludzkiego drzewa genealogicznego”?
- Pięć cudów ateistów – świadomość i moralność
Źródło1. https://en.wikipedia.org/wiki/Great_tit [dostęp: 07.03.2025].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Dan. Licencja: CC BY 2.0.