Sarniak świerkowy (Sarcodon imbricatus (L.) P. Karst.) to gatunek grzybów z rodziny kolcownicowatych (Bankeraceae).
Nazewnictwo
Sarniak świerkowy po raz pierwszy został zdiagnozowany w roku 1753 przez Karola Linneusza, który nadał mu nazwę Hydnum imbricatum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu w 1881 roku P. Karsten, który przeniósł grzyba do rodzaju Sarcodon.
Nazwę polską zaproponowali w 1968 roku Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda, którzy nadali mu miano sarniak dachówkowaty. W 2003 roku Władysław Wojewoda zarekomendował nazwę sarniak świerkowy. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako: kolczak łoszak, kolczak dachówkowaty, łoczak, losuń, sarna, siarna. Nazwy regionalne to: kolczak, sarna, łosuń, łoszak, krowia gęba.
Morfologia
Kapelusz grzyba jest gruby, mięsisty o średnicy 6–25 cm, płasko wypukły, z wiekiem wgłębiony. Początkowo ma podwinięte brzegi, później staje się płatowato powyginany. Posiada brązowy kolor z nieco czerwonawym odcieniem. Jest pokryty na powierzchni grubymi, koncentrycznie ułożonymi łuskami o ciemnej barwie.
Kolce ma zbiegające na trzon, białawe, szare aż do brązowawych. Są gęste i łamliwe.
Trzon jest cylindryczny, o wysokości 3–6 cm i grubości 1–3,5 cm, u podstawy zgrubiały. Początkowo białawy, później brunatniejący, aksamitny lub z przylegającymi włókienkami. Miąższ jest sprężysty, suchy, początkowo białawy, a później siwy i brązowy, u podstawy trzonu brunatnawy.
Zarodniki są okrągławe z licznymi guzkami, o rozmiarach 6-8 × 5-5,5 μm.
Występowanie
Sarniak świerkowy jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie i Ameryce Północnej, występuje także w Japonii. W Polsce znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V, czyli narażony na wyginięcie, nie wszędzie jednak jest rzadki – w niektórych okolicach Polski jest pospolity.
Rośnie pojedynczo lub w grupach w lasach iglastych, przede wszystkim w górskich drzewostanach świerkowych, głównie na glebach kwaśnych i piaszczystych.
Znaczenie kulinarne
Sarniak świerkowy to grzyb jadalny, ale jego wartość spożywcza i smakowa jest średnia. Spożywany na surowo może być trujący. Tylko młode sarniaki nadają się do spożycia, starsze są gorzkawe i łykowate. Rzadko jest używany do przerobu, gdyż ciemnieje i brzydko wygląda. Susz z młodych, delikatnych owocników sarniaka świerkowego bywa używany jako składnik zup i sosów.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Alutera pisana
- Purchawka oczkowana
- Dlaczego biały cukier szkodzi?
- Syrinx, czyli jak śpiewają ptaki
- Nietoperze, pszczoły, motyle – złożona inżynieria
Źródła
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Sarniak_świerkowy
- https://www.ekologia.pl/wiedza/grzyby/sarniak-dachowkowaty
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Holger Krisp. Licencja: CC BY 3.0.
