Wąż zbożowy (Pantherophis guttatus) to gatunek północnoamerykańskiego węża z rodziny połozowatych (Colubridae). Występuje na obszarze południowo-wschodnich i centralnych Stanów Zjednoczonych. Wąż zbożowy nie ma jadu i jest nieszkodliwy. Jest też pożyteczny dla ludzi, ponieważ pomaga kontrolować populację dzikich gryzoni, które niszczą uprawy i roznoszą choroby.
Nazewnictwo
Nazwa „wąż zbożowy” pochodzi od częstego występowania tego gatunku w pobliżu magazynów zboża, gdzie poluje na myszy i szczury żywiące się kukurydzą. Inne źródła twierdzą, że nazwa pochodzi od charakterystycznego wzoru na brzuchu węża, przypominającego ziarna kukurydzy.
Wąż zbożowy – opis w tym długość węża
Dorosły wąż zbożowy osiąga długość od 61 do 182 cm (2,00–5,97 stopy). Na wolności żyje zazwyczaj od 10 do 15 lat, ale w niewoli może dożyć nawet 23 lat lub więcej. Rekord długości życia w niewoli to 32 lata i 3 miesiące. Naturalnie występujący wąż zbożowy ma zazwyczaj pomarańczowe lub brązowe ciało z dużymi czerwonymi plamami obramowanymi na czarno. Na brzuchu widnieją charakterystyczne naprzemienne rzędy czarnych i białych znaków. Ten wzór przypomina kukurydzę ozdobną i może być źródłem nazwy.
Taksonomia
Do 2002 roku uważano, że wąż zbożowy ma dwa podgatunki: nominatywny (P. g. guttatus) oraz węża szczurzego Wielkich Równin (P. g. emoryi). Ten drugi został od tego czasu uznany za odrębny gatunek (P. emoryi), choć niektórzy hodowcy nadal traktują go jako podgatunek węża zbożowego.
Zaproponowano podział P. guttatus na trzy odrębne gatunki: węża zbożowego (P. guttatus), węża szczurzego Wielkich Równin (P. emoryi) oraz węża P. slowinskii, występującego w zachodniej Luizjanie i sąsiednim Teksasie.
Zasięg węża zbożowego
Wąż zbożowy zamieszkuje zarośnięte pola, polany leśne, drzewa, nizinne lasy palmowe i opuszczone lub rzadko używane budynki oraz farmy. Spotykany jest od poziomu morza aż do wysokości 1800 m n.p.m. Zwykle trzyma się ziemi do około czwartego miesiąca życia, ale potrafi wspinać się na drzewa, skały i inne powierzchnie.
W zimniejszych rejonach zapada w stan brumacji. W cieplejszym klimacie nadmorskim chowa się w szczelinach skalnych i pod kłodami. Może też ukrywać się pod domami i wychodzić w cieplejsze dni, by się wygrzewać. Podczas zimy jest mniej aktywny i mniej poluje.
Rozmnażanie
Węże zbożowe osiągają dojrzałość płciową nie w zależności od wieku, ale od wielkości ciała. Stosunkowo łatwo się rozmnażają. Zazwyczaj przechodzą okres zimowania (brumacji) trwający 60–90 dni, choć nie jest to konieczne. W tym czasie temperatura utrzymuje się na poziomie 10–16 °C, miejsce powinno być zacienione i spokojne.
Rozród następuje zwykle po zakończeniu brumacji. Jeśli samica owuluje, jaja zostają zapłodnione.
Składanie jaj następuje około miesiąc po zapłodnieniu – samica składa 12–24 jaja w ciepłym, wilgotnym i ukrytym miejscu. Po złożeniu jaj opuszcza je i nie wraca. Jaja mają podłużny kształt i elastyczną skórzastą skorupę. Po około 10 tygodniach młode węże przecinają skorupę i wykluwają się, mając ok. 13 cm długości.
Rozmnażanie w niewoli wymaga dokładności – trzeba dobrze określić płeć, przygotować węże do rozrodu i odpowiednio je łączyć. Dojrzałe samice zwiększają pobieranie pokarmu latem i jesienią. Dojrzałość oznacza zwykle długość ciała powyżej 75 cm lub masę ponad 250 g.
Wąż zbożowy – dieta
Węże zbożowe są mięsożerne. W naturze żywią się głównie małymi gryzoniami, np. myszami, ale mogą też zjadać inne gady, płazy czy ptasie jaja. Potrafią się wspinać, by dotrzeć do gniazd.
Pory roku wpływają na termoregulację, co jest kluczowe dla trawienia. Jesienią utrzymują temperaturę ciała o ok. 3°C wyższą niż otoczenie, zimą nie wykazują takiej aktywności. W niewoli używa się do tego mat grzewczych, które symulują naturalne źródła ciepła. W nocy korzystają z ciepła ziemi, co imituje mata grzewcza.
Węże zbożowe w razie zagrożenia mogą wydzielać cuchnącą wydzielinę i potrząsać ogonem.
Inteligencja i zachowanie
Podobnie jak inne węże z rodziny połozowatych, węże zbożowe wibrują ogonem w ramach obrony. Badania wykazały, że przy wykrywaniu ofiary główną rolę odgrywają zapachy, a wzrok jest drugorzędny.
W badaniu dr. Davida Holzmana z 1999 roku dowiedziono, że zdolności przestrzenne węży mogą dorównywać ptakom i gryzoniom. Testował on w celu potwierdzenia tego założenia 24 węże zbożowe w specjalnej arenie z oświetleniem i otworami, z których tylko jeden prowadził do schronienia. Węże uczyły się znajdować wyjście, a młodsze osobniki radziły sobie szybciej niż starsze.
Poruszanie się węży zbożowych
Choć węże zbożowe są gatunkiem nadrzewnym, ich sposób poruszania się po drzewach jest słabo poznany. Badanie wykazało, że używają ruchu polegającego na naprzemiennych skrętach, zatrzymywaniu się i trzymaniu się podłoża.
Gdy powierzchnie były ustawione pod kątem 45° lub 90°, węże miały trudności ze wspinaniem się i zstępowaniem przy większych średnicach podpór. Na pochyłych i poziomych powierzchniach stosowały zatrzymywanie się i chwytanie, by kontrolować ruch.
Hodowla
Dzięki selektywnej hodowli dostępne są setki wariantów barwnych i wzorów tych węży – od naturalnych, przez pastelowe, aż po całkowicie białe lub bezłuskie osobniki. Węże zbożowe są także przedmiotem zainteresowania biologów ze względu na ich zachowania, zdolności poznawcze oraz różnorodność form ruchu, zarówno naziemnych, jak i nadrzewnych.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Żółw ozdobny
- Świnka pospolita – świnka
- Dokąd odlatuje bocian oraz inne ciekawostki o bocianach
- Anturium Andrego
- Wzorce w zapisie kopalnym – cz. 1
- Wzorce w zapisie kopalnym – cz. 2
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Corn_snake (dostęp: 09.05.2025).
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
