Siodełkowce (Clitellata) to gromada pierścienic, które wyróżniają się posiadaniem siodełka (klitellum) – struktury, która w czasie rozmnażania formuje kokon reprodukcyjny. Gromada ta obejmuje około 8.000 gatunków. W odróżnieniu od wieloszczetów, siodełkowce nie mają parapodiów (przynóży), a ich przedni odcinek ciała jest mniej rozwinięty.
Charakterystyka
Siodełkowce są segmentowanymi robakami z siodełkiem znajdującym się blisko przedniej, głowowej części ciała dorosłych osobników. Otwór gębowy znajduje się na powierzchni brzusznej i jest osłonięty przez płat głowowy (prostomium). Mózg znajduje się w jednym z segmentów ciała. Klitellum jest rezultatem połączenia ze sobą kilku segmentów. Podczas kopulacji, siodełko wytwarza śluz, który utrzymuje osobniki razem podczas wymiany nasienia, a następnie tworzy kokon, który zawiera jaja oraz nasienie. Kokon ten jest przesuwany do przodu, a jego końce zamykają się, umożliwiając zapłodnienie i rozwój zarodka wewnątrz.
Dżdżownice i ich pokrewne należący do podgromady skąposzczetów, zamiast oczu mają fotoreceptory w skórze, zwłaszcza w grzbietowej części. Brakuje im parapodiów oraz przydatków w płacie głowowym, na ciele i w końcowym segmencie z odbytem.
Pijawki mają spłaszczone ciała, zazwyczaj zwężające się na obu końcach, z segmentami, które nie są widoczne z zewnątrz z powodu pierścieni na skórze, które bardzo często je maskują. Przednie segmenty wyposażone są w ssawkę otaczającą otwór gębowy. Siodełko znajduje się w segmentach 9-11, ale jest zauważalne tylko w czasie, gdy pijawki się rozmnażają. Tylne segmenty tworzą większą ssawkę znajdującą się na spodniej stronie ciała. Odbyt znajduje się na grzbietowej stronie, tuż przed tylną ssawką. Ciało pijawki jest elastyczne dzięki silnym mięśniom poprzecznym, podłużnym i skośnym.
Występowanie i siedlisko
Siodełkowce zamieszkują różne środowiska – od wód słodkich po oceany. Pijawki żyją w symbiozie z słodkowodnymi rakami, jedząc glony z ich egzoszkieletów lub pasożytują na słodkowodnych rybach, takich jak lipienie. Występują niemal na całym świecie.
Podgromada skąposzczetów, obejmująca największe pierścienice, takie jak dżdżownice, przeważnie żyje na lądzie. Mniejsze gatunki żyjące w słodkowodnych środowiskach, kopią w mule lub żyją w roślinności wodnej, natomiast lądowe drążą w wilgotnej glebie. Gatunki morskie są zazwyczaj małe i żyją w szczelinach między ziarnami piasku, od strefy pływów po głębiny morskie.
Rozmnażanie
Wszystkie siodełkowce są hermafrodytami. Podczas kopulacji siodełko wytwarza śluz, który utrzymuje robaki w miejscu. W trakcie rozmnażania produkowana jest albumina oraz białkowa powłoka, która twardnieje. Robak wycofuje się z powłoki i składa zapłodnione jaja lub jaja i nasienie do powłoki, która następnie formuje się w kokon. Zygoty rozwijają się bezpośrednio w kokonie, nie przechodząc przez stadia larwalne.
Systematyka
Siodełkowce dzieli się na podgromady: pijawki, pijawczaki i skąposzczety, które obejmują rurecznikowate, dżdżownicowate i dżdżowniczki.
Pijawki są monotypowe, ale jednocześnie także osadzone wśród skąposzczetów. Istnieją dwie możliwości ich klasyfikacji: można zrezygnować z szerokiej grupy skąposzczetów i zamiast tego uznać mniejsze, bardziej wyspecjalizowane grupy, w których pijawki są jedynymi przedstawicielami. Drugim rozwiązaniem jest uznanie, że skąposzczety i siodełkowce są właściwie tym samym, i podzielenie tradycyjnej grupy skąposzczetów na mniejsze, jednorodne linie, z których każda obejmuje tylko jeden typ zwierząt.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Clitellata [dostęp:04.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Luis Miguel Bugallo Sánchez. Licencja: CC BY-SA 3.0.
