Owsik ludzki znany naukowo jako Enterobius vermicularis, jest pasożytniczym robakiem. Należy do nicieni i jest jednym z najczęściej występujących pasożytów jelitowych u ludzi. Choroba wywołana przez tego pasożyta nazywana jest owsicą (enterobioza).
Oprócz ludzi, owsiki stwierdzono u makaków. Enterobius vermicularis często zaraża dzieci i przenosi się głównie drogą fekalno-oralną. Ludzie są jedynymi naturalnymi gospodarzami tego pasożyta.
Klasyfikacja
Rodzaj Enterobius obejmuje nicienie, z których trzy gatunki zostały jednoznacznie zidentyfikowane. Głównym pasożytem ludzi jest Enterobius vermicularis (dawniej znany jako Oxyurias vermicularis).
Morfologia
Dorosłe samice owsika mają ostro zakończony tylny koniec, długość od 8 do 13 mm oraz grubość 0,5 mm. Dorosłe samce są znacznie mniejsze, osiągając długość od 2 do 5 mm i grubość 0,2 mm, z zakrzywionym tylnym końcem. Jaja owsika są przezroczyste i łatwo przywierają do różnych powierzchni. Ich rozmiar wynosi od 50 do 60 μm długości i od 20 do 30 μm szerokości, a ich skorupa jest gruba i spłaszczona z jednej strony. Ze względu na ich niewielkie rozmiary i bezbarwność, jaja są niewidoczne gołym okiem, chyba że tworzą skupiska liczące tysiące jaj. Larwy osiągają długość od 140 do 150 μm.
Cykl życia
Cały cykl życia owsika, od jaja do dorosłej postaci, odbywa się w przewodzie pokarmowym człowieka i trwa od 2 do 8 tygodni. Enterobius vermicularis przechodzi cztery linienia, z czego dwa pierwsze mają miejsce wewnątrz jaja przed wylęgnięciem, a kolejne dwa przed osiągnięciem dorosłości.
Zakażenie najczęściej następuje poprzez spożycie jaj, które mogą znaleźć się na rękach lub pod paznokciami z powodu niedostatecznego ich mycia lub obgryzania paznokci. Rzadziej może dojść do zakażenia przez wdychanie unoszących się w powietrzu jaj, które następnie są połykane. Jaja wylęgają się w dwunastnicy, gdzie larwy szybko rosną i migrują przez jelito cienkie do okrężnicy. W trakcie tej migracji linieją dwukrotnie, stając się dorosłymi osobnikami. Samice żyją od 5 do 13 tygodni, a samce około 7 tygodni. Kopulacja ma miejsce w jelicie krętym, po czym samce zazwyczaj umierają i są wydalane z kałem. Ciężarne samice osiedlają się w jelicie krętym, jelicie ślepym, wyrostku robaczkowym i okrężnicy wstępującej, gdzie przyczepiają się do błony śluzowej i żywią się zawartością jelita grubego.
Ciężarne samice są niemal w całości wypełnione jajami, których liczba szacowana jest na 11.000 do 16.000. Proces składania jaj rozpoczyna się około pięć tygodni po zakażeniu żywiciela. Ciężarne samice migrują przez okrężnicę w kierunku odbytnicy z prędkością 12-14 cm na godzinę. Wychodzą przez odbyt i składają jaja na skórze wokół odbytu, co może odbywać się na trzy sposoby: poprzez skurcze i wydalenie jaj, przez śmierć i rozpad samicy, lub w wyniku pęknięcia ciała podczas drapania się przez gospodarza. Po złożeniu jaj samica staje się nieprzezroczysta i umiera.
Zakażenie
Owsiki ludzkie wywołują chorobę zwaną owsicą, której głównym objawem jest intensywne swędzenie w okolicy odbytu. Zakażenia poza jelitami są rzadkie i najczęściej dotyczą żeńskiego układu rozrodczego, ale zdarzają się również przypadki ropnia śledziony. Owsiki mogą być związane z zahamowaniem wzrostu oraz obniżeniem średniego ilorazu inteligencji u dzieci przed okresem dojrzewania.
Rozprzestrzenienie
Owsiki ludzkie występują na całym świecie i są najczęściej spotykanym pasożytem w Stanach Zjednoczonych, Europie Zachodniej oraz Oceanii. Badania w USA wykazały, że owsiki występują u 11,4% dzieci. Pasożyty te są szczególnie powszechne wśród dzieci, z odsetkiem zakażeń wynoszącym nawet 61% w Indiach, 50% w Anglii, 39% w Tajlandii, 37% w Szwecji i 29% w Danii. Ssanie palców i obgryzanie paznokci zwiększa ryzyko zakażenia i nawrotów. Ponieważ owsiki rozprzestrzeniają się drogą fekalno-oralną, łatwo przenoszą się wśród osób żyjących w bliskim kontakcie, zakażając często wszystkich członków gospodarstwa domowego. Występowanie owsików nie jest zależne od płci, klasy społecznej, rasy czy kultury. Są one jednym z nielicznych pasożytów jelitowych często spotykanych również w zamożnych społecznościach.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Pinworm_(parasite) [dostęp: 03.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: J3D3. Licencja: CC BY-SA 3.0.
