Tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi) to gatunek pająka krzyżakowatego. Występuje w Europie Środkowej i Północnej, a także w niektórych regionach Azji. Spotkać go można również na Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej oraz na Azorach. Samice osiągają do 15 mm długości. Samce dorastają jedynie do 5 mm. Nazwa pająka nawiązuje do charakterystycznego ubarwienia, przypominającego futro tygrysa. Głowotułów jest srebrzysty, a odwłok srebrzysty lub złotawy z czarnymi, poprzecznymi prążkami.
W ciągu ostatnich 20 lat tygrzyk wyraźnie rozszerzył swój zasięg na terenie całej Polski. Ze względu na brak stwierdzonych zagrożeń dla populacji został on w 2011 roku wykreślony z listy gatunków objętych ochroną prawną.
Łacińska nazwa rodzajowa Argiope pochodzi od imienia nimfy i oznacza „jasnooka”. Z kolei epitet gatunkowy bruennichi został nadany na cześć duńskiego zoologa Mortena Thrane’a Brünnicha.
Sieć
Tygrzyk paskowany buduje spiralną sieć o regularnym kształcie w godzinach porannych lub wieczornych, najczęściej w wysokiej trawie tuż nad poziomem gruntu. Charakterystycznym jej elementem jest zygzakowaty wzór zwany stabilimentum, który umieszczony jest w centralnej części. Funkcja stabilimentum nie została dotychczas jednoznacznie wyjaśniona. Badania wskazują jednak, że sieci z tym wzorem rzadziej ulegają uszkodzeniom spowodowanym przez ptaki przelatujące przez nie.
Gdy ofiara wpadnie w sieć, pająk unieruchamia ją, oplatając jedwabną nicią. Następnie gryzie zdobycz, wstrzykując paraliżujący jad oraz enzymy rozpuszczające białka.
Populacja
Badania przeprowadzone latem 2006 roku wykazały wzrost liczebności populacji tygrzyka paskowanego w Wielkiej Brytanii. Ubarwienie tej populacji jest zbliżone do typowego, choć żółte pasy mają bardziej kremowy odcień.
Oprócz podgatunku nominatywnego wyróżnia się obecnie jeden podgatunek:
Argiope bruennichi nigrofasciata Franganillo, 1910 – występujący w Portugalii.
Dymorfizm płciowy
Tygrzyk paskowany wykazuje dymorfizm płciowy. Samce osiągają średnio długość około 4,5 mm. Samice dorastają do 15 mm. Niewielki rozmiar samców stanowi istotną przewagę, gdyż pozwala im niezauważenie wchodzić na sieć samicy w celu kopulacji.
Gody
Samce Argiope bruennichi wykształciły unikalną adaptację, która zwiększa ich szanse na przekazanie genów. Po kopulacji samiec potrafi „zablokować” narząd rozrodczy samicy, co uniemożliwia innym samcom zapłodnienie. Dzieje się tak, ponieważ w trakcie aktu rozrodczego pozostawia fragment swojego nogogłaszczka (pedipalpa) w ciele samicy. Jednakże proces ten wiąże się z utratą jednego z pedipalpów. Sprawia to, że samiec może rozmnażać się maksymalnie dwa razy w ciągu życia. Tłumaczy to pośpiech, z jakim samce przystępują do kopulacji zaraz po ostatnim linieniu samicy. W okresie dojrzewania płciowego samce rywalizują o to, który z nich pozostanie niezauważony przez samicę, a jednocześnie zdąży ją „zablokować” przed konkurencją. Ze względu na uszkodzenia odniesione podczas tego procesu samce są zwykle monogamiczne.
Samice, które mogą rozmnażać się tylko raz, wykształciły mechanizmy zwiększające liczbę składanych jaj w jednym kokonie. Jest to odpowiedź na presję środowiskową, np. ograniczoną liczbę dostępnych samic w populacji. Zmusza to samce do zapewnienia sobie przynajmniej jednej partnerki do rozmnażania. Większy jednorazowy „ładunek” jaj zwiększa szansę na przetrwanie i przekazanie genów.
Tygrzyki paskowane uczestniczą również w kanibalizmie seksualnym. Samice, znacznie większe od samców, niemal zawsze zjadają swoich partnerów po kopulacji. Aby tego uniknąć, samce często czekają w sieci niedojrzałej samicy lub w jej pobliżu do momentu, aż zakończy swoje ostatnie linienie. Bezpośrednio po linieniu szczękoczułki samicy są miękkie, co pozwala samcowi na kopulację bez ryzyka bycia pożartym. Badania nad tym zachowaniem wykazały, że taka strategia zwiększa szanse na przeżycie samca z 20% (przy tradycyjnej kopulacji) aż do 97%.
Efekty mikroelementów
Samice Argiope bruennichi spożywające niewielkie ilości aminokwasów egzogennych w diecie, rodziły potomstwo lepiej przystosowane do przetrwania w symulowanych warunków zimowych. Badania wskazują, że te niezbędne aminokwasy, które mogą być magazynowane przez samce z pożywienia, są dla nich cennymi składnikami odżywczymi. Zwiększają szanse na sukces reprodukcyjny kanibalistycznych samic. Wyniki badań sugerują, że spożywanie samców przez samice po kopulacji może mieć znaczenie nie tylko dla ich odżywienia, ale także dla lepszego przygotowania potomstwa do trudnych warunków środowiskowych.
Zasięg występowania
Tygrzyk paskowany występuje w Europie w strefie umiarkowanej. W Polsce najliczniej spotykany jest na południu kraju, gdzie zasiedla różnorodne siedliska – zarówno suche, jak i wilgotne łąki, nieużytki, skraje młodników, brzegi zbiorników wodnych, a także ogrody. Szczególnie często można go znaleźć na krzewach owocowych, takich jak maliny, a ostatnio również w uprawach zbóż.
Pierwotnie ten palearktyczny gatunek występował w Europie Środkowej na ciepłych, sprzyjających stanowiskach. Jednak w ostatnich latach wyraźnie poszerza swój zasięg i zwiększa liczebność. Obecnie można go spotkać na terenie całej Polski. W niektórych regionach jest bardzo liczny.
Pokarm
Tygrzyki paskowane żywią się owadami, które wpadają w sieć. Ich dieta obejmuje głównie muchy, koniki polne, motyle, a także większe owady, takie jak ważki, osy czy pszczoły. Jednak w przypadku użądlenia przez osę lub pszczołę pająk zazwyczaj ginie na miejscu. Jeden owad stanowi dla tygrzyka wystarczające źródło pożywienia nawet na tydzień. Gdy jest głodny, pająk zazwyczaj zawisa nieruchomo na środku swojej sieci, cierpliwie czekając na kolejną ofiarę.
Zachowanie
Okres godowy tygrzyków paskowanych przypada na koniec lata. Malutkie samce komunikują swoją obecność za pomocą delikatnych szarpnięć nici sieci, ostrożnie zbliżając się do samicy. Jeśli jest ona gotowa do kopulacji, pozwala samcowi wsunąć się pod odwłok. Po kopulacji, a czasem nawet w jej trakcie, samica zjada partnera. Fragment nogogłaszczka samca pozostaje w jej narządzie rozrodczym, co zabezpiecza przed kopulacją z innymi samcami. Po zakończeniu godów samica przędzie balonowaty kokon, w którym rozwijają się młode pająki. Tam wylęgają się i zimują, aby na wiosnę rozpocząć samodzielne życie.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Łabędź trąbiący
- Langusta – langosta pospolita
- Kim byli neandertalczycy?
- Czy dinozaury żyły na zimnej Alasce?
- Mit płaskiej Ziemi w historii chrześcijaństwa
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Argiope_bruennichi [dostęp: 11.12.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Charles J. Sharp. Licencja: CC BY-SA 4.0.
