Żuraw mandżurski (Grus japonensis) to jeden z najrzadszych żurawi na świecie. Występuje głównie we wschodniej Azji. Jego nazwa w tradycyjnym chińskim (丹頂鶴) odnosi się do charakterystycznej czerwonej korony na głowie. Znak „丹” oznacza „czerwony”, „頂/顶” – „koronę”, a „鶴/鹤” – „żurawia”. W Japonii jest znany jako „tanchōzuru” (丹頂鶴), a w Korei jako „durumi” (두루미). W wielu regionach uchodzi za symbol szczęścia, długowieczności i wierności.
Opis
Żurawie mandżurskie swoją nazwę w języku chińskim zawdzięczają charakterystycznej, czerwonej łacie nagiej skóry na wierzchołku głowy, która staje się intensywniejsza w okresie godowym. Ich upierzenie jest przeważnie śnieżnobiałe, z czarnymi piórami na pokrywach drugorzędowych skrzydeł. Mogą one przypominać czarny ogon. Właściwe pióra ogonowe są jednak białe. Samce wyróżniają się czarnym ubarwieniem policzków, gardła i szyi. U samic obszary te są perłowoszare. Dziób ma oliwkowozielony odcień. Nogi są łupkowoszare lub czarnoszare, a tęczówki ciemnobrązowe.
Młode osobniki mają bardziej zróżnicowane upierzenie. Ich kolorystyka to mieszanka bieli, rudobrązowego, cynamonowego i szarego. Obroża na szyi jest szarobrązowa, a pióra drugorzędowe matowoczarne i brązowe. Czoło i korona pokryte są szarymi i rudymi piórami. Lotki pierwszorzędowe są białe z czarnymi zakończeniami, podobnie jak pokrywy lotek. Dziób i nogi przypominają te u dorosłych, choć są jaśniejsze.
Żuraw mandżurski należy do największych i najcięższych gatunków żurawi. Zazwyczaj osiąga 150–158 cm wysokości i 101,2–150 cm długości ciała, licząc od dzioba do końca ogona. Rozpiętość skrzydeł wynosi od 220 do 250 cm. Waga ciała waha się od 4,8 do 10,5 kg. Samce są nieco większe i cięższe od samic. Masa może zwiększać się przed migracją.
Dorosłe samce z Hokkaido ważą średnio około 8,2 kg, a samice 7,3 kg. W badaniach przeprowadzonych w Rosji samce osiągały średnią wagę 10 kg, a samice 8,6 kg. Zdarzały się przypadki, że samice przewyższały wagą swoich partnerów. W innym badaniu średnia masa tego gatunku wyniosła 8,9 kg. Maksymalnie odnotowana waga to 15 kg. Długość skrzydła waha się od 50,2 do 74 cm. Długość dzioba od 13,5 do 17,7 cm, ogona od 21,5 do 30 cm, a skoku od 23,7 do 31,9 cm.
Zasięg występowania
Wiosną i latem populacje wędrowne żurawia mandżurskiego rozmnażają się na terenach Syberii (wschodnia Rosja) oraz północno-wschodnich Chin. Sporadycznie także w północno-wschodniej Mongolii, w tym na obszarze chronionym Mongol Daguur. Główny obszar lęgowy tych ptaków znajduje się w okolicach jeziora Chanka, na granicy Rosji i Chin. Jesienią żurawie migrują w stadach na Półwysep Koreański oraz do wschodnio-centralnych Chin, gdzie spędzają zimę. Zdarzały się także przypadki obserwacji tych ptaków na Tajwanie.
Oprócz populacji wędrownych istnieje również osiadła populacja zamieszkująca wschodnią część wyspy Hokkaido w Japonii. Żurawie te gniazdują na terenach podmokłych, w mokradłach, bagnach i nad rzekami. W okresie zimowym ich środowisko to głównie pola ryżowe, trawiaste równiny pływowe oraz muliste wybrzeża. Na równinach ich głównym składnikiem diety są wodne bezkręgowce. W czasie chłodów i opadów śniegu żywią się resztkami ryżu pozostawionymi na polach.
Ekologia
Dieta
Wiele wskazuje na to, że dieta żurawi mandżurskich jest bardzo zróżnicowana. Tak naprawdę jednak ich preferencje pokarmowe nie zostały jeszcze w pełni zbadane. Ptaki spożywają zarówno pokarm roślinny, jak i zwierzęcy. W ich menu znajduje się ryż, a także pietruszka, marchew, kukurydza, owoce judaszowca, jagody wrzosu, żołędzie, gryka, trawy oraz różne rośliny wodne, takie jak np. trzciny. W skład pokarmu zwierzęcego wchodzą ryby, w tym karpie i złote rybki, płazy, zwłaszcza salamandry, ślimaki, kraby, ważki, inne owady, małe gady, krewetki, drobne ptaki i gryzonie. Dorosły żuraw potrzebuje codziennie około 750 g pożywienia.
Żurawie, choć wszystkożerne, preferują dietę mięsną. W trakcie zimowania w Japonii ryż odgrywa jednak kluczową rolę w ich przetrwaniu, a nasiona traw stanowią istotne uzupełnienie pokarmu. Jak zauważył Johnsgard, bardziej roślinożerne są pospolite gatunki żurawi, takie jak żuraw piaskowy i zwyczajny, podczas gdy najrzadsze gatunki, żuraw mandżurski i kanadyjski, wolą mięso. Przy spożywaniu roślin ptaki preferują te o wysokiej zawartości białka surowego i niskiej zawartości włókna.
Na Hokkaido dorosłe żurawie polują głównie na ryby, takie jak Tribolodon, cierniki, głowacze i płastugi. Pisklęta żywią się głównie owadami. W rezerwacie Zhalong ich pokarm stanowią drobne ryby, jak karpie czy piskorze, a także wodne bezkręgowce, jak ślimaki stawowe, ważki i chrząszcze wodne, uzupełniane znaczną ilością pokarmu roślinnego. W deltach rzek, takich jak Żółta Rzeka, ważnym źródłem pożywienia są lokalnie kraby błotne.
Żurawie zazwyczaj żerują, trzymając głowę blisko ziemi i dźgając dziobem w błoto w poszukiwaniu pokarmu. Podczas polowania na ryby lub inne śliskie zdobycze uderzają błyskawicznie, wyciągając szyję do przodu. Przypomina to sposób żerowania czapli. Choć drobne zwierzęta mogą połykać w całości, większe ofiary są rozdzierane. Ptaki chwytają ofiary dziobem, energicznie nimi potrząsają i zjadają kawałek po kawałku. Najczęściej żerują na podmokłych łąkach, polach uprawnych, płytkich rzekach lub brzegach jezior.
Migracje
Populacja żurawia mandżurskiego w Japonii jest głównie osiadła. Osobniki z Hokkaido przemieszczają się jedynie na niewielkie odległości, około 150 km, do swoich zimowisk. Długodystansowe migracje dotyczą wyłącznie populacji zamieszkujących kontynent. Na wiosnę ptaki opuszczają zimowiska. W kwietniu docierają na swoje tereny lęgowe. Jesienią – w październiku i listopadzie – zaczynają je opuszczać. Proces migracji kończy się do połowy grudnia.
Zachowanie
Stada żurawi mandżurskich są niewielkie ze względu na ograniczoną liczebność gatunku. Dodatkowo ich specyficzne preferencje pokarmowe sprawiają, że w naturalnych warunkach ptaki często muszą rozpraszać się podczas żerowania. Zimujące żurawie żerują w różnej konfiguracji: w grupach rodzinnych, parach lub samotnie. Na noclegowiskach gromadzą się jednak w większe grupy, które liczą nawet do 80 osobników. Wczesną wiosną pary zaczynają spędzać ze sobą więcej czasu. Ptaki nielęgowe i młodociane oddzielają się z kolei od grupy. Nawet poza sezonem lęgowym żurawie mandżurskie wykazują agresję wobec osobników swojego gatunku. Utrzymują minimalny dystans 2–3 metrów, aby uniknąć ataków dziobem podczas nocnego spoczynku.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Kałamarnica kolosalna
- Ryjonos borneański
- Syrinx, czyli jak śpiewają ptaki
- Nietoperze, pszczoły, motyle – złożona inżynieria
- Czy Księżyc jest dziełem przypadku?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Red-crowned_crane [dostęp: 18.12.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Alastair Rae. Licencja: CC BY-SA 2.0.
