Dzierlatka zwyczajna (Galerida cristata), znana też jako śmieciuszka albo pośmieciuszka, jest gatunkiem niewielkiego ptaka zaliczanego do rodziny skowronków (Alaudidae). Przedstawiciele tego gatunku zasiedlają rozległe tereny Europy i Azji. Ich obecność notuje się również w północnych rejonach Afryki. Ptak na ogół prowadzi osiadły tryb życia. Tylko nieliczne osobniki żyjące w Wielkiej Brytanii wykazują tendencje do migracji.
Taksonomia i systematyka
Dzierlatkę zwyczajną po raz pierwszy opisał szwedzki przyrodnik Karol Linneusz. Miało to miejsce w 1758 roku. Przygotowany opis został zamieszczony w dziesiątej edycji dzieła Systema Naturae. Niegdyś ptaka klasyfikowano do rodzaju Alauda. Zmieniło się to jednak w 1821 roku za sprawą niemieckiego badacza Friedricha Boie. Przyrodnik ten zaliczył bowiem śmieciuszkę do nowo powstałego rodzaju Galerida. Brak wyraźnych cech różnicujących sprawił jednak, że od 1865 roku ptaki zaliczane do rodzajów Galerida i Lullula po raz kolejny stały się przedstawicielami rodzaju Alauda. Europejskie pośmieciuszki różnią się jednak od tych pochodzących z Maghrebu. Mają bowiem znacznie krótsze od nich dzioby. Na podstawie przeprowadzonych badań DNA wykazano także różnice w genomie.
Opis
Dzierlatka zwyczajna wyróżnia się niewielkimi rozmiarami ciała. Wyglądem przypomina nieco skowronka polnego. Ma jednak masywniejszą od niego głowę. Dorosłe ptaki zwykle osiągają długość 17 cm przy rozpiętości skrzydeł na poziomie od 29 do 38 cm. Masa ciała ptaka waha się od 37 do 55 g. Ptak odznacza się brązowym upierzeniem. Tylko ogon pokryty jest jasnobrązowymi piórami. U śmieciuszek nie stwierdza się dymorfizmu płciowego. Samce i samice wyglądają niemal identycznie. Młode osobniki można rozpoznać po dużej liczbie plamek na grzbiecie. Na głowie widać charakterystyczny grzebień. Pośmieciuszka stroszy go zwłaszcza w trakcie śpiewu. Spodnia część ciała pokryta jest czerwonymi piórami.
Występowanie i siedlisko dzierlatki zwyczajnej
Miejsca lęgowe dzierlatek zwyczajnych znajdują się w różnych rejonach Europy. Zasięg jej naturalnego występowania rozciąga się od Portugalii po północno-wschodnie Chiny i wschodnie Indie. Obecność przedstawicieli tego gatunku notuje się również w Afryce. Ptak gniazduje w północnej Francji. Czasem można się na niego natknąć także w Wielkiej Brytanii. A ż do lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku spotykano go również w Szwecji. Później jednak całkowicie wytępiono tamtejszą populację. Analogiczna sytuacja wystąpiła także w Norwegii, Luksemburgu oraz Szwajcarii.
Ptak najchętniej przebywa na suchych, otwartych przestrzeniach. Zwykle żeruje na polach uprawnych lub w bezpośrednim sąsiedztwie dróg, portów, lotnisk oraz torów kolejowych.
Zachowanie
Śmieciuszka wydaje melodyjne, przyjemne dla ludzkiego ucha odgłosy. Zwykle śpiewa w powietrzu, krążąc na wysokości kilkudziesięciu metrów nad ziemią. W locie zazwyczaj wykonuje ruchy faliste, naprzemiennie wznosząc się i opadając w kierunku ziemi.
Rozród
Jedna para dzierlatek w ciągu roku wyprowadza zazwyczaj dwa lęgi. Gniazda pośmieciuszek zwykle znajdują się na nieuprawianych polach albo na przedmieściach. Ptaki te budują konstrukcje z korzeni i traw. Samica jednorazowo jest w stanie złożyć od 3 do 5 jaj. Młode zazwyczaj wykluwają się z nich po upływie niecałych dwóch tygodni. Pisklęta pozostają w gnieździe jedynie przez kilka dni. W tym czasie pokarmu dostarczają im rodzice. Nauka latania zaczyna się po upływie około 15 dni od wylęgu.
Pokarm i żywienie
Dzierlatki zwyczajne zaliczają się do roślinożerców. Ich ulubionym przysmakiem są ziarna zbóż, zwłaszcza, owsa, pszenicy i jęczmienia. Niekiedy polują również na chrząszcze. Owady te zwykle wykopują z ziemi lub zbierają z jej powierzchni. Młode śmieciuszki szybko się usamodzielniają. Mimo to potrzebują jeszcze opieki rodziców przez jakiś czas po opuszczeniu gniazda.
Dzierlatka zwyczajna – związek z ludźmi
Pośmieciuszki były szczególnie cenione przez św. Franciszka z Asyżu. Zakonnik ten dostrzegał w tych ptakach podobieństwo do Braci Mniejszych. Wszystko dzięki ich jednolitemu, brązowemu upierzeniu oraz skłonności do zbierania pokarmu z ziemi.
Status
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje dzierlatkę zwyczajną za gatunek najmniejszego ryzyka. W praktyce oznacza to brak realnego zagrożenia wyginięciem w najbliższym czasie. Liczebność populacji ptaka szacuje się na kilkadziesiąt milionów dorosłych osobników. Wykazuje ona jednak trend spadkowy.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Pełzacz ogrodowy
- Rohatyniec herkules
- Karbon – wielki znak zapytania?
- Rasy ludzkie – co mówi nauka?
- Perm – rozwiązanie zagadek
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Crested_lark [dostęp: 23.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: El Golli Mohamed. Licencja: CC BY-SA 4.0.