Wężowidła to gromada morskich dennych zwierząt, zaliczanych do szkarłupni.
Zasięg
Można je spotkać w różnych strefach, od biegunów po tropiki. Są także powszechnymi mieszkańcami raf koralowych, gdzie często chowają się pod kamieniami.
Anatomia
Ich zarys ciała jest podobny do rozgwiazd, z pięcioma ramionami połączonymi z centralnym dyskiem, który jest wyraźnie oddzielony od ramion.
W dysku znajdują się wszystkie narządy wewnętrzne. Narządy trawienne i reprodukcyjne nie wnikają do ramion. Spód dysku zawiera otwór gębowy z pięcioma uzębionymi szczękami utworzonymi z płyt kostnych.
Układ wodny
Układ wodny kończy się w nóżkach ambulakralnych. Zazwyczaj charakteryzuje się on jedną płytką madreporową.
Układ nerwowy
Układ nerwowy składa się z głównego pierścienia nerwowego otaczającego dysk centralny. U podstawy każdego ramienia pierścień łączy się z nerwem promieniowym, który prowadzi do końca każdej kończyny.
Większość wężowideł nie ma oczu ani innych narządów zmysłów. Posiadają różne rodzaje wrażliwych zakończeń nerwowych w naskórku, a nóżki ambulakralne mogą odbierać zarówno światło, jak i zapachy.
Trawienie
Otwór gębowy jest otoczony pięcioma szczękami i pełni też funkcję odbytu. Trawienie odbywa się w 10 kieszonkach lub fałdach żołądka. Ściana żołądka zawiera gruczoły wątrobowe.
Wężowidła są zazwyczaj padlinożercami lub detrytusożercami, mogą również polować na małe skorupiaki lub robaki.
Oddychanie
Wymiana gazowa i wydalanie odbywają się przez kaletki maziowe, które otwierają się między podstawami ramion na spodniej stronie dysku. Zazwyczaj jest ich dziesięć. Woda przepływa przez kaletki dzięki ruchom rzęsek lub skurczom mięśni. Tlen transportowany jest przez ciało za pomocą układu krwionośnego.
Układ ruchu
Wężowidła mają szkielet z węglanu wapnia w postaci kalcytu. U większości gatunków stawy między kosteczkami a powierzchniowymi płytkami pozwalają na zginanie ramieniem na boki. Kosteczki otoczone są stosunkowo cienkim pierścieniem tkanki miękkiej, a następnie przez cztery serie stawowych płyt, po jednej na górnej, dolnej i bocznych powierzchniach ramienia. Dwie płyty boczne często mają wiele wydłużonych kolców wystających na zewnątrz; pomagają one zapewnić przyczepność do podłoża podczas ruchu.
Zwierzęta te mają pięć długich, elastycznych ramion, które osiągają długość do 60 cm.
Wężowidła poruszają się poziomo i przyspieszają w obliczu zagrożenia. Jedno ramię ciągnie je do przodu, podczas gdy pozostałe cztery działają jako dwie pary przeciwnych dźwigni, popychając ciało w serii szybkich szarpnięć.
Rozmnażanie
W większości wężownic występuje rozdzielność płci, chociaż niektóre z nich są hermafrodytyczne. Gonady znajdują się w dysku centralnym i otwierają się do kaletek narządów płciowych. W większości przypadków zapłodnienie odbywa się na zewnątrz organizmu, kiedy gamety są uwalniane do otaczającej wody.
Wiele gatunków inkubuje rozwijające się larwy, co prowadzi do narodzin żywych młodych osobników. Niektóre natomiast są całkowicie żyworodne, a zarodek otrzymuje substancje odżywcze od matki. Inne gatunki nie prowadzą inkubacji i występują w formie wolnopływającej.
Niektóre wężowidła wykazują zdolność do fuzji. W wyniku tego procesu zarówno utracona część dysku, jak i ramiona regenerują się, tworząc kolejne zwierzę z trzema dużymi i trzema małymi ramionami.
Nowe ramiona zaczynają rosnąć jeszcze przed zakończeniem podziału, co minimalizuje czas pomiędzy kolejnymi podziałami. Płaszczyzna podziału jest zmienna, co sprawia, że niektóre nowo utworzone osobniki mają ramiona o różnych długościach. Czas między kolejnymi podziałami wynosi 89 dni, co pozwala zwierzęciu na wyprodukowanie 15 nowych osobników w ciągu roku.
Długość życia
Wężowidła zazwyczaj osiągają dojrzałość płciową w ciągu dwóch do trzech lat, pełny wzrost w trzy do czterech lat, a ich długość życia wynosi do pięciu lat.
Regeneracja
Wężowidła mają zdolność do regeneracji utraconych ramion lub ich segmentów, o ile nie stracą ich wszystkich. Używają tej umiejętności do ucieczki przed drapieżnikami.
Bioluminescencja
Ponad 60 gatunków tych zwierząt wykazuje zdolność do bioluminescencji. Większość z nich emituje światło w odcieniach zieleni, chociaż odkryto także kilka gatunków wydzielających światło niebieskie. Uważa się, że to ma ono na celu odstraszanie drapieżników.
Ekologia
Wężowidła zamieszkują obszary poniżej poziomu wody przy odpływie. Gatunki płytkowodne można spotkać wśród gąbek, kamieni lub korali, a także pod piaskiem czy mułem, skąd wystają jedynie ich ramiona. Gatunki głębinowe zazwyczaj żyją na dnie morskim, przyczepione do korali lub jeżowców.
Pasożyty
Główne pasożyty, które dostają się do przewodu pokarmowego lub narządów płciowych wężownic, to pierwotniaki. Skorupiaki, nicienie, przywry oraz wieloszczety również mogą być pasożytami. Niektóre pasożyty glonowe prowadzą do deformacji kręgosłupa.
Relacje z ludźmi
Wężowidła nie są wykorzystywane w celach konsumpcyjnych, chociaż nie są toksyczne.
Niektóre gatunki mają tępe kolce, żaden z nich nie jest znany z tego, że byłby niebezpieczny czy jadowity. Nie ma dowodów na to, że mogą szkodzić ludziom, a ich jedyną formą obrony przed drapieżnikami jest ucieczka lub odrzucenie ramienia.
Akwaria
Wężowidła są stosunkowo popularnymi bezkręgowcami w akwarystyce. Łatwo przystosowują się do życia w zbiornikach morskich.
Większe z nich cieszą się popularnością, ponieważ w przeciwieństwie do rozgwiazd, nie są zazwyczaj postrzegane jako zagrożenie dla koralowców, są też szybsze i bardziej aktywne niż rozgwiazdy.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Brittle_star [dostęp: 25.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Hans Hillewaert . Licencja: CC BY-SA 4.0.
