Dront dodo – dodo

Zobacz również

Dront dodo, czyli po prostu dodo (Raphus cucullatus) to wymarły ptak nielot. Był gatunkiem endemicznym wyspy Mauritius, położonej na wschód od Madagaskaru na Oceanie Indyjskim. Najbliższym krewnym dodo był również nielotny i już wymarły Rodrigues solitaire. Oba ptaki należały do podrodziny Raphinae. Obejmuje ona wymarłe gatunki nielotów, które są częścią rodziny gołębiowatych. Współcześnie najbliższym żyjącym krewnym dodo jest gołąb nikobarski. W przeszłości uważano, że na pobliskiej wyspie Réunion istniał biały dodo. Późniejsze badania wykazały jednak, że było to mylne założenie. Efekt błędnej interpretacji malowideł przedstawiających białe dodo.

Podobnie jak jego krewni, również i dodo osiągał około 62,6–75 cm wysokości. Ważył 10,6–17,5 kg. Wiedza o jego wyglądzie pochodzi z rysunków, obrazów i opisów z XVII wieku. Różnią się one jednak od siebie. Sprawia to, że dokładny wygląd ptaka wciąż pozostaje zagadką. Wiadomo, że miał brązowo-szare upierzenie, żółte nogi, a także pióropusz na ogonie. Głowa była szara i naga. Dziób w kolorach czarnym, żółtym i zielonym. Żywił się owocami. Jego głównym siedliskiem były suche, nadbrzeżne lasy Mauritiusa. Według relacji ptak składał jedno jajo w lęgu. Utrata zdolności do latania przypisywana jest obfitości pokarmu i braku drapieżników na wyspie. Choć często przedstawiany jako ociężały i niezdarny, obecnie uważa się, że był doskonale przystosowany do swojego środowiska.

Pierwsza wzmianka o dodo pochodzi z 1598 roku. Zauważyli go holenderscy żeglarze. W kolejnych latach ptaki były masowo odławiane przez marynarzy i niszczone przez wprowadzone na wyspę gatunki inwazyjne. Ich siedliska stopniowo ulegały degradacji. Ostatnie powszechnie uznawane za wiarygodne obserwacje pochodzą z 1662 roku. Wymarcie gatunku przez długi czas pozostawało niezauważone. Dopiero w XIX wieku rozpoczęto badania szczątków kilku okazów przywiezionych do Europy na początku XVII wieku, w tym zachowanej wysuszonej głowy – jedynej tkanki miękkiej dodo, która przetrwała do dziś. Współczesne badania opierają się głównie na subfosylnych szczątkach, w dużej mierze wydobytych z bagna Mare aux Songes na Mauritiusie. Wymarcie dodo zaledwie kilkadziesiąt lat po jego odkryciu zwróciło uwagę na to, jaki wpływ ma działalność człowieka na wyginięcie gatunków. Ptak zyskał rozpoznawalność dzięki roli w „Alicji w Krainie Czarów”.

Taksonomia

Dodo przez lata był obiektem licznych spekulacji naukowych. Wczesne klasyfikacje przypisywały go do strusi, albatrosów czy nawet sępów. Przełomowe badania zapoczątkował w 1842 roku duński zoolog Johannes Theodor Reinhardt. Na podstawie czaszki z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Danii opisał, że ptak był nielotnym gołębiem. Początkowo jego hipoteza spotkała się z drwinami. W 1848 roku poparli ją jednak brytyjscy przyrodnicy Hugh Edwin Strickland i Alexander Gordon Melville w monografii The Dodo and Its Kindred. Analiza zachowanej głowy i stopy dodo oraz szczątków pokrewnego Rodrigues solitaire pozwoliła ustalić bliskie pokrewieństwo tych gatunków.

Strickland i Melville wykazali, że dodo pod względem anatomicznym przypominał gołębie. Miał krótki, rogowy dziób z długą, nagą nasadą, wysokie czoło w stosunku do dzioba oraz nagie obszary skórne w okolicach nozdrzy, typowe dla gołębi. Jego nogi przypominały kończyny gołębi naziemnych zarówno pod względem łusek, jak i budowy szkieletowej. Ptaki te dzieliły unikalne cechy anatomiczne, takie jak brak lemiesza i przegrody nozdrzy. Wykazywały również podobieństwa w budowie żuchwy, kości jarzmowej i podniebienia. Główne różnice dotyczyły małych skrzydeł i dużego dzioba w stosunku do czaszki.

W XIX wieku klasyfikacja dodo i Rodrigues solitaire ulegała zmianom. Przez pewien czas oba gatunki zaliczano do odrębnych rodzin: Raphidae (dla dodo) i Pezophapidae (dla solitaire). Wprowadzono również liczne synonimy i błędne klasyfikacje. Dopiero współczesne analizy osteologiczne i DNA pozwoliły umieścić oba gatunki w podrodzinie Raphinae, która należy do rodziny Columbidae. Potwierdziło to ich bliskie pokrewieństwo z gołębiami.

Etymologia

Jedna z pierwszych nazw dodo pochodzi od holenderskiego określenia „Walghvoghel”. Po raz pierwszy użyte ono zostało w dzienniku holenderskiego wiceadmirała Wybranda van Warwijcka. Odwiedził on Mauritius podczas drugiej holenderskiej ekspedycji do Indonezji w 1598 roku. Słowo „walghe” oznacza „niesmaczny”, „mdły” lub „odpychający”, a „voghel” to „ptak”. Jakob Friedlib przetłumaczył nazwa na niemiecki jako „Walchstök” lub „Walchvögel”. Oryginalny raport holenderski, zatytułowany Waarachtige Beschryving, zaginął. Zachowała się jednak jego angielska wersja. W jednym z opisów wspomniano, że ptaki były tak duże jak łabędzie. Zyskały pogardliwe miano „Wallowbirds” (w dosłownym tłumaczeniu „obrzydliwe ptaki”), ponieważ załoga wolała spożywać gołębie i papugi, które również licznie występowały na wyspie.

Kolejna relacja z tej wyprawy sugerowała, że Portugalczycy nazywali ptaki „pingwinami”. Nazwa mogła jednak pochodzić od „pinion” (skrzydło) i odnosić się do małych, nielotnych skrzydeł tego ptaka. W 1602 roku załoga holenderskiego statku Gelderland nazwała dodo „Dronte” (co oznacza „spuchnięty”). Termin ten funkcjonuje w niektórych językach do dziś. Inne holenderskie nazwy to „griff-eendt” i „kermisgans”. Nawiązują do gęsi tuczonej na festiwal Kermesse w Amsterdamie.

Pochodzenie słowa „dodo” jest niejasne. Jedna z teorii wiąże je z holenderskim „dodoor” , które oznacza „leniucha”. Bardziej prawdopodobne wydaje się jednak odniesienie do „Dodaars” („grubodzioby” lub „węzeł-zadek”), opisującego pióropusz na tylnej części ciała ptaka. Pierwsze użycie tego terminu odnotowano w dzienniku kapitana Willema Van West-Zanena w 1602 roku. Angielski pisarz Sir Thomas Herbert po raz pierwszy opublikował słowo „dodo” w 1634 roku. Twierdził, że tak nazywali je Portugalczycy, którzy odwiedzili Mauritius w 1507 roku. Brakuje jednak na to dowodów w portugalskich źródłach. Niektóre teorie sugerują, że „dodo” pochodzi od portugalskiego „doudo” (obecnie „doido”). Słowo to oznacza „głupiec” lub „szaleniec”.

Łacińska nazwa „cucullatus” („kapturowy”) została użyta po raz pierwszy przez Juana Eusebio Nieremberga w 1635 roku jako Cygnus cucullatus w odniesieniu do rysunku dodo z 1605 roku autorstwa Carolusa Clusiusa. W XVIII wieku Karol Linneusz w swoim dziele Systema Naturae połączył nazwę „cucullatus” z rodzajem Struthio (struś). Mathurin Jacques Brisson w 1760 roku wprowadził nazwę rodzajową Raphus. Obecna nazwa, Raphus cucullatus, została ustalona na podstawie nomenklatury priorytetowej. Linneusz w 1766 roku zaproponował nową nazwę binominalną Didus ineptus („niezgrabny dodo”).

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami: 


Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Dodo [dostęp: 18.12.2024]

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Roelant Savery. Licencja: Domena Publiczna.

Jeśli podzielasz naszą misję i chciałbyś wesprzeć nasze działania, możesz to zrobić:

Z góry dziękujemy za okazaną nam pomoc!

Zobacz również

Poprzedni artykuł
Następny artykuł

Popularne artykuły

Skip to content
facebook facebook facebook
x Chcę pomócChcę pomóc