Wpływ muzyki na mózg

O tym, że muzyka wpływa na mózg, nie trzeba nikogo przekonywać. Zobaczmy, co na ten temat ma do powiedzenia nauka.

Dlaczego podczas słuchania muzyki czujemy radość

Jak dowodzą badania, podczas słuchania muzyki w naszym mózgu dochodzi do pobudzania ośrodka przyjemności. Uwalniany jest wtedy hormon szczęścia zwany dopaminą¹. Odpowiada on nie tylko za to, że czujemy się zadowoleni, zmotywowani i spełnieni, ale oddziałuje też na ciśnienie krwi, koordynację czy napięcie mięśni. Nic więc dziwnego, że niektórzy podczas słuchania chcą poruszać się w rytm muzyki.

Co ciekawe, słuchanie utworów muzycznych może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka zachorowania na chorobę Parkinsona. Naukowcy uważają, że niedobór dopaminy znacząco wpływa na rozwój tej choroby. Spowodowane jest to zmianami zwyrodnieniowymi komórek istoty czarnej śródmózgowia, które ograniczają produkcję hormonu².

Muzyka pomaga w walce z chorobą

Muzyka, choć wydawać by się mogło, że z medycyną nie ma wiele wspólnego, to w rzeczywistości może być stosowana jako jeden ze środków wspomagających leczenie.

Poza wspomnianą wyżej produkcją dopaminy i chorobą Parkinsona dowody sugerują, że muzyka może zmniejszać częstotliwość napadów stanów padaczkowych³.

W badaniu wykonanym przez naukowca Roberta Quon, pracującego w Katedrze Neurologii Geisel School of Medicine w Dartmouth w Stanach Zjednoczonych, zbadano osoby z padaczką. Za pomocą badania elektroencefalograficznego (EEG) sprawdzono bioelektryczną czynność mózgu. Jednym z utworów była muzyka Mozarta o tytule K448.

Okazało się, że u osób, które słuchały Mozarta od 30 do 90 sekund, aktywność elektryczna w mózgu zmniejszyła się o 66,5 procent. Oznaczało to, że mózg się uspokoił. Największe zmiany zaobserwowano w tych częściach mózgu, które odpowiadają za emocje. Inny utwór Mozarta, Sonata fortepianowa nr 16 C-dur K. 545, miała podobne właściwości.

Czy każda muzyka uspokaja? Niekoniecznie. Podczas tych samych badań przefiltrowano utwór K448, usuwając z niego pewne dźwięki. Tym razem korzyści terapeutyczne nie zadziałały.

Sprawdzono też m.in. utwór Wagnera – Lohengrin: Prelude to Act I. On również nie przyniósł oczekiwanych rezultatów. Naukowcy doszli do wniosku, że Mozart używa kontrastujących melodii z różnymi harmoniami, a Wagner ma bardziej jednolitą strukturę.

Warto zaznaczyć, że tzw. efekt Mozarta wg naukowców z Uniwersytetu Wiedeńskiego jest bagatelizowany. Uznają, że przeprowadzone badania nie są wystarczającym dowodem na wpływ muzyki Mozarta na pacjentów z napadami padaczkowymi⁴.

Inne badania wykazały, że muzyka przyczynia się do zwiększonego wydzielania przeciwciał i komórek odpowiedzialnych za odporność przed bakteriami⁵. Okazała się też skuteczna w walce z depresją i przedwczesnym porodem.

Muzyka wspiera pamięć

Mówi się, że nieużywana pamięć zamiera. Ścieżki neuronowe w mózgu odpowiedzialne za pamięć długotrwałą ulegną przemianie, gdy ta nie będzie używana. Co to znaczy? Jeśli przez parę lat nie będziemy wspominać o tym, co kiedyś się wydarzyło, to mózg zerwie połączenia neuronowe odpowiedzialne za to wspomnienie⁶. Uwolnione neurony zaczną się uczyć czegoś nowego.

Co do tego ma muzyka? Wpływa ona na obszary pamięci w naszym mózgu. Pobudza go w takim stopniu, że wspomaga utrzymanie ścieżek pamięciowych. Dzieje się tak dzięki temu, że podczas słuchania muzyki aktywowane są prawie wszystkie obszary mózgu.

Według Susan Hallam z University College London i bogatej bibliografii, którą przestudiowała, muzyka pomaga w nauce języka, a następnie czytania i pisania⁷. Poprawia również rozumowanie przestrzenne, wzmacnia dobre samopoczucie, a tym samym dobrostan i zdrowie.

Inne badania, przeprowadzone przez neurologów z Uniwersytetu Jyväskylä w Finlandii, dowiodły, że słuchanie muzyki spowodowało aktywację niemal wszystkich rejonów mózgu⁸. Uaktywnił się również rejon odpowiedzialny za ruch naszego ciała. Jest to odpowiedź na to, dlaczego ludzie chcą tańczyć lub tuptają nogami, gdy słyszą ulubione rytmy⁹.

Muzyka to również agresja

Wpływ muzyki na mózg to nie tylko radość i przyjemność, ale również zagrożenie. Nie dziwi chyba nikogo to, że w świecie przestępczym nie uraczymy utworów Beethovena czy Mozarta. Pieśni religijne czy spokojne utwory miłosne z reguły też tam nie zaglądają. Zamiast nich znajdziemy rap, hip-hop czy metal. Nie jest to oczywiście normą, bo każdy ma inne gusta muzyczne, ale można przyjąć, że tak się mniej więcej rzeczy mają.

W czasopismach Journal of Personality and Social Psychology wskazano, że brutalne piosenki wywoływały agresywne myśli i uczucia¹⁰. Eksperymentowi poddało się 75 studentek i 70 studentów. Wykazano, że ci, którzy usłyszeli brutalną piosenkę, czuli się bardziej wrogo nastawieni niż ci, którzy usłyszeli pokojową piosenkę, napisaną przez tego samego artystę i w tym samym stylu.

Uznano jednak, że istnieją powody, by sądzić, że wrogie myśli z powodu agresywnej muzyki są krótkotrwałe. Jako przykład podano puszczenie uczestnikom badania piosenek pozbawionych przemocy. Po ich usłyszeniu efekt brutalności z poprzednich utworów znikał. Przerwać go również można było poprzez wywołanie jakiegoś pozytywnego wydarzenia. Zwrócono też uwagę, że choć słowa utworu miały znaczenie, to były one drugorzędne, gdyż negatywne emocje opierały się głównie na muzyce.

Muzyka pobudzająca mózg – podsumowanie

Jak widzimy, muzyka w pozytywny sposób może wpłynąć na nasze zachowanie i zdrowie, przyczyniając się tym samym do zwiększenia naszego dobrostanu.

O zbawiennym wpływie muzyki wiedzieli też nasi przodkowie. W Piśmie Świętym przeczytać możemy:

Skoro zaś tylko duch niepokoju, zsyłany przez Boga, opanowywał Saula, brał Dawid harfę i grał na niej, a Saul uspokajał się i czuł się lepiej, i duch niepokoju odstępował od niego (I Księga Samuela 16,23; Biblia Poznańska).

Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że wiele biblijnych psalmów w pierwszym wersecie zawiera słowa typu: na oktawę (Psalm 6,1), na nutę (Psalm 8,1), z grą na fletach (Psalm 5,1), z grą na strunach (Psalm 4,1), przewodnikowi chóru (Psalm 9,1). Instrukcje muzyczne musiały więc być dość istotne, skoro zdecydowano się zamieścić je w tekście źródłowym.

Przypisy

1. M. Borek, Słuchanie muzyki ma moc! Zobacz, jak muzyka wpływa na mózg człowieka, Nauka. To Lubię, 20.12.2021, https://naukatolubie.pl/wplyw-muzyki-na-mozg/ [dostęp: 01.07.2024].
2. C. Stańczak, Dopamina – jaką pełni rolę w organizmie oraz problemy z nadmiarem i niedoborem dopaminy, WApteka, 28.10.2020, https://www.wapteka.pl/blog/artykul/dopamina-jaka-pelni-role-w-organizmie-oraz-problemy-z-nadmiarem-i-niedoborem-dopaminy [dostęp: 01.07.2024].
3. Musical components important for the Mozart K448 effect in epilepsy, Nature, 16.09.2021, https://www.nature.com/articles/s41598-021-95922-7 [dostęp: 01.07.2024].
4. E. Sochacka, Efekt Mozarta – na czym polega?, Doz, 13.09.2023, https://www.doz.pl/czytelnia/a17791-Efekt_Mozarta_na_czym_polega [dostęp: 01.07.2024].
5. How Does Music Affect Your Brain?, The University of Arizona Global Campus, 20.06.2023, https://www.uagc.edu/blog/how-does-music-affect-your-brain [dostęp: 01.07.2024].
6. A.E. Budson, Why is music good for the brain?, Harvard Health Publishing (HHP), 07.10.2020, https://www.health.harvard.edu/blog/why-is-music-good-for-the-brain-2020100721062 [dostęp: 01.07.2024].
7. S. Hallam, The power of music: Its impact on the intellectual, social and personal development of children and young people, International Journal of Music Education, 8/2010, 28(3), s. 269-289, https://www.researchgate.net/publication/242560857_The_power_of_music_Its_impact_on_the_intellectual_social_and_personal_development_of_children_and_young_people [dostęp: 01.07.2024].
8. K. Burda, Jak muzyka zmienia mózg, Newsweek, 21.06.2015, https://www.newsweek.pl/zdrowie-i-nauka/nauka/jak-muzyka-zmienia-mozg/yv2lwsx [dostęp: 01.07.2024].
9. C. Gordon, P. Cobb, Recruitment of the motor system during music listening: An ALE meta-analysis of fMRI data, PLOS, 19.11.2018, https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0207213 [dostęp: 01.07.2024].
10. Exposure to Violent Media: The Effects of Songs With Violent Lyrics on Aggressive Thoughts and Feelings, Journal of Personality and Social Psychology, 2003, Vol. 84, No. 5, s. 960–971, https://www.apa.org/pubs/journals/releases/psp-845960.pdf [dostęp: 01.07.2024].

Jeśli nie zaznaczono inaczej, cytaty biblijne pochodzą z Biblii Warszawskiej.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.