Włosogłówka (Trichuris trichiura) to pasożytniczy nicień, który wywołuje trichuriozę (jedną z tzw. “zaniedbanych chorób tropikalnych”), czyli zakaża ludzkie jelito grube.
Pasożyt ten ma charakterystyczny kształt, który przypomina bicz, z szerszym tylnym końcem.
Może również powodować wypadanie odbytnicy i anemię.
Cykl życiowy
Cykl rozwojowy włosogłówki zachodzi zarówno wewnątrz, jak i poza organizmem człowieka:
samica T. trichiura produkuje codziennie od 2.000 do 10.000 jednokomórkowych jaj. Jaja te jeśli zostały wydalone wraz z ludzkimi odchodami do gleby, rozwijają się w niej przez 2–3 tygodnie do stadium, w którym mogą już zarażać.
Jaja są następnie wprowadzane do organizmu człowieka przez kontakt ręka-usta lub przez skażone przedmioty (np. niedomyte owoce lub warzywa), a po dostaniu się do ludzkiego jelita cienkiego wykluwają się, korzystając z obecności mikroflory jelitowej. W jelicie cienkim następuje ich wzrost i linienie.
Następnie larwy wnikają w kosmki jelitowe i tam kontynuują swój rozwój. Młode robaki przemieszczają się do jelita ślepego, gdzie przenikają przez błonę śluzową i dojrzewają w jelicie grubym.
Cały proces od momentu spożycia jaj do osiągnięcia dojrzałości trwa około trzech miesięcy. W tym czasie obecność pasożyta może być trudna do wykrycia w próbkach kału ze względu na brak jaj. Dojrzałe samice zaczynają składać jaja po trzech miesiącach (nawet do 20 tysięcy dziennie). Robaki żyją średnio około roku.
Morfologia
Włosogłówka ma wąski przedni koniec przełykowy, oraz krótszy i grubszy tył. Robaki te wnikają w błonę śluzową jelita – przyczepiają się do swojego żywiciela za pomocą cienkiego przedniego końca i żywią się wydzielinami pochodzącymi z tkanek, zamiast krwią.
Samice są większe od samców, osiągają długość 35–50 mm, podczas gdy samce mierzą 30–45 mm. Tylny koniec samic jest zaokrąglony, natomiast u samców zwinięty.
Jaja włosogłówki są charakterystyczne – mają kształt beczki, brązową barwę i dwubiegunowe wypustki.
Zakażenie
Trichurioza, czyli zakażenie włosogłówką, następuje po spożyciu jej jaj, co jest bardziej powszechne w cieplejszych strefach klimatycznych. Jaja są wydalane z kałem osób zakażonych i, jeśli dojdzie do wypróżnienia na otwartej przestrzeni, lub nieprzetworzone ludzkie odchody zostaną użyte jako nawóz, jaja mogą trafić do gleby, gdzie dojrzewają do stadium, w którym mogą atakować żywiciela. Zakażenie może wystąpić poprzez dotknięcie okolic ust brudnymi dłońmi lub poprzez spożycie nieumytych, nieobranych bądź niedogotowanych warzyw i owoców.
Jaja wykluwają się w jelicie cienkim, a larwy przenikają do jego ściany, gdzie się rozwijają. Po osiągnięciu dorosłości przedni, cieńszy koniec robaka (przednia część robaka) zakopuje się w jelicie grubym, a grubszy tylny koniec wystaje do światła jelita, gdzie robak łączy się w pary z innymi osobnikami. Samice mogą osiągać długość do 50 mm.
Zakażenie włosogłówką może prowadzić do poważnej choroby, czerwonki bakteryjnej, której objawy obejmują przewlekłą biegunkę, anemię, wypadanie odbytnicy i opóźnienie wzrostu (u dzieci). Leczenie czerwonki polega na podawaniu leków przeciwrobaczych oraz suplementacji żelaza (w przypadku anemii).
Włosogłówka często występuje u pacjentów równocześnie zakażonych takimi pasożytami, jak: Giardia, pełzak czerwonki, glista ludzka i tęgoryjec dwunastnicy.
Leczenie
Zakażenie włosogłówką można wyleczyć pojedynczą dawką albendazolu.
W jednym z badań przeprowadzonych w Kenii, połowie grupy dzieci zarażonych tym pasożytem podano albendazol, a drugiej połowie placebo. Dzieci, które otrzymały lek, rosły szybciej niż te, które nie otrzymały leczenia. Alternatywne leki to mebendazol lub flubendazol, które zakłócają pobieranie składników odżywczych przez pasożyta, co prowadzi do jego śmierci.
Epidemiologia
Zakażenie włosogłówką występuje na całym świecie i dotyka około miliarda ludzi.
Pasożyt jest szczególnie powszechny w regionach tropikalnych, zwłaszcza w Azji, a w mniejszym stopniu w Afryce i Ameryce Południowej.
W Stanach Zjednoczonych zakażenia są rzadkie, ale mogą występować na obszarach wiejskich, gdzie szacuje się, że zarażonych jest około 2,2 miliona osób.
Trichurioza jest związana z niską higieną oraz kontaktem ze skażoną odchodami glebą lub żywnością.
Szczególnie narażone na zakażenie są dzieci, które mają częstszy kontakt z jajami.
Stają się one zdolne do zakażenia po 2–3 tygodniach spędzonych w ciepłej i wilgotnej glebie, co wyjaśnia ich częstsze występowanie w klimacie tropikalnym.
Blisko spokrewniony gatunek Trichuris suis, który zwykle zakaża świnie, może także infekować ludzi.
Leczenie zaburzeń zapalnych
Hipoteza higieniczna sugeruje, że różne zaburzenia immunologiczne, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna, mogą być wynikiem braku ekspozycji na pasożyty (helminty) w dzieciństwie. Przykładem wspierającym tę hipotezę jest terapia jajami Trichuris suis (TSO, jaja włosogłówki świńskiej) stosowana w leczeniu choroby Leśniowskiego-Crohna oraz – w mniejszym stopniu – wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.
Istnieją również dowody anegdotyczne na to, że leczenie chorób zapalnych jelit za pomocą TSO zmniejsza ryzyko astmy, alergii i innych chorób zapalnych. Niektóre badania sugerują, że infekcja tymi pasożytami może korzystnie wpływać na przebieg stwardnienia rozsianego, a TSO jest badane jako możliwe leczenie tej choroby.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Trichuris_trichiura [dostęp: 09.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Delorieux for Johann Gottfried Bremser. Licencja: domena publiczna.
