Gadożer (Circaetus gallicus), znany też jako krótkoszpon, jest średniej wielkości drapieżnym ptakiem zaliczanym do rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae). Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje krótkoszpony za gatunek najmniejszej troski. Liczebność światowej populacji od lat utrzymuje się na stabilnym, wysokim poziomie. W Polsce gadożery są jednak gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Dlatego objęto je ścisłą ochroną gatunkową. Wokół ich gniazd przez cały rok obowiązuje strefa ochronna.
Taksonomia
Pierwszy naukowy opis krótkoszpona pochodzi z 1788 roku. Przygotował go niemiecki przyrodnik Johann Friedrich Gmelin, który przy jego opracowywaniu korzystał z opublikowanych wcześniej prac angielskiego ornitologa Johna Lathama oraz francuskich badaczy Mathurina Jacquesa Brissona i hrabiego de Buffon. Gmelin zamieścił przygotowaną przez siebie charakterystykę w rozszerzonej wersji dzieła Karola Linneusza Systema Naturae. Zaklasyfikował on badany przez siebie gatunek do rodzaju Falco, określając go terminem Falco gallicus.
Obecnie gadożery zalicza się do rodzaju Circaetus, którego twórcą był żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku francuski ornitolog Louis Pierre Vieillot. W obrębie gatunku wyodrębnia się dwa podgatunki:
- Circaetus gallicus gallicus – zasiedlający tereny południowo-zachodniej Europy, Azji Środkowej oraz północno-zachodnich Chin i Indii,
- Circaetus gallicus sacerdotis – żyjący na wyspach Jawa, Bali, Lombok i Timor.
Niegdyś uważano też, że podgatunkami krótkoszpona są gadożer prążkowany (Circaetus beaudouini) i gadożer białobrzuchy (Circaetus pectoralis). Obecnie ptaki te uznaje się jednak za odrębne gatunki, z którymi jednak krótkoszpony mogą się krzyżować.
Opis
Gadożer jest dość dużym ptakiem. Dorosłe osobniki zazwyczaj osiągają od 59 do 70 cm długości, przy rozpiętości skrzydeł wahającej się od 162 do nawet 195 cm. Masa ciała przeciętnego reprezentanta gatunku oscyluje na poziomie około 1,7 kg. Samice są nieznacznie większe i cięższe od samców.
Grzbiet krótkoszpona ubarwiony jest na szaro lub brązowo. Spód ciała odznacza się natomiast jaśniejszym upierzeniem. Do charakterystycznych cech ptaka zalicza się także okrągłą głowę przypominającą głowę sowy, a także jasnożółte oczy.
Gadożery spędzają dużo czasu w locie. Często szybują nad górami i mniejszymi wzniesieniami. W takiej sytuacji układają skrzydła prostopadle do tułowia i trzymają je nieruchomo przez dłuższy czas. Ptaki te niekiedy zawisają w powietrzu na kilka lub kilkanaście sekund. Są w stanie dostrzec potencjalne ofiary nawet z wysokości 500 m nad ziemią. W celu schwytania zdobyczy pikują błyskawicznie w dół.
Występowanie i siedliska
Gadożery występują licznie na terenie Eurazji. Zasiedlają głównie rejon basenu Morza Śródziemnego. Żyją także w Rosji, na Bliskim Wschodzie, w niektórych rejonach Azji Zachodniej. Ich obecność odnotowuje się także na subkontynencie indyjskim oraz na niektórych wyspach indonezyjskich.
Osobniki pochodzące z północnej Europy są ptakami wędrownymi. Do swoich miejsc lęgowych przylatują na przełomie kwietnia i maja. Odlatują natomiast we wrześniu lub w październiku, za kierunek migracji obierając sobie Afrykę subsaharyjską. Liczne populacje krótkoszponów obserwuje się w Hiszpanii. Ich obecność odnotowuje się także w Wielkiej Brytanii.
Gadożery często można spotkać na górskich i półpustynnych terenach pokrytych rozmaitymi zaroślami. Zasiedlają także pola uprawne i łąki. Gniazda budują na drzewach.
Zachowanie
Krótkoszpony żywią się głównie gadami. W skład ich diety wchodzą przede wszystkim węże, a także jaszczurki. Niekiedy zjadają także drobne ssaki (np. króliki). Rzadko polują natomiast na inne ptaki lub owady.
Gadożery na ogół wydają odgłosy w postaci melodyjnych gwizdów. Przeciętne osobniki żyją około 17 lat. Samice w okresie lęgowym składają w gniazdach tylko jedno jajo (jest to spowodowane niemożnością wykarmienia większej liczby potomstwa z uwagi na dość wąską specjalizację pokarmową). Okres inkubacji jaja trwa około 1,5 miesiąca. Jego wysiadywaniem zajmują się zarówno samiec, jak i samica. Krótkoszpony są ptakami monogamicznymi. Łączą się w pary tylko na czas rozrodu.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Aleksandretta obrożna
- Karliczka hawajska
- Chińskie piktogramy przedstawiają historię z Księgi Rodzaju
- Dlaczego starożytne kalendarze liczyły 360 dni?
- Czy budowniczy Stonehenge znali rok przestępny?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Short-toed_snake_eagle [dostęp: 23.10.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Nvivekd (Vivek Naik Pune). Licencja: CC BY-SA 3.0.
