Flow, czyli jak osiągnąć stan pełnego zaangażowania i spełnienia

Czy kiedykolwiek tak bardzo wciągnęło cię wykonywane zadanie, że zupełnie straciłeś poczucie czasu? Nie myślałeś o jedzeniu ani innych codziennych potrzebach, tak jakby wszystko poza tą jedną czynnością przestało istnieć? Ten stan intensywnego skupienia to właśnie flow.

Doświadczenie stanu flow najczęściej kojarzone jest z aktywnościami podejmowanymi w czasie wolnym, które przynoszą przyjemność, takimi jak pasje i zainteresowania. Te działania, ze względu na swoją dobrowolność, stają się silnym źródłem wewnętrznej motywacji, popychając jednostkę do dalszego zaangażowania.

Stanu flow można doświadczyć, czytając fascynującą książkę, uprawiając sport, grając na instrumencie czy wykonując wiele innych działań. To właśnie sprawia, że czas przestaje mieć znaczenie, a każda chwila wypełniona jest pełnym oddaniem. Flow pozwala na pełne skupienie się na zadaniu, dzięki czemu staje się ono zarówno przyjemne, jak i efektywne.

Przejdźmy jednak do samej fachowej definicji. Określenie „flow” wywodzi się z psychologii pozytywnej i teorii motywacji, a zostało wprowadzone przez amerykańskiego psychologa węgierskiego pochodzenia Mihálya Csíkszentmihályiego. Często jest tłumaczone w Polsce jako „przepływ”, czyli stan psychiczny ściśle związany z danym rodzajem aktywności. Charakteryzuje się optymalnym doświadczeniem, które przynosi głębokie poczucie zadowolenia i spełnienia¹.

Jak „wywołać” stan flow?

„Połączenie tych wszystkich elementów wywołuje poczucie głębokiej satysfakcji, które jest tak wspaniałe, że ludzie uważają, iż warto poświęcić wiele energii tylko po to, by tego doświadczyć” 

~ Csíkszentmihályi

Flow nie jest zwykłym skupieniem czy koncentracją. Tak naprawdę – jak mówi autor cytatu – aby osiągnąć ten stan, muszą zostać spełnione pewne warunki. Każdy z nich ma znaczenie, jeśli chcemy „zatracić się” w czasie i poddać w pełni zadaniu. Jak więc przywołać flow? Oto niezbędne warunki:

1. Jasny cel – musisz wiedzieć, czego chcesz. Wyznaczenie celu pozwala ci skupić się na konkretnej czynności i zrozumieć, jakie kroki prowadzą do jego realizacji.
2. Balans między wyzwaniem a umiejętnościami – zadanie, nad którym pracujesz, powinno być dostosowane do twojego poziomu umiejętności. Zbyt łatwe zadanie powoduje nudę, a zbyt trudne frustrację. Flow pojawia się, gdy wyzwanie jest ambitne, ale wykonalne.
3. Całkowite skupienie – w stanie flow odczuwasz pełne zaangażowanie, a rozpraszające bodźce zewnętrzne przestają mieć znaczenie.
4. Poczucie kontroli – chociaż zadanie może być trudne, masz poczucie, że panujesz nad sytuacją i jesteś w stanie sprostać wyzwaniu.
5. Zmiana postrzegania czasu – czas może płynąć szybciej lub wolniej niż normalnie. Wiele osób opisuje, że godziny mijają w mgnieniu oka.
6. Doświadczenie jedności działania i świadomości – głębokie zaangażowanie w działanie pozwala jednostce wykonywać zadanie wręcz automatycznie, samoistnie w harmonii ciała i umysłu.
7. Doświadczenie „paradoksu kontroli” – to uczucie, że mamy wpływ, gdy przestajemy próbować wszystko kontrolować i pozwalamy sobie płynąć z nurtem działania.
8. Zanurzenie w teraźniejszości – koncentracja na rytmie wykonywanej czynności, a nie upływającym czasie².

W tym niezwykłym stanie koncentracja na wykonywanej czynności jest tak intensywna, że osoba nie rozprasza się myślami o ewentualnej porażce czy innych negatywnych czynnikach. Zamiast tego cała jej uwaga jest skupiona na działaniu bez jakiejkolwiek analizy. Co więcej, badania nad różnymi formami pasji, takimi jak pisarstwo, sport, sztuka czy gry, wykazały powiązanie między doświadczaniem flow a jakością wykonywanych działań³. To oznacza, że nie tylko przynosi ono satysfakcję, ale też motywuje do dalszego rozwoju i doskonalenia swoich umiejętności, co de facto prowadzi do lepszych rezultatów.

Czym się charakteryzuje stan flow

Dwóch naukowców, Ghani i Deshpande, wyróżniło dwa kluczowe aspekty flow: koncentrację i przyjemność⁴. Dana osoba w 100% skupia się na zadaniu, nie odczuwając presji ani negatywnych emocji. Jasność celu i poczucie kontroli nad sytuacją w połączeniu z koncentracją oraz zniekształconym poczuciem czasu sprawiają, że osoba osiąga wysoką efektywność i kreatywność.

Każdy typ aktywności, bez względu na jego charakter, może prowadzić do doświadczenia stanu flow⁵. Oznacza to, że kluczową rolę odgrywa nie tyle sama aktywność, ile stopień trudności, z jakim się ona wiąże oraz stopień poświęcenia. Ważne jest, by zadanie było na tyle wymagające, żeby zmuszało do pełnej koncentracji i użycia posiadanych umiejętności, ale nie tak trudne, by stało się frustrujące. Dopiero wtedy pojawia się możliwość zanurzenia się w zadaniu, czyli pełnego skupienia.

Korzyści z osiągania flow

Flow nie tylko zwiększa naszą wydajność, ale również wpływa na nasze samopoczucie i poziom zadowolenia z życia. Osoby regularnie go doświadczające mają większą radość z pracy, lepsze wyniki w nauce i sporcie, a także odczuwają mniejsze poziomy stresu. Bo widząc efekty, otrzymujemy dodatkowe chęci do kontynuowania zadań. Pomaga to również w rozwoju osobistym, co przekłada się niejako na poczucie spełnienia. Długotrwałe przeżywanie flow bez wątpienia  może prowadzić do wyższego poziomu szczęścia.

Odgrywa to również ważną rolę w pracy. Sądzę, że każdy z nas chciałby doświadczać flow w tym obszarze, aby móc cieszyć się z tego, czym się zajmuje na co dzień. Na szczęście współczesne organizacje coraz częściej stawiają na warunki pracy, które sprzyjają głębokiemu zaangażowaniu, wiedząc, że pracownicy są wtedy bardziej produktywni, kreatywni i zadowoleni.

Kluczem do osiągnięcia stanu flow jest znalezienie balansu między wyzwaniem a umiejętnościami, skupienie się na celu i eliminacja rozproszeń. Regularne doświadczanie flow może i podnosi jakość życia. Jeśli więc szukasz sposobu, aby czuć się bardziej spełnionym i pochłoniętym przez to, co robisz, poszukaj stanu flow, zatracając się w pełnej przyjemności.

Natalia Tatarczuch
Socjolog&Coach

Polecamy również poniższe artykuły:

• Korzyści z gry na instrumencie – jak muzyka wpływa na rozwój mózgu
• Psychologia tłumu: jak grupowe zachowania wpływają na jednostkę
• Psychologiczne korzyści z praktyki recytacji świętych tekstów

Przypisy

1. M. Csíkszentmihályi, Beyond boredom and anxiety, San Francisco: Jossey-Bass, 1975.
2. M. Csikszentmihalyi, Flow. Stan przepływu, Łódź: Wydawnictwo Feeria, 2022.
3. M. Csíkszentmihályi, I. Csíkszentmihályi, Optimal experience. Psychological studies of flow in consciousness, England: Cambridge University Press, 1992.
4. A. J. Ghani, P. S. Deshpande, Task characteristics and the experience of optimal flow in human–computer interaction, „The Journal of Psychology”, 128(4), 1994, s. 381–391.
5. S. A. A. Jin, “I feel present. Therefore, I experience flow:” A structural equation modeling approach to flow and presence in video games, „Journal of Broadcasting & Electronic Media”, 55(1), 2011, s. 114–136.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.