Nitnikowce, nitkowce, drucieńce (Gordiacea) to grupa pasożytniczych zwierząt, które zewnętrznie przypominają nicienie. Większość z nich ma długość od 50 do 100 milimetrów, ale w skrajnych przypadkach mogą osiągać nawet 2 metry długości i mają od 1 do 3 milimetrów średnicy. Robaki te można znaleźć w wilgotnych środowiskach, takich jak koryta wodne, baseny, strumienie, kałuże i cysterny. Dorosłe osobniki żyją wolno, natomiast ich larwy pasożytują na stawonogach, takich jak chrząszcze, karaluchy, modliszki, prostoskrzydłe i skorupiaki.
Około 350 gatunków żyje w wodach słodkowodnych, a szacunki wskazują, że na całym świecie może być około 2000.
Są tak rozpowszechnione, że kiedyś uważano, iż pojawiają się spontanicznie z końskich włosów, co jest odzwierciedlone w ich angielskiej nazwie „horsehair worms”.
Opis i biologia
Nitnikowce posiadają zewnętrzny oskórek bez rzęsek. Wewnątrz mają jedynie podłużne mięśnie i niefunkcjonalny przewód pokarmowy, brak im układów wydalniczego, oddechowego i krążenia. Ich układ nerwowy składa się z pierścienia nerwowego w pobliżu przedniego końca ciała oraz brzusznego pnia nerwowego biegnącego wzdłuż organizmu.
Reprodukcja odbywa się płciowo, z wewnętrznym zapłodnieniem jaj, które są następnie składane w galaretowatych strunach. Dorosłe osobniki mają cylindryczne gonady, które otwierają się do kloaki. Larwy mają pierścienie z hakami i sztylety, które prawdopodobnie służą do wnikania do żywicieli. Po dostaniu się do ciała żywiciela, larwy żyją w hemocelu i wchłaniają składniki odżywcze przez skórę. Rozwój do formy dorosłej trwa tygodnie lub miesiące, a larwa linieje kilkakrotnie podczas wzrostu.
Dorosłe osobniki żyją głównie w środowiskach słodkowodnych lub morskich, a samce i samice tworzą ciasne kulki (przypominające ciasny węzeł, jak węzeł gordyjski) podczas kopulacji. W przypadku gatunków, które pasożytują na pasikonikach i świerszczach, infekcja wpływa na mózg zainfekowanego owada, co sprawia, że owad szuka wody i się topi, umożliwiając w ten sposób powrót pasożyta do wody. Jeden z gatunków nitnikowca potrafi przetrwać nawet wtedy, gdy jego żywiciel zostanie zjedzony przez drapieżnika, wygrzebując się z jego wnętrza. Pasożyt ten wpływa na organy interpretujące światło, co przyciąga owada do poziomo spolaryzowanego światła, powodując, że wpada do wody i kończy cykl życiowy pasożyta.
Zarejestrowano kilka przypadków przypadkowego pasożytnictwa u kręgowców, w tym u psów i ludzi.
Ekologia
Dzięki pasożytowaniu na prostoskrzydłych, nitkowce mogą znacząco wpływać na ekologię. Badania w japońskim ekosystemie rzecznym wykazały, że drucieńce mogą powodować, że prostoskrzydłe są 20 razy bardziej skłonne do wejścia do wody niż niezainfekowane prostoskrzydłe; te stanowiły do 60% rocznego spożycia energii przez Kirikuchi char – endemicznej dla Japonii ryby. Brak nitnikowców w społecznościach nadrzecznych może prowadzić do tego, że ryby te zaczną bardziej żerować na innych wodnych bezkręgowcach.
Taksonomia
Drucieńce mogą być mylone z nicieniami. W odróżnieniu od nitnikowców, nicienie nie mają kloaki końcowej. Samce nicieni mają jedną lub dwie spikule tuż przed końcem ciała, a ich kutikula jest cieńsza, gładsza i ma jaśniejszy brązowy kolor.
Typ ten jest klasyfikowany w ramach kladu Ecdysozoa, który obejmuje organizmy przechodzące wylinkę, takie jak stawonogi. Najbliższymi krewnymi tych zwierząt są nicienie.
Relacje wewnątrz typu pozostają niejasne, ale wyróżnia się dwie główne gromady. W obrębie gromady Nectonematoida, która obejmuje pięć morskich gatunków, rodzaj Nectonema jest jedynym przedstawicielem. Dorosłe osobniki tego rodzaju są planktoniczne, a ich larwy pasożytują na skorupiakach dziesięcionogich, zwłaszcza krabach. Nectonematoida charakteryzują się podwójnym rzędem szczecinek pływnych wzdłuż ciała, a także grzbietowymi i brzusznymi pasmami naskórkowymi. Mają przestronny blastocel wypełniony płynem oraz pojedyncze gonady.
Z kolei pozostałe około 320 gatunków należy do gromady Gordioida. Dorosłe osobniki gordioidów żyją w wodach słodkowodnych lub w środowiskach półlądowych, a ich larwy pasożytują na owadach, głównie prostoskrzydłych. W odróżnieniu od Nectonematoida, gordioidy nie mają bocznych rzędów szczecinek; posiadają pojedyncze brzuszne pasmo naskórkowe, a ich blastocel jest wypełniony mezenchymą w młodych osobnikach, ale staje się przestronny u starszych.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Nematomorpha [dostęp: 03.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Markbenecke. Licencja: CC BY-SA 4.0.
