Paragordius varius jest pasożytem należącym do rodziny nitnikowców (Nematomorpha). Przechodzi on kilkuetapowy cykl życiowy, który najpierw odbywa się w środowisku lądowym, a później w wodzie. Charakterystyczną cechą Paragordius varius jest umiejętność sterowania zachowaniem żywiciela ostatecznego, którego zmusza do wskoczenia do wody. Dzięki temu pasożyt może ukończyć swój cykl życiowy.
Długość ciała dorosłych osobników z reguły znacząco przekracza 10 cm, a jego średnica wynosi około 400 μm. Zazwyczaj występuje w wodzie oraz na podmokłych terenach lądowych. Do jego ostatecznych żywicieli należą stawonogi lądowe, takie jak chrząszcze biegaczowate, świerszcze oraz modliszki.
Morfologia
Ciało Paragordius varius ma cylindryczny kształt. Na jego powierzchni widoczne są charakterystyczne rowki. Otwór gębowy pasożyta jest lekko przesunięty względem osi ciała.
Paragordius varius są rozdzielnopłciowe. Osobniki płci męskiej i żeńskiej osiągają podobne rozmiary ciała. Zazwyczaj mieszczą się one w przedziale od 12 do 29 cm (w przypadku samców) albo od 12 do 31 cm (w przypadku samic). Paragordius varius zalicza się do pseudocelomatów. Ich ciała składają się z warstwy kutykuli i hipodermy, a także mięśni, brzusznego pnia nerwowego oraz przewodu pokarmowego.
Cykl życiowy i rozmnażanie
W cyklu życiowym Paragordius varius występują zarówno etapy lądowe, jak i wodne. Dorosłe osobniki opuszczają ciała swoich żywicieli zazwyczaj w okresie wiosenno-letnim. Przez jakiś czas dryfują w wodzie, poszukując potencjalnego partnera. Samica sygnalizuje samcowi swoją gotowość do kopulacji. W trakcie tego aktu osobnik płci męskiej uwalnia nasienie, które musi trafić w odpowiednią część ciała samicy, aby doszło do zapłodnienia Później samica składa około 6 mln jaj ułożonych w długi, biały sznur. Po ich złożeniu ginie.
Larwy Paragordius varius po wykluciu infekują swoich żywicieli pośrednich, którymi są larwy owadów wodnych oraz ślimaki. W organizmach tych zwierząt w ciągu 14 dni przeobrażają się w cysty. W tej formie pozostają aż do momentu skonsumowania żywiciela pośredniego przez drapieżnika. W organizmie ostatecznego gospodarza Paragordius varius przekształca się w dorosłego osobnika. Proces ten trwa około 1 miesiąca.
Rozwój
Cykl życiowy nitnikowców składa się z czterech chronologicznie następujących po sobie etapów. Pierwszy z nich to jajo, na którego pełny rozwój potrzeba od 10 do 12 dni. Później powstaje larwa przedpasożytnicza, która przebywa wewnątrz jaja jeszcze przez kilka dni. W dalszej kolejności dochodzi do wylęgnięcia się larw. Młode osobniki przez kilka dni dryfują w wodzie aż do momentu połknięcia ich przez owady. W przypadku nieznalezienia odpowiedniego żywiciela larwy giną samoistnie po pewnym czasie.
Po przedostaniu się do jamy ciała owada larwa wytwarza cystę wokół jelit lub mięśni. Dojrzewanie młodego osobnika trwa około 2-3 miesięcy. Dorosły, w pełni ukształtowany pasożyt opuszcza ciało żywiciela, a później przez miesiąc przebywa w wodzie. Obumiera po złożeniu jaj. W ciągu jednego roku powstają trzy pokolenia Paragordius varius.
Gatunki żywicieli
Pasożyt atakuje owady z rzędu prostoskrzydłych (Orthoptera), takie jak koniki polne, świerszcze i karaluchy. Do jego żywicieli zaliczają się także ślimaki, larwy komarów i inne małe zwierzęta wodne. Zainfekowanie ssaków nie jest możliwe. Zdarzają się jednak przypadki niezamierzonego połknięcia dorosłych robaków przez ludzi i zwierzęta domowe.
Manipulacja zachowaniem żywiciela
Tak jak inne nitnikowce, Paragordius varius wykazuje zdolność do sterowania zachowaniem swojego żywiciela. Sprawia on, że zainfekowany owad staje się bardziej skłonny do przebywania w zbiornikach wodnych. Zauważono też, że zakażone pasożytem samce świerszczy rzadziej wydają odgłosy wabiące samice. W ten sposób zmniejsza się ryzyko zjedzenia danego owada przez drapieżnika.
Występowanie
Zasięg naturalnego występowania Paragordius varius rozciąga się na obszar obu Ameryk. Pasożyt na masową skalę występuje zwłaszcza w pasie od Kanady po Argentynę. Preferuje zbiorniki wodne, w których może złożyć jaja. Nitnikowiec wyróżnia się odpornością na ekstremalnie niskie temperatury. Jest w stanie przetrwać w formie zamrożonej przez kilka miesięcy, a czasem nawet lat. Po rozmrożeniu zachowuje zdolność do składania jaj i zakażania nowych żywicieli. Pasożyt zasiedla głównie jeziora. Rzadko można go natomiast spotkać w wodach rzek i strumieni.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Paragordius_varius [dostęp: 09.09. 2024].
© Źródło zdjęcia głównego (Paragordius tricuspidatus – to nie jest opisywany Paragordius varius): Wikimedia Commons. Autor: Bildspende von D. Andreas Schmidt-Rhaesa. Licencja: CC BY-SA 3.0.
