Pyton królewski (Python regius), jest przedstawicielem rodziny pytonów (Pythonidae), który żyje głównie na obszarze zachodniej i środkowej Afryki. Zwykle można go spotkać w niewielkich zaroślach na sawannach. Często zasiedla tereny w pobliżu lasów.
Pyton królewski jest stosunkowo niewielkim i niejadowitym dusicielem. To najmniejszy przedstawiciel rodziny pytonów w Afryce. Jego maksymalna długość ciała wynosi 182 cm. Osobniki zaliczane do tego gatunku w chwilach stresu bądź zagrożenia zwijają się w charakterystyczną kulę.
Taksonomia
W 1802 roku brytyjski zoolog George Shaw zaproponował nazwę Boa regia dla jasnego, różnokolorowego pytona złapanego w bliżej nieokreślonym miejscu w Afryce. Rok później francuski badacz François Marie Daudin nazwał pytonami wszystkie niejadowite węże o ciałach pokrytych plamami. W pierwszej połowie XIX wieku pojawiło się wiele nazw tych gadów zaproponowanych przez zoologów z różnych krajów. Mniej więcej w tym samym czasie powstał też szczegółowy opis czterech okazów pytona schwytanych na terenie Gambii.
Wygląd
Ciało pytona królewskiego zazwyczaj ma czarne lub ciemnobrązowe ubarwienie, z charakterystycznymi jasnobrązowymi plamami widniejącymi na grzbiecie i bokach. Brzuch gada wyróżnia białe umaszczenie. Na spodniej części ciała gdzieniegdzie rozsiane są też ciemne plamki.
Pyton królewski jest krępym wężem o relatywnie małej głowie i gładkich łuskach. Długość ciała dorosłych osobników oscyluje na poziomie ok. 182 cm. Zwierzęta te są rozdzielnopłciowe. Samice z reguły osiągają większe rozmiary ciała niż samce.
Po obu stronach kloaki węza zlokalizowane są ostrogi miednicowe. Osobniki płci męskiej wykorzystują je do trzymania samic w trakcie kopulacji. Płeć pytona można stosunkowo łatwo rozpoznać poprzez wprowadzenie specjalnej sondy do jego kloaki. Ponadto u samców występuje także dobrze widoczne półprącie.
Występowanie i środowisko
Zasięg naturalnego występowania pytona królewskiego obejmuje zachodnie tereny Afryki Subsaharyjskiej, od Senegalu przez Kamerun aż po Sudan i Ugandę. Zwierzę preferuje przede wszystkim sawanny i inne trawiaste przestrzenie. Można je też często spotkać na rzadko zalesionych terenach.
Zachowanie i ekologia
Pytony królewskie wykazują się wzmożoną aktywnością po zachodzie słońca. Żerują głównie w nocy. W sytuacji wystąpienia zagrożenia węże zwijają się ciasno w kulę, chowając głowę i szyję. Jest to ich podstawowa metoda obrony przed drapieżnikami.
Pytony królewskie chętnie przebywają w norach ssaków oraz innych podziemnych kryjówkach. Tam też na ogół zimują. Samice bytują głównie na ziemi lub pod nią. Samce natomiast często wspinają się na drzewa.
Pyton królewski jest niejadowity i na ogół niegroźny dla człowieka. Dlatego często hoduje się go jako zwierzę domowe.
Dieta
W skład diety dziko żyjących pytonów wchodzą głównie niewielkie ptaki oraz ssaki. Preferencje żywieniowe poszczególnych osobników uzależnione są od ich wieku oraz rozmiarów ciała. Młodsze osobniki, których długość ciała nie przekracza 70 cm, żywią się głównie małymi ptakami. Dorosłe węże natomiast chętnie polują na małe ssaki, głównie gryzonie, takie jak wielkoszczury gambijskie, szczury śniade, rdzawonosy oraz myszy wstydliwe.
Rozmnażanie
Samice pytona królewskiego z reguły składają od trzech do jedenastu dużych jaj. Młode osobniki wykluwają się z nich po upływie około 60 dni. Samce osiągają dojrzałość płciową w wieku 11-18 miesięcy, a samice między 20 a 36 miesiącem życia. W prywatnych hodowlach czasem dochodzi do rozmnażania partenogenetycznego, czyli rozwoju młodych gadów z niezapłodnionych jaj.
Na tempo dojrzewania płciowego węży wpływa rozmiar ich ciała. Waga samców zdolnych do zapłodnienia jaj wynosi zazwyczaj od 600 do 800 g. Natomiast samice zdolne do złożenia jaj zwykle ważą powyżej 1 kg. U pytonów królewskich nie występuje opieka rodzicielska. Młode osobniki po wykluciu się z jaj zdane są same na siebie.
Zagrożenia
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) umieściła pytona królewskiego na liście gatunków bliskich zagrożenia wyginięciem. Do zmniejszania populacji tych zwierząt przyczyniają się przede wszystkim organizowane na masową skalę polowania. Nie bez znaczenia jest też drastyczne ograniczenie liczby naturalnych siedlisk węży na skutek rozwoju rolnictwa.
W niewoli
Pytony królewskie hodowane są jako zwierzęta domowe. Niekiedy są one nielegalnie odławiane w naturalnym środowisku, co wpływa na zmniejszenie liczebności osobników żyjących dziko w Afryce. Na rynku dostępne są też okazy pochodzące z prywatnych hodowli. Osobniki żyjące w niewoli na ogół dożywają około 30 lat.
Hodowla
Pytony królewskie żyjące w niewoli często są selekcjonowane przez hodowców pod kątem specyficznych wzorów ubarwienia, zwanych morfami. Większość takich wzorów nie ma żadnego wpływu na zdrowie węża. Jednak osobniki z morfą „spider” często cierpią na chorobę neurologiczną objawiającą się drżeniem głowy i problemami z koordynacją ruchową. Dlatego powszechnie postuluje się zaprzestanie hodowli węży ze wspomnianą morfą. W wielu krajach zabroniono też ich sprzedaży.
W kulturze
Pyton królewski jest szczególnie czczony przez lud Igbo żyjący w południowo-wschodniej Nigerii. Członkowie tego plemienia uważają węża za symbol ziemi. Gdy pyton znajdzie się w wiosce lub na czyimś podwórku, mieszkańcy pozwalają mu spokojnie się przemieszczać lub ostrożnie przenoszą go w bezpieczne miejsce poza osadą. Jeśli dojdzie do przypadkowego uśmiercenia węża, społeczność organizuje wężowi symboliczny pogrzeb, oddając mu w ten sposób należny szacunek.
W północno-zachodniej Ghanie istnieje zakaz zabijania pytonów. Wiąże się on z lokalnymi legendami, głoszącymi, że pytony kiedyś uratowały mieszkańców tego kraju przed nieprzyjaciółmi, zamieniając się w kłodę, po której ludzie mogli przeprawić się przez rzekę.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Ball_python [dostęp: 26.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: MusikAnimal. Licencja: CC BY-SA 4.0.
