Skowronek (Alauda arvensis) znany też jako skowronek polny lub rolak, jest gatunkiem niewielkiego ptaka, który reprezentuje rodzinę skowronków (Alaudidae). Ptak występuje powszechnie na terenie całej Europy oraz Azji. Jego liczne populacje obserwuje się także w Australii, Nowej Zelandii i na Hawajach, gdzie został sztucznie wprowadzony przez człowieka.
Skowronki polne najczęściej można spotkać na wrzosowiskach oraz polach uprawnych. U przedstawicieli tego gatunku nie stwierdza się wyraźnie zaznaczonego dymorfizmu płciowego. Zarówno samce, jak i samice odznaczają się podobnym upierzeniem. Pióra na grzbiecie i piersiach na ogół są szarobrązowe i mają charakterystyczne prążkowanie. Brzuch rolaka jest natomiast całkowicie biały.
Osobniki płci męskiej w okresie lęgowym wydają specyficzne odgłosy przypominające pieśń. Zwykle robią to w locie na wysokości około 100 metrów nad ziemią. Śpiew samca służy nie tylko przypodobaniu się partnerce. Jego zadaniem jest też zniechęcenie potencjalnych rywali zainteresowanych zapłodnieniem złożonych przez samicę jaj.
Rozmnażanie
Samice na miejsce gniazdowania zwykle wybierają płytkie zagłębienia w ziemi. Ptaki budują gniazda zazwyczaj na otwartych terenach. Mogą to być na przykład łąki albo pola uprawne. Osobniki płci żeńskiej z reguły jednorazowo składają od 3 do 5 jaj, których okres inkubacji wynosi 11 dni. Pisklęta pozostają w gnieździe przez około 10 dni. Następnie opuszczają je i chowają się w zaroślach. Tam przebywają przez jakiś czas aż do momentu przyswojenia sobie umiejętności latania. To następuje po upływie około trzech tygodni od momentu odejścia z gniazda. Do tego czasu karmieniem młodych zajmują się rodzice.
Znajdujące się w ulokowanych nisko na ziemi gniazdach jaja oraz pisklęta często padają łupem drapieżników. Mimo to w sprzyjających warunkach jedna para skowronków może w ciągu całego sezonu rozrodczego wydać na świat kilka lęgów.
Taksonomia i systematyka
Obowiązującą do dnia dzisiejszego łacińską nazwę rolaka – Alauda arvensis – zaproponował szwedzki przyrodnik Karol Linneusz. Badacz ten stworzył także pierwszy opis gatunku. Miało to miejsce w 1758 roku.
Na podstawie przeprowadzonych szczegółowych badań genetycznych ustalono, że najbliższym krewnym skowronka polnego jest skowronek orientalny (Alauda gulgula). Jeden z podgatunków rolaka – skowronek japoński – niegdyś był uważany za odrębny gatunek.
Podgatunki
Na ogół wyodrębnia się 11 podgatunków skowronka. Głównym kryterium podziału w tym przypadku jest region występowania. Wyróżnia się zatem takie podgatunki jak:
- Alauda arvensis arvensis (skowronek zwyczajny) – zasiedlający Europę północną, zachodnią i centralną;
- Alauda arvensis sierrae – występujący w Portugalii i Hiszpanii;
- Alauda arvensis harterti – żyjący w Afryce północno-zachodniej;
- Alauda arvensis cantarella – zamieszkujący tereny Europy południowej (głównie Hiszpanię i Turcję),
- Alauda arvensis armenica – zasiedlający Turcję i Iran;
- Alauda arvensis dulcivox – występujący w europejskich rejonach Rosji, a także w Mongolii i zachodniej Syberii;
- Alauda arvensis kiborti – żyjący w Chinach i Syberii południowej;
- Alauda arvensisintermedia – zamieszkujący tereny Korei i Syberii północnej;
- Alauda arvensispekinensis – zasiedlający Syberię północno-wschodnią i Kamczatkę;
- Alauda arvensis lonnbergi – występujący na wyspie Sachalin;
- Alauda arvensis japonica (skowronek japoński) – żyjący w Japonii, na wyspach Riukiu.
W niektórych publikacjach naukowych można także spotkać inne podgatunki, takie jak Alauda arvensis scotia i Alauda arvensis guillelmi. Zwykle łączy się je jednak z innymi podgatunkami.
Opis
Skowronek polny zazwyczaj dorasta do 18-19 cm długości. Jaśniejszy spód ciała kontrastuje z ciemniejszym upierzeniem na grzbiecie. Głowę ptaka zdobi charakterystyczny czubek, który w określonych sytuacjach unosi się do góry. Szarobrązowe skrzydła otoczone są białymi piórami. Skrzydła samców zazwyczaj są dość szerokie. To umożliwia im sprawne wykonywanie lotów godowych. Osobnikom płci męskiej zdolnym do długiego śpiewania w trakcie latania zazwyczaj łatwiej jest znaleźć partnerkę. Wspomniana umiejętność świadczy bowiem o dobrym zdrowiu i znakomitej kondycji fizycznej danego osobnika.
Śpiew samców może trwać od 2 do nawet 20 minut. Rolaki żyjące w pobliżu farm wiatrowych wydają odgłosy o wyższych częstotliwościach. Dzięki temu zwiększa się prawdopodobieństwo ich usłyszenia przez samice.
Siedliska i zachowania
Skowronki polne żyją głównie na otwartych terenach. Zwykle gniazdują na polach uprawnych, łąkach oraz wrzosowiskach. W takim środowisku łatwiej jest im bowiem zdobyć pożywienie. Okres letni ptaki spędzają na terenie Europy i Azji. W zimie natomiast przenoszą się do rejonów o cieplejszym klimacie. To oznacza, że zwykle opuszczają północne i wschodnie rejony Europy i udają się na południe. Skowronka introdukowano w Australii, Nowej Zelandii oraz na Hawajach.
Nie wszystkie rolaki migrują na zimę do ciepłych krajów. Niektóre osobniki przez cały rok pozostają w jednym miejscu. Dlatego też rolaki zalicza się do ptaków częściowo wędrownych.
Dieta i żerowanie
W skład diety skowronka wchodzą głównie nasiona traw i roślin zielnych oraz owady. Dorosłe osobniki preferują pokarm roślinny zbierany z powierzchni ziemi. Przysmakiem piskląt są natomiast owady i drobne bezkręgowce. Rodzice karmią swoje potomstwo do momentu usamodzielnienia się przez nie.
Ciemne upierzenie ptaka pozwala mu łatwo wtopić się w otoczenie. To jeden z mechanizmów ochronnych przed drapieżnikami. W przypadku pojawienia się naturalnego wroga w okolicach gniazda matka zazwyczaj odciąga uwagę drapieżcy, udając zranioną.
Status i ochrona
Skowronek polny występuje powszechnie na terenie całej Europy. Mimo to w ostatnich latach notuje się systematyczny spadek liczebności populacji tego ptaka. Dotyczy to w szczególności krajów Europy Zachodniej. Za ten stan rzeczy odpowiada przede wszystkim utrata naturalnych siedlisk spowodowana intensyfikacją rolnictwa i zmianami w użytkowaniu gruntów rolnych.
Na niektórych obszarach podejmuje się inicjatywy ukierunkowane na ochronę skowronków. Do takich przedsięwzięć należy choćby tworzenie specjalnych stref ochronnych oraz praktyczne wdrażanie programów rolno-środowiskowych wspierających bardziej przyjazne dla ptaków metody uprawy ziemi.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Czym są spadające gwiazdy i kiedy będzie można je zobaczyć?
- Kolonizacja kosmosu – czy naprawdę dokonamy tego?
- Dwa rodzaje kreacjonizmu
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Eurasian_skylark [dostęp: 16.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Matthias Bethke. Licencja: CC BY-SA 4.0.