Paw złoty, paw zielony (Pavo muticus) będący narodowym ptakiem Mjanmy, to gatunek charakterystyczny dla tropikalnych lasów Azji Południowo-Wschodniej oraz Indochin. Choć niegdyś powszechny w całym regionie, dziś jego populacje przetrwały jedynie w nielicznych, izolowanych enklawach w Kambodży i sąsiednich rejonach Wietnamu. Od 2009 roku znajduje się na Czerwonej Liście IUCN jako gatunek zagrożony wyginięciem. Przyczyną tak dramatycznego spadku liczebności są głównie wylesianie, ekspansja rolnictwa i utrata naturalnych siedlisk. Doprowadziły one do rozczłonkowania populacji. Paw zielony pada również ofiarą nielegalnego handlu. Jest poszukiwany do prywatnych hodowli, łowiony na mięso, a jego efektowne pióra trafiają do kolekcjonerów.
Opis
Paw zielony to imponujący ptak zarówno pod względem wielkości, jak i wyglądu. Samiec w sezonie godowym osiąga długość od 1,8 do nawet 3 metrów. Aż 1,4–1,6 m przypada na okazały tren z piór przykrywających ogon. Samice są znacznie mniejsze. Mierzą około 1–1,1 metra. Rozpiętość skrzydeł u obu płci wynosi średnio 1,2 metra. U największych samców może dochodzić nawet do 1,6 metra. Mimo masywnej budowy, pawie zielone są zdolne do lotu – krótkiego, ale energicznego, pozbawionego szybowania.
Głos samca to donośne, często powtarzane „ki-wao”, słyszane najczęściej o świcie i zmierzchu. Samica odzywa się równie głośnym „AOw-aa”, z wyraźnym akcentem na pierwszą sylabę. Czasem samce potrafią naśladować ten dźwięk. W okresie rozrodczym tren samca ozdobiony jest efektownymi „oczkami” i może mieć nawet dwa metry długości. Po sezonie lęgowym pióra te zanikają. Utrudnia to rozróżnienie płci bez bliższej obserwacji.
Pióra na szyi i piersi u obu płci są intensywnie zielone i silnie opalizujące. Przypominają łuski chińskiego smoka. U samców pokrywy skrzydeł są niebieskie i zielone. Tworzą charakterystyczny „trójkąt” na ramieniu. Samice z kolei mają niebieskie pokrywy skrzydeł i wyraźniejsze prążkowanie zarówno na grzbiecie, jak i skrzydłach. Cechą wspólną są długie nogi, ciężkie skrzydła, wydłużony ogon i charakterystyczny czub na głowie – cieńszy i wyższy u samców, nieco szerszy u samic.
Skóra wokół oczu ma biało-niebieski odcień, z pomarańczowo-żółtym półksiężycem przy uszach. Trójkątny znak pod okiem ma niebieskozielony kolor u samców i brązowy u samic. Z oddali pawie zielone sprawiają wrażenie ciemnych ptaków z jasnymi, rdzawymi lub beżowymi lotkami, które stają się szczególnie widoczne podczas lotu.
Zasięg występowania pawia złotego
Niegdyś paw zielony występował powszechnie w Azji Południowo-Wschodniej. Spotkać go można było od południowych Chin (zwłaszcza prowincji Junnan), przez wschodnie i północno-wschodnie Indie, południowo-wschodni Bangladesz i północną Mjanmę, aż po Laos, Tajlandię, Wietnam, Kambodżę, Malezję Półwyspową oraz Jawę w Indonezji. Na Jawie obecnie spotyka się go jednak tylko i wyłącznie w rezerwatach, m.in. w Parku Narodowym Ujung Kulon i Baluran. Doniesienia o jego obecności w północno-wschodnich Indiach są dziś podważane. Możliwe, że dotyczyły ptaków zdziczałych, a nie dzikiej populacji. Zasięg występowania pawi dramatycznie się skurczył w wyniku intensywnej wycinki lasów i polowań.
Pawie złote potrafią przystosować się do różnorodnych środowisk. Żyją zarówno w pierwotnych, jak i wtórnych lasach tropikalnych i subtropikalnych, zimozielonych oraz liściastych. Spotyka się je również wśród bambusów, na sawannach, terenach trawiastych i zarośniętych, a nawet na obrzeżach upraw. W Wietnamie najchętniej wybierają suche lasy liściaste w pobliżu zbiorników wodnych, z dala od działalności człowieka. Na Jawie ograniczają się do terenów sawannowych. Bliskość wody wydaje się jednym z kluczowych czynników determinujących ich obecność.
Taksonomia
Paw zielony został sklasyfikowany jako Pavo muticus przez Karola Linneusza. Wcześniej opisał go Ulisse Aldrovandi jako „Pavo Iaponensis”. Inspiracją była japońska ilustracja ptaka, podarowana papieżowi przez cesarza Japonii. Na obrazie paw przedstawiony był bez ostróg, co Linneusz bezkrytycznie powtórzył. W rzeczywistości gatunek nie pochodzi z Japonii. Był tam jedynie hodowany na dworze cesarskim. Jego pierwotnym źródłem była Azja Południowo-Wschodnia, skąd importowano go przez stulecia. Błędnie wskazana przez Linneusza lokalizacja typu to „Habitat in Japonia”.
Jednym z pierwszych zachodnich ornitologów, który widział żywego pawia zielonego, był François Levaillant. Osobnik ten trafił z Makau do kolekcji zwierząt w Przylądku Dobrej Nadziei. Z kolei George Shaw, analizując indyjską ilustrację pawia z niebieską głową i stojącym, lancetowatym czubem, nadał mu nazwę Pavo spicifer – „paw kolczasty”. W 1949 roku Jean Delacour opisał trzecią formę – P. imperator, występującą w Indochinach. Na podstawie informacji od handlarza ptaków z Hongkongu, uznał, że istnieją trzy podgatunki pawia złotego, zaliczając spicifer do tej samej grupy. Do dziś większość badaczy uznaje ten podział, choć sam Delacour traktował niektóre osobniki jako indywidualne warianty – na przykład typowe okazy imperator z Płaskowyżu Bolaven w Laosie.
Brakuje jednak nowoczesnych badań potwierdzających ten klasyfikacyjny układ. Niektórzy autorzy sugerują, że populacje z Yunnanu – tradycyjnie zaliczane do imperator – mogą stanowić osobny podgatunek. Badanie genetyczne przeprowadzone przez Ouyanga i współpracowników, oparte na analizie genu mitochondrialnego cytochromu b, wykazało, że paw indyjski (Pavo cristatus) i paw zielony oddzieliły się od wspólnego przodka około 3 miliony lat temu. W tym samym badaniu stwierdzono również istnienie dwóch odmiennych form pawia zielonego w Yunnanie. Mogłoby to przemawiać za uznaniem ich za osobne podgatunki.
W 2005 roku malezyjski dziennik „The Star” podał, że lokalna populacja pawia zielonego jest identyczna z jawajską. Wyniki te jednak nie zostały opublikowane naukowo i są kwestionowane przez część specjalistów. Z racji szerokiego zasięgu imperator w Indochinach, zaproponowano dodatkowe podgatunki, takie jak annamensis (Azja Południowo-Wschodnia) czy yunnanensis (Yunnan). Ich status nadal pozostaje niepewny.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Paszczak australijski
- Owca domowa
- Czy łasica może zaatakować człowieka?
- Rodzaje dinozaurów – poznaj podział, gatunki i ciekawostki
- Jaki jest wiek Ziemi?
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Green_peafowl [dostęp: 02.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Panji Gusti Akbar. Licencja: CC BY-SA 4.0.
