Kolczatek strzępiasty (Hericium cirrhatum (Pers.) Nikol.) to gatunek grzybów z rodziny soplówkowatych (Hericiaceae).
Kolczatek strzępiasty po raz pierwszy został zdiagnozowany w 1794 roku przez Christiaana Hendrika Persoona, który nadał mu nazwę Hydnum cirrhatum. Rosyjska mykolog Taisiya Lvovna Nikolayeva w 1950 roku przeniosła ten gatunek do rodzaju Hericium, ustanawiając tym samym naukową nazwę Hericium cirrhatum.
Jego polską nazwę dla synonimu Creolophus cirrhatus podali w 1983 roku prof. Barbara Gumińska i prof. Władysław Wojewoda. Nazwa ta według Index Fungorum nie jest spójna z nazwą systematyczną.
Wcześniej Franciszek Błoński opisywał go w 1888 roku pod nazwą kolczak strzępiasty. Nazwa rodzajowa Hericium oznacza jeża i odnosi się do kolczastych hymenoforów grzybów w obrębie tego rodzaju. Epitet gatunkowy cirrhatum oznacza „posiadanie wąsów” – kolejne odniesienie do zwisających kolców.
Morfologia
Owocnik osiąga 30 cm średnicy, składa się z wielu muszlowatych, nieregularnych i pofałdowanych płatów zrośniętych podstawą na wspólnym, grubym trzonie. Poszczególne kapelusze ułożone są kępkami, czasem dachówkowato.
Barwa młodych owocników jest białawokremowa, później żółtawa, w końcu żółtawobrązowa lub ochrowa. Kapelusz składa się z pojedynczych płatów w kształcie muszli o szerokości 30–80 mm, które są wachlarzowate – początkowo wypukłe, potem płaskie do lekko wklęsłych, z wiekiem pofalowane. Ich górna powierzchnia jest pokryta nie w pełni wykształconymi, płonnymi, niewzniesionymi kolcami lub jest brodawkowata. Brzeg ma ostry, często pofalowany lub podwinięty. Hymenofor jest kolczasty, a kolce ma gęsto ustawione, pionowe, białawe, o długości 5–15 mm, znajdujące się na spodniej stronie płatów.
Miąższ ma barwę kapelusza lub jest nieco jaśniejszy, za młodu miękki, gruby i mięsisty, kruchy, później nieco łykowaty, a na starość twardniejący. Zapach ma przyjemny, słodkawoowocowy, a smak łagodny. Zarodniki mają 3,5-4,5 × 3-4 μm m średnicy i są okrągławe lub elipsoidalne, gładkie, amyloidalne. Podstawki są wydłużone, czterozarodnikowe, w kształcie maczugi. Cystydy są wydłużone, o robakowatym kształcie, z ziarnistą zawartością.
Występowanie
Stanowiska tego gatunku podano w Ameryce Północnej, Europie, Australii, Azji i na wyspach japońskich. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony – występuje od Morza Śródziemnego po północne krańce Półwyspu Skandynawskiego.
Jest to grzyb rzadki. Został ujęty na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ze statusem „V” (narażony). Znajduje się na czerwonych listach w wielu państwach Europy, między innymi w Bułgarii, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Danii i Holandii.
To grzyb nadrzewny. Jego owocniki pojawiają się od czerwca do października w lasach liściastych i mieszanych, na pniakach i kłodach drzew liściastych, zwłaszcza buków, ale również dębów, grabów, brzóz i topoli. Zdarza się, że rośnie na jeszcze żywych drzewach. Owocniki wyrastają samotnie lub w małych grupach, w których mogą zrastać się ze sobą.
Znaczenie
Kolczatek strzępiasty to saprotrof, czasami pasożyt. Powoduje białą zgniliznę drewna. Młody grzyb jest jadalny, jednak z uwagi na rzadkość zasługuje na ochronę i nie powinien być zbierany. Stare owocniki są łykowate i twarde.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Koźlarz czerwony
- Gąska
- Zdrowa kolacja, czyli jak jeść zdrowo przed snem?
- Jak istoty pozaziemskie wpłyną na religie świata?
- Nauka obserwacyjna i historyczna – na czym polegają różnice?
Źródła
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Kolczatek_strzępiasty
- http://atlas.grzybiarze.eu/hericium-cirrhatum/
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Rosser1954. Licencja: CC BY-SA 4.0.
