Miodowód duży (Indicator indicator) to mały ptak z rodziny miodowodów. Jego nazwa zarówno polska, jak i naukowa, nawiązuje do nietypowego zwyczaju prowadzenia ludzi do pszczelich gniazd. Istnieją wątpliwości, czy ptak ten pomaga w ten sam sposób również zwierzętom.
Siedlisko
Miodowód duży zamieszkuje regiony Afryki Subsaharyjskiej, wybierając różnorodne środowiska z drzewami, w szczególności będą to suche, otwarte lasy; nie spotkamy go w wilgotnych lasach zachodniej Afryki.
Wygląd
Miodowód duży wyróżnia się białymi plamami po obu bokach ogona; osiąga długość około 20 cm i wagę 50 g.
Samce mają różowy dziób, czarne gardło, ciemnobrązowe grzbiety oraz białe podbrzusze. Ich skrzydła są poprzecznie prążkowane, a na barkach widoczna jest żółta plama.
Samice są mniej intensywnie ubarwione, posiadają czarny dziób i gardło.
Młode ptaki mają oliwkowobrązowy grzbiet, białą plamę na kuprze oraz żółte gardło i pierś.
Zachowanie i ekologia
Miodowód duży znany jest z tego, że prowadzi ludzi do dzikich pszczelich gniazd. Ptak zwraca na siebie uwagę charakterystycznym, drżącym „tya”, składającym się z pisków i gwizdów, co może czasem również sygnalizować agresję. Prowadząc do miodu, leci prosto w stronę pszczelego gniazda, przystając w pobliżu i czekając na człowieka. Łowcy miodu, używając dymu i różnych narzędzi, pozyskują miód, a miodowód żywi się pozostałym woskiem i innymi pozostałościami.
Badania wykazały, że dzięki współpracy z miodowodami lud Borana z Afryki Wschodniej skraca czas poszukiwania miodu o dwie trzecie, korzystając także ze specyficznego gwizdu, aby zwiększyć szansę na liczbę spotkań z ptakami. W północnej Tanzanii współpraca z miodowodami zwiększała sukces w znajdowaniu gniazd pszczół przez łowców miodu z ludu Hadza o 560%. Plemienni łowcy miodu Yao z Mozambiku stosują tradycyjne wezwanie, co także znacząco zwiększało szanse na znalezienie pszczelego gniazda.
W afrykańskim folklorze pojawia się przekonanie, że miodowoda dużego należy wynagrodzić miodem, aby nie sprowadził na swojego przewodnika niebezpieczeństwa, na przykład w postaci lwa czy węża. Faktycznie bartnicy, ceniący sobie ten mutualizm z miodowodem, często zostawiają stosy wosku w widocznym miejscu. Mimo to niektórzy łowcy ignorują tę tradycję, a niektóre ptaki przestały już prowadzić ludzi do gniazd pszczół, szczególnie tam, gdzie nie otrzymują w zamian żadnej nagrody, jak np. w niektórych rejonach Kenii, gdzie większe miodowody zrezygnowały z tej praktyki z powodu braku współpracy ze strony ludzi.
Możliwość prowadzenia zwierząt
Istnieją liczne doniesienia, że miodowód duży jest również przewodnikiem ratela miodożernego. Już w XVIII wieku Sparrman wspominał, że rdzenni mieszkańcy Afryki obserwowali takie interakcje, ale żaden biolog nie potwierdził tego zjawiska.
Od czasów Friedmanna nie pojawiły się nowe doniesienia o współpracy miodowodów z ratelem, a dostępne relacje nie dostarczają pełnych dowodów na taki związek.
Nowsze badania sugerują jednak, że współpraca z ratelem może mieć miejsce, ale jest prawdopodobnie bardzo rzadka lub trudna do zaobserwowania. Przyjmuje się również, że ratel nie ma problemu ze znajdowaniem kolonii pszczół, ponieważ w Afryce są one sezonowo bardzo powszechne.
Dieta
Miodowód duży żywi się głównie takimi zasobami z kolonii pszczół, jak wosk, jaja, larwy, poczwarki i larwy ćmy woskowej. Wchodzi do gniazd, gdy pszczoły są mniej aktywne, zazwyczaj wcześnie rano lub korzysta z opuszczonych uli. Zbiera resztki w gniazdach przeszukanych przez bartników albo duże zwierzęta, szczególnie przez ratela miodożernego. Często można go spotkać w grupach, w których młode ptaki dominują nad dorosłymi, a młode miodowody większe mają przewagę nad innymi gatunkami tej rodziny.
Rozmnażanie
Miodowód duży to gatunek pasożyta lęgowego. Samica składa od 3 do 7 białych jaj, co w skali roku daje od 10 do 20 jaj. Każde z nich trafia do gniazda innego gatunku ptaka, m.in. dzięciołów, wąsali, zimorodków, żołn, sierpodudków, szpaków oraz jaskółek. Często w trakcie składania swojego jaja, samica niszczy jaja gospodarza.
Miodowody duże gniazdują w dziuplach, zamkniętych lub głębokich gniazdach w kształcie kubka.
U pisklęcia miodowodu, zanim jeszcze otworzy on oczy i zdobędzie pióra, rozwija się na dziobie haczykowata błona, którą wykorzystuje do zabijania młodych ptaków gospodarza, atakując je bezpośrednio lub zadając im powtarzające się rany.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Idealne uderzenie skrzydła
- Czy kosmici uratują ludzkość i Ziemię?
- Cykl Krebsa – czym jest i jak przebiega?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Greater_honeyguide [dostęp: 02.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Wilferd Duckitt. Licencja: CC BY 2.0.
