b Centauri b – egzoplaneta, która nie powinna istnieć

Astronomowie dotychczas potwierdzili istnienie ponad 4500 planet pozasłonecznych. Niektóre z nich okazały się bardzo nietypowe i wręcz zadziwiające. Ale zdarzają się również planety, które wydają się zaprzeczać obecnym teoriom naukowym dotyczącym ich powstawania. Jedną z nich okazuje się być nowoodkryta planeta, która krąży wokół gwiazdy b Centauri.

Planeta b Centauri b

Gwiazda b Centauri¹ znajduje się w gwiazdozbiorze Centaura 325 lat świetlnych od Słońca. Tak naprawdę nie jest to jedna gwiazda, tylko gwiazda podwójna. Główna gwiazda należy do typu widmowego B, co oznacza, że jest jednym z masywniejszych i gorętszych ciał niebieskich. Jest ona trzy razy bardziej gorąca niż nasze Słońce. Naukowcy nie są natomiast pewni co do dokładnych charakterystyk drugiej gwiazdy. Wiek tej gwiazdy podwójnej jest oceniany na „zaledwie” 15 milionów lat, co w skali ewolucji gwiazd stanowi bardzo krótki czas.

Właśnie wokół tego układu wykryto zadziwiającą planetę². Naukowcy dostrzegli ją metodą obrazowania bezpośredniego przez teleskop VLT (Very Large Telescope, czyli Bardzo Duży Teleskop) w Chile, należący do Europejskiego Obserwatorium Południowego. Zgodnie z procedurą nazewnictwa planeta otrzymała nazwę b Centauri b³.

Wyjątkowość planety b Centauri b

Planeta b Centauri b okazuje się być wyjątkowa pod wieloma względami. Po pierwsze, okrąża ona gwiazdę, wokół której naukowcy w ogóle nie spodziewali się znaleźć jakiejkolwiek planety⁴. Gwiazda podwójna b Centauri posiada masę od 6 do 10 razy większą niż masa Słońca. Duże planety są zwykle znajdowane wokół gwiazd do 1,9 masy naszej gwiazdy. W przypadku gwiazd o jeszcze większej masie planety są znajdowane dużo rzadziej i wydawałoby się, że wokół gwiazd o masie trzykrotnie większej niż Słońce planety już nie powstają.

Po drugie, planeta b Centauri b krąży wokół swojej macierzystej gwiazdy podwójnej w odległości około 550 jednostek astronomicznych (j.a.)⁵. Dla porównania, Jowisz znajduje się w odległości 5,2 j.a. od Słońca, zaś Neptun – około 30 j.a.⁶ To oznacza, że b Centauri b znajduje się 100 razy dalej od swojej gwiazdy macierzystej niż Jowisz i około 18 razy dalej niż Neptun. Tym samym jest to egzoplaneta o największej znanej odległości od gwiazdy, którą okrąża. Ciekawe jest również to, że jej orbita wygląda na stabilną, zbliżoną do koła, podobnie jak w przypadku planet układu słonecznego.

Po trzecie, planeta b Centauri b jest olbrzymia. Jej masa wynosi 10,9 masy Jowisza, co częściowo przekłada się również na jej rozmiary. Takie wartości masy są niedalekie do tego, aby planetę zaklasyfikować jako tzw. brązowy karzeł (około 13-80-krotność masy Jowisza⁷).

Planeta niemożliwa?

Biorąc pod uwagę wszystkie te parametry i okoliczności, w jakich znajduje się nowoodkryta planeta, naukowcy zadają sobie pytanie: jak to możliwe, że ona w ogóle powstała? Podsumujmy:

• b Centauri b okrąża gwiazdę podwójną o masie znacznie większej niż gwiazdy, wokół których zwykle znajdujemy planety,
• planeta znajduje się na stabilnej orbicie odległej od gwiazdy na około 550 j.a., o wiele dalej niż jakakolwiek inna znana planeta,
• masa planety jest bardzo duża, prawie 11-krotnie większa niż Jowisza.

Istnienie planety o takiej masie nie jest dziwne samo w sobie. Astronomowie odnajdują w kosmosie ciała niebieskie, które czasem trudno określić, czy są to jeszcze planety, czy już gwiazdy⁸. Problemów dostarcza fakt, że właśnie taka planeta pojawiła się właśnie wokół takiej masywnej gwiazdy, właśnie w takiej odległości od niej. Stwarza to wiele problemów dla przyjętej przez naukę teorii spontanicznego powstawania planet.

Ponadto problemem jest to, że taka planeta w ogóle okrąża gwiazdę typu widmowego B. Teoria o powstawaniu planet mówi, że po pojawieniu się gwiazdy pozostały wokół niej gaz i pył tworzy dysk protoplanetarny, z którego potem powstają planety. Jednak planety nie mogą formować się wokół zbyt masywnych i gorących gwiazd, ponieważ radiacja z takiej gwiazdy szybko rozwiałaby cały okoliczny gaz i pył. Jeśli gwiazda rozwiewa ten materiał, to planety nie mają jak powstać⁹. Więc w jaki sposób powstała planeta b Centauri b?

Z Bogiem wszystko jest możliwe!

Naukowcy, choć podekscytowani odkryciem, muszą jednak szukać nowej teorii tego, jak powstają planety¹⁰. Niektórzy sądzą, że proces uformowania tej planety był wyjątkowy. Jakkolwiek by nie było, to już nie pierwszy raz, kiedy egzoplanety zaskoczyły astronomów. W istocie nawet pierwsze odkryte egzoplanety wokół pulsara w 1992 roku były szokiem dla astronomów sądzących, że wokół pulsarów żadne planety nie powinny istnieć¹¹. Wszechświat cały czas nas zaskakuje, a teorie cały czas się dezaktualizują. Bóg, który stworzył ten wszechświat, z pewnością nie skończył nas zaskakiwać. Jeśli kiedyś teorie o wszechświecie całkowicie zawiodą, najważniejszą przyczyną pozostanie Stwórca. Na razie naukowcy będą szukać wyjaśnienia powstania tej wyjątkowej planety. Ciekawe, czy je znajdą. A jeśli nie, to co wtedy?

Przypisy

1. Nie należy mylić z β (beta) Centauri, ani nawet z B Centauri. W katalogu Henry’ego Drapera jest oznaczona również jako HD 129116.
2. Janson M. et al., A wide-orbit giant planet in the high-mass b Centauri binary system, Nature, 8 grudnia 2021, https://www.nature.com/articles/s41586-021-04124-8
3. Pierwsza odkryta planeta wokół danej gwiazdy otrzymuje nazwę „b”, a kolejne odkryte planety otrzymują kolejne litery w alfabecie.
4. Ibid.
5. Wall M., Record-breaking alien planet spotted circling massive, superhot star duo (photo), Space.com, 8 grudnia 2021, https://www.space.com/exoplanet-b-centauri-b-hot-massive-star-system
6. Jednostka astronomiczna to jednostka odległości równa średniej odległości Ziemi od Słońca.
7. What are brown stars?, EarthSky, 5 września 2020, https://earthsky.org/space/definition-what-are-brown-dwarfs/
8. Ibid.
9. Ly C., An unexpected giant planet is orbiting a massive pair of stars, New Scientist, 8 grudnia 2021, https://www.newscientist.com/article/2300742-an-unexpected-giant-planet-is-orbiting-a-massive-pair-of-stars/
10. Ibid.
11. Lisle J., Exoplanets – Unpredictable Patterns, Answers in Genesis, 1 stycznia 2011, https://answersingenesis.org/astronomy/extrasolar-planets/exoplanets-unpredictable-patterns/