Biedronka siedmiokropka, czyli boża krówka (Coccinella septempunctata) to najczęściej spotykany gatunek biedronki w Europie. Jest to chrząszcz drapieżny. Pochodzi ze Starego Świata. Zasiedla tereny o umiarkowanym klimacie. Spotykany jest nie tylko w Europie, ale także w Ameryce Północnej, Azji Środkowej i Wschodniej, a także innych regionach o podobnych warunkach klimatycznych.
Charakterystyczną cechą siedmiokropki są jej czerwone pokrywy skrzydłowe, ozdobione trzema czarnymi plamkami na każdej z nich. Siódma plamka znajduje się na styku obu pokryw, co daje łącznie siedem plam. To właśnie od tej liczby pochodzi zarówno jej polska nazwa, jak i łacińska. „Septem” oznacza siedem, a „punctus” – plamę.
Drapieżna natura tego gatunku sprawia, że odgrywa on istotną rolę w ekosystemie, zwłaszcza jako naturalny pogromca mszyc i innych szkodników upraw. Dzięki temu owad jest ceniony zarówno przez ogrodników, jak i rolników.
Biologia
Zarówno larwy, jak i dorosłe osobniki siedmiokropki żywią się przede wszystkim mszycami. Ich dieta obejmuje jednak również inne drobne owady, takie jak wciornastki (Thysanoptera), mączliki (Aleyrodidae), larwy skoczków i piewików (Psyllidae i Cicadellidae), a także jaja i larwy niektórych chrząszczy oraz motyli. Biedronka rozmnaża się zazwyczaj raz lub dwa razy w ciągu roku. Zimę spędza w ściółce leśnej, w parkach, ogrodach, pod korą drzew lub kamieniami.
Owad zasiedla bardzo różne środowiska. Może żyć wszędzie tam, gdzie występują mszyce – w tym na łąkach, polach uprawnych, stepach pontyjsko-kaspijskich, w parkach, ogrodach oraz w lasach liściastych i mieszanych Europy Zachodniej. W Wielkiej Brytanii zauważono, że rodzimy gatunek jest wypierany przez azjatycką biedronkę arlekinową (Harmonia axyridis), która skuteczniej konkuruje o pokarm.
Dorosłe osobniki osiągają długość ciała od 7,6 do 12,7 mm. Ich jaskrawe barwy oraz charakterystyczne plamki stanowią ostrzeżenie dla drapieżników – biedronki są toksyczne. W sytuacji zagrożenia mogą udawać martwe, wydzielając jednocześnie nieprzyjemny płyn z połączeń stawowych nóg. Sprawia on, że są niesmaczne dla polujących na nie drapieżników. Za ich toksyczność odpowiadają alkaloidy – tlenek kokcyneliny oraz prekocynelina – których zawartość może zależeć od płci i diety. Rozmiar plam i intensywność barw stanowią wskazówkę dla drapieżników co do poziomu toksyczności danego osobnika.
Siedmiokropka pozostaje jednym z najskuteczniejszych naturalnych sprzymierzeńców człowieka w walce z mszycami. Zmiany w środowisku i obecność inwazyjnych gatunków stanowią jednak wyzwanie dla jej przetrwania.
Zasięg występowania
Siedmiokropka jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych gatunków biedronek na świecie. Występuje w niemal każdej części Europy, w tym w Rosji Europejskiej, na Cyprze oraz w krajach takich jak Białoruś, Ukraina i Mołdawia. Jej zasięg obejmuje również obszary Kaukazu, Syberii oraz Dalekiego Wschodu Rosji.
Spotkać ją można od Bliskiego Wschodu i Azji Środkowej (m.in. Kazachstan, Afganistan, Pakistan) po Nepal, Indie Północne, Chiny, Mongolię, Koreę Północną i Południową, Japonię, Sri Lankę oraz kraje Azji Południowo-Wschodniej. W Afryce występuje zarówno w regionach północnych, jak i w strefie tropikalnej. Gatunek dotarł również na inne kontynenty, w tym do Australii.
Siedmiokropka jest szeroko rozpowszechniona dzięki swojej zdolności adaptacji do różnych środowisk oraz skuteczności w poszukiwaniu pokarmu. Czyni ją to jednym z najbardziej wszechstronnych drapieżników wśród biedronek. Może skutecznie funkcjonować w zróżnicowanych warunkach klimatycznych i biotopach.
Budowa
Długość ciała siedmiokropki waha się od 6 do 8 mm. Niektóre źródła podają zakres od 6,5 do 8 mm. Głowa owada jest czarna z jasnymi plamkami przy oczach. Przedplecze również jest czarne. W jego przednio-bocznych kątach znajdują się jasne plamki. Po stronie spodniej przedplecza widoczne są małe, trójkątne plamki, sięgające około jednej trzeciej długości jego części grzbietowej.
Pokrywy siedmiokropki, o intensywnie czerwonej barwie, są błyszczące i ozdobione charakterystycznym układem siedmiu czarnych kropek: po trzy na każdej z pokryw oraz jedną wspólną, zlokalizowaną pod tarczką. Dodatkowo, po bokach tarczki, widoczne są dwie białe plamki. U niektórych osobników kropki mogą być połączone wąskimi przepaskami lub całkowicie zanikać. Najbardziej tylna kropka znajduje się przy bocznym brzegu pokrywy.
Dymorfizm płciowy u bożej krówki jest słabo zaznaczony. Samice są przeciętnie większe i cięższe od samców. Różnice anatomiczne dotyczą również odwłoka. U samców tylny brzeg siódmego sternitu odwłoka jest wyraźnie wykrojony. Umożliwia to wygięcie odwłoka w przód podczas kopulacji. U samic brzeg ten pozostaje prosty. Stanowi to podstawową cechę różnicującą płcie.
Interakcje z ludźmi
Siedmiokropka była wielokrotnie wprowadzana do Ameryki Północnej jako środek biologicznej kontroli populacji mszyc. Po licznych nieowocnych próbach pierwsze udane osiedlenie gatunku odnotowano w 1973 roku. Od tego czasu biedronka rozprzestrzeniła się naturalnie w regionach takich jak Nowy Jork, Connecticut, Oklahoma, Georgia i Delaware.
Wprowadzenie owada do Ameryki Północnej przyniosło jednak nieoczekiwane konsekwencje. Boża krówka zaczęła skutecznie wypierać rodzime gatunki biedronek. Jest to przykład, jak introdukcja jednego gatunku może znacząco wpłynąć na lokalną różnorodność biologiczną.
W Europie siedmiokropka przyciągnęła uwagę przyrodników ze względu na nietypowe zachowania populacyjne. Latem 1976 roku w Wielkiej Brytanii, podczas dotkliwej suszy, zaobserwowano masowe roje tego gatunku. Zjawisko to, choć rzadkie, pokazuje zdolność owadów do tworzenia dużych grup w sprzyjających warunkach.
Jednocześnie istnieją regiony, gdzie populacja bożej krówki znacząco spadła. Wyraźny regres gatunek zanotował np. na Malcie. Brakuje danych, które wskazywałyby na podobne zmiany w innych miejscach. Siedmiokropka pozostaje ważnym elementem wielu ekosystemów, zarówno jako drapieżnik mszyc, jak i obiekt badań nad wpływem introdukcji gatunków na różnorodność biologiczną.
W kulturze
Siedmiokropka zajmuje szczególne miejsce w symbolice narodowej i regionalnej. W Finlandii została oficjalnie uznana za narodowego owada. Podkreśla to jej znaczenie w kulturze i przyrodzie tego kraju.
W Stanach Zjednoczonych boża krówka pełni funkcję oficjalnego owada stanowego aż w pięciu regionach: Delaware, Massachusetts, New Hampshire, Ohio i Tennessee. Jej wybór jako symbolu odzwierciedla pozytywny wpływ gatunku na ochronę roślin oraz powszechną rozpoznawalność i sympatię, jaką budzi wśród ludzi.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Belona – belona pospolita
- Bażant (zwyczajny)
- Zwoje z Qumran – najważniejsze odkrycie archeologii biblijnej
- Czwarta rewolucja przemysłowa a nasze człowieczeństwo – część 2
- Starożytne mity – więcej niż tylko mity (cz. 2)
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Coccinella_septempunctata [dostęp: 09.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Dominik Stodulski. Licencja: CC BY-SA 3.0.