Prawo Boże – dlaczego dziesięć przykazań?

Prawo Boże liczy dziesięć przykazań, stąd jego nazwa Dekalog, która składa się z dwóch wyrazów: „dziesięć” (gr. deka) oraz „słowo” (gr. logos). W języku hebrajskim nie chodzi literalnie o dziesięć słów, ale o dziesięć Bożych wypowiedzi¹. Dlaczego Bóg dał ich dziesięć? Jak ma się do nich egipska wersja przykazań?

Dziesiątka w Biblii

Liczba przykazań nie była przypadkiem. W Biblii dziesiątka to liczba pełnego cyklu, Bożego sądu i perfekcji w sferze powinności człowieka względem Boga i bliźniego. Bóg pokazał prorokowi Danielowi przyszłość w postaci posągu człowieka z metalu o glinianych stopach z dziesięcioma palcami, w które uderzył kamień z nieba, niosąc z sobą koniec świata i sąd Boży (Księga Daniela 2,31-45).

Sąd Boży zniszczył grzesznych mieszkańców ziemi w czasie dziesiątego pokolenia, licząc od Adama do Noego (Księga Rodzaju 5,3-32). Dziesięć plag było sądem nad egipskimi bóstwami i faraonem, który dziesięciokrotnie zatwardził swoje serce i nie zgodził się na wypuszczenie Izraelitów, którzy byli bezpodstawnie zniewoleni w jego kraju.

Dziesiąta część dochodu należy do Boga (Księga Kapłańska 27,30.32). Dochód Izraelitów przez wiele wieków pochodził z uprawy i hodowli, dlatego mowa o dziesięcinie z plonów i zwierząt (Księga Kapłańska 27,30.32), ale dziesięcina odnosi się do dochodu człowieka. Zasada oddawania Bogu dziesięciny była znana ludziom od początku, skoro stosował ją już Abraham (Księga Rodzaju 14,20; List do Hebrajczyków 7,4), Jakub (Księga Rodzaju 28,22) oraz ich potomkowie. Znali ją także Fenicjanie, Kartagińczycy, Persowie, Babilończycy, Arabowie, Grecy i Rzymianie².

Od kiedy przykazania Boże były znane?

Bóg przekazał dziesięć przykazań na górze Synaj, gdy związał się przymierzem z Izraelitami. Nie znaczy to jednak, że wcześniej były nieznane. Musiały być znane od początku, bo gdzie „nie ma Prawa, tam nie ma i przestępstwa” (List do Rzymian 4,15), a więc bez znajomości przykazań nie ma grzechu (List do Rzymian 7,7). Kain zgrzeszył, zabijając Abla, co oznacza, że znał przykazanie „Nie zabijaj”. Biblia podaje, że patriarchowie przestrzegali przykazań, a więc musieli znać Prawo Boże (Księga Rodzaju 18,19; 26,5).

Egipcjanie otrzymali od swoich przodków wiedzę o przykazaniach Bożych, co sugeruje, że na początku wszyscy ludzie je znali. Świadczy o tym 125 rozdział Księgi Umarłych, który zawiera tak zwaną „Negatywną Spowiedź”. Przykazania odgrywały kluczową rolę w egipskim wyobrażeniu sądu, dlatego Egipcjanie często umieszczali je w swoich grobowcach jako wyznanie: „Nie kradłem”, „Nie kłamałem”, „Nie cudzołożyłem”, „Nie dopuściłem się bałwochwalstwa wobec mojego boga”³.

Stare czy nowe?

Przykazania Boże można podzielić na dwie grupy. Pierwsze cztery określają stosunek człowieka do Boga, a pozostałe do bliźniego (Księga Wyjścia 20). Motywacją do ich przestrzegania ma być miłość i wdzięczność za nasze zbawienie. Dlatego, gdy pewnego razu uczony w Piśmie zapytał Jezusa, które jest największe, Chrystus odpowiedział: „Będziesz miłował Pana, Boga swego, z całego serca swego i z całej duszy swojej, i z całej myśli swojej. To jest największe i pierwsze przykazanie. A drugie podobne temu: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego. Na tych dwóch przykazaniach opiera się cały zakon i prorocy” (Ewangelia według Mateusza 22,37-40).

Nie były to dwa nowe przykazania, gdyż Jezus zacytował je z Pięcioksięgu Mojżeszowego: „Będziesz tedy miłował Pana, Boga swego, z całego serca swego i z całej duszy swojej, i z całej siły swojej” (Księga Powtórzonego Prawa 6,5-6) oraz „Będziesz miłował bliźniego swego, jak siebie samego” (Księga Kapłańska 19,18). Pierwsze cztery przykazania wyrażają miłość do Boga, a pozostałe miłość do bliźniego. Jezus wskazał, że fundamentalną motywacją dla przestrzegania przykazań ma być miłość do Boga i miłość do bliźniego, bez czego pojawiają się tendencje do legalizmu.

Przymierze z góry Synaj opierało się na posłuszeństwie z miłości i wdzięczności za wybawienie z niewoli przez Boga. Stało się „stare”, gdy zabrakło tej motywacji. Faryzeusze zaczęli wiązać zbawienie z przestrzeganiem prawa, które pojmowali płytko, czego skutkiem był legalizm. W rezultacie przymierze Izraelitów stało się „stare”.

„Nowe” przymierze polega na posłuszeństwie z miłości za zbawienie. Na tej zasadzie było ono dostępne już w czasach starotestamentowych, czego dowodzą słowa zapisane przez proroka Jeremiasza: „Oto idą dni – mówi Pan – że zawrę z domem izraelskim i z domem judzkim nowe przymierze. Nie takie przymierze, jakie zawarłem z ich ojcami w dniu, gdy ich ująłem za rękę, aby ich wyprowadzić z ziemi egipskiej, które to przymierze oni zerwali, chociaż Ja byłem ich Panem – mówi Pan – lecz takie przymierze zawrę z domem izraelskim po tych dniach, mówi Pan: Złożę mój zakon w ich wnętrzu i wypiszę go na ich sercu. Ja będę ich Bogiem, a oni będą moim ludem. I już nie będą siebie nawzajem pouczać” (Księga Jeremiasza 31,31-34).

Zbawienie jest z Bożej łaski, a nie z uczynków, gdyż nawet najlepsze ludzkie uczynki są w oczach Boga jak „szata splugawiona” (Księga Izajasza 64,6). Przykazania nie służą zbawieniu człowieka, gdyż zbawienie jest z łaski przez wiarę w to, co uczynił Bóg (List do Efezjan 2,8), ale szczere przyjęcie zbawienia prowadzi do posłuszeństwa wobec nich. Jezus powiedział: „Jeżeli Mnie miłujecie, będziecie zachowywać moje przykazania” (Ewangelia według Jana 14,15), zaś apostoł Jan napisał: „Po tym poznajemy, że miłujemy dzieci Boże, gdy miłujemy Boga i wypełniamy Jego przykazania, albowiem miłość względem Boga polega na spełnianiu Jego przykazań, a przykazania Jego nie są ciężkie” (I List Jana 5,2-3).

Zapraszamy także do przeczytania podobnych tematycznie artykułów:

• Tydzień i szabat – wynalazek babiloński czy żydowski?
• Dlaczego tydzień liczy siedem dni?
• Monoteizm abrahamowy – ewenement w historii religii

Przypisy

1. S. Pecaric, L. Kośka, Dziesięć przykazań, Kraków 2009, s. 7-8.
2. F. Rienecker, G. Maier (red.), Leksykon biblijny, s.v. „Dziesięcina”, Warszawa 1994, s. 190.
3. E. A. Wallis Budge, The Book of the Dead, New York 1995, s. 576–582.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.