Mopek zachodni

Mopek zachodni (Barbastella barbastellus) to gatunek nietoperza występującego powszechnie na terenie Europy. Zaliczany jest on do rodziny mroczkowatych (Vespertilionidae). Reprezentuje podrodzinę mroczków (Vespertilioninae).

Zasięg naturalnego występowania mopka zachodniego rozciąga się na obszar od Portugalii po Azerbejdżan. Przedstawicieli tego gatunku można także spotkać od Szwecji po Wyspy Kanaryjskie, na których żyją przedstawiciele jednego z podgatunków nietoperza.

Mopek zachodni odznacza się małymi oczami i szerokimi uszami. Zwierzę ma też charakterystyczny, krótki i spłaszczony nos. Oglądany z profilu pyszczek zwierzęcia przypomina brodę lub wąsy.

Nietoperz znajduje się pod ścisłą ochroną w wielu regionach świata. W niektórych krajach gatunek ten uznawany jest za zagrożony wyginięciem. W innych miejscach ma status wymarłego.

Taksonomia

Pierwszy opis mopka zachodniego pochodzi z 1774 roku. Jego autorem był niemiecki badacz historii naturalnej Johann Christian Daniel von Schreber. Naukowiec ten poddał szczegółowym analizom próbkę holotypową pochodzącą z Burgundii we Francji. Schreber nazwał opisywanego nietoperza Vespertilio barbastellus i zaliczył go do rodzaju Vespertilio.

W 1836 roku mopek zachodni został zaklasyfikowany do rodzaju Barbastellus. Obecnie obowiązującą łacińską nazwę Barbastella barbastellus zaproponował amerykański zoolog Gerrit Smith Miller Jr. w 1897 roku.

W obrębie gatunku Barbastella barbastellus wyróżnia się dwa podgatunki:

• Barbastella barbastellus barbastellus – żyje na terenie od Europy Zachodniej po Kaukaz; jego izolowane populacje występują też w Maroku.
• Barbastella barbastellus guanchae – zasiedla obszary Teneryfy, La Gomery i  Wysp Kanaryjskich.

Populacja nietoperzy żyjących w Europie, na Półwyspie Iberyjskim i w Maroku wyróżnia się jednolitą strukturą genetyczną. Gatunek występujący na Wyspach Kanaryjskich ma natomiast charakter endemiczny.

Opis

Mopek zachodni zalicza się do nietoperzy o średniej wielkości ciała. Jego długość wynosi od 4 do 5,5 cm, a rozpiętość skrzydeł waha się od 26 do 29 cm. Przeciętny osobnik waży od 6 do 13 gramów.

Charakterystyczną cechą mopka zachodniego jest spłaszczony nos. Tylną stronę uszu pokrywa rudobrązowa sierść. Wewnątrz każdego ucha zwierzęcia znajduje się trójkątny fałd, zwany tragusem.

Ekologia

Siedlisko

Mopek zachodni na całoroczne schronienie zazwyczaj wybiera sobie szczeliny drzew rosnących w starych lasach liściastych. Preferuje zwłaszcza dziuple wykute w korze martwych buków.  Siedliska niektórych osobników można także znaleźć w szczelinach skalnych, a także na strychach budynków. Część nietoperzy w okresie zimowym przenosi się do podziemnych kryjówek (np. jaskiń, piwnic albo bunkrów). Preferują przy tym miejsca, w których panuje dość niska temperatura, nieprzekraczająca 5 stopni C. Tam zapadają w stan hibernacji, który trwa aż do nastania wiosny.

Polowanie i żywienie

W skład diety mopka zachodniego wchodzą przede wszystkim ćmy. Szacuje się, że motyle nocne (Lepidoptera) stanowią około 99% pożywienia nietoperza. Z tego powodu największe populacje mopków zachodnich odnotowuje się w regionach, gdzie występuje także wiele ciem. W przypadku zmniejszenia liczebności tych owadów na danym terenie nietoperze zaczynają szukać pożywienia w innych miejscach. Zazwyczaj osiedlają się tam, gdzie szanse na zdobycie pokarmu są relatywnie największe. Poza ćmami nietoperze żywią się też muchówkami.

Rozmnażanie

Mopki zachodnie na ogół stają się zdolne do rozrodu po ukończeniu pierwszego roku życia. Niektóre osobniki dojrzałość płciową osiągają w wieku dwóch lat. Okres godowy u tych nietoperzy trwa od późnego lata do jesieni. Zwykle kończy się tuż przed zapadnięciem zwierząt w stan hibernacji. Młode osobniki z reguły przychodzą na świat na przełomie maja i czerwca. Matka rodzi jedno lub dwa młode, które karmi mlekiem przez około półtora miesiąca. Nietoperze żyją około 22 lat.

Echolokacja

Mopki, tak jak inne nietoperze, są świetnie przystosowane do latania w ciemności. W sprawnej nawigacji na pogrążonym w mroku terenie pomaga im mechanizm echolokacji. Polega on na wysyłaniu i odbieraniu ultradźwięków odbitych od różnego rodzaju przeszkód (np. drzew, budynków, słupów) znajdujących się na drodze lotu zwierzęcia. Dzięki echolokacji zwierzęta są też w stanie prawidłowo zlokalizować swoje potencjalne ofiary i podjąć próbę ich skutecznego złapania.

Występowanie

Mopki zachodnie to bardzo rzadki gatunek, który jest zagrożony wyginięciem w niemal w każdym regionie, w którym występuje. Według niektórych źródeł pisemnych niewielka populacja tych zwierząt jeszcze w XIX wieku występowała w Senegalu. Obecnie jednak tego typu informacje uznaje się za mało prawdopodobne.

Ochrona

Mopek zachodni jest objęty ścisłą ochroną na terenie całej Unii Europejskiej. Kwestie te zostały uregulowane w wytycznych zawartych w Dyrektywie Siedliskowej. Na potrzebę ochrony przedstawicieli tego gatunku wskazuje także Konwencja Berneńska. W latach 2020–2021 organizacja BatLife Europe ogłosiła mopka zachodniego „nietoperzem roku”.

W Polsce mopek zachodni pozostaje pod ścisłą ochroną gatunkową. Zabronione jest nie tylko zabijanie tego zwierzęcia, ale także jego umyślne płoszenie bądź niepokojenie. Ponadto obowiązuje zakaz fotografowania i filmowania przedstawicieli tego gatunku w sposób, który mógłby zaburzyć ich spokój.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) umieściła mopka zachodniego na liście gatunków bliskich wymarcia. Na poziomie europejskim gatunek ten ma natomiast status gatunku narażonego na wyginięcie.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Czy Biblia wyjaśnia epokę lodowcową?
• Czym są zmiany klimatyczne na Ziemi? Jaki jest w nich udział człowieka i jak możemy temu zaradzić?
• Mikroplastik – co to jest i jak wpływa na florę i faunę

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Western_barbastelle [dostęp: 03.10.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: C. Robiller/Naturlichter.de. Licencja: CC BY-SA 3.0.