Małpożer (Pithecophaga jefferyi) to krytycznie zagrożony gatunek drapieżnika z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae). Występuje endemicznie w lasach Filipin. Charakteryzuje się brązowo-białym upierzeniem oraz kudłatym czubem na głowie. Długość jego ciała wynosi od 86 do 102 cm, a masa waha się między 4,04 a 8,0 kg.
Małpożer uważany jest za największego z istniejących orłów – zarówno pod względem długości, jak i powierzchni skrzydeł. Pod względem masy i budowy ustępuje jedynie bielikowi olbrzymiemu i harpii wielkiej. Został ogłoszony narodowym ptakiem Filipin.
Największym zagrożeniem dla tego majestatycznego drapieżnika jest utrata siedlisk spowodowana masowym wylesianiem obszarów jego występowania. Z tego powodu został wpisany na Czerwoną Listę IUCN jako gatunek krytycznie zagrożony. Na Filipinach zabicie małpożera jest przestępstwem, za które grozi kara do 12 lat pozbawienia wolności oraz wysoka grzywna.
Nazewnictwo
Małpożer posiada wiele różnych nazw. W języku tagalskim określa się go jako bánoy lub ágila (to ostatnie zapożyczone zostało z hiszpańskiego). W językach wizajskich nazywany jest manaul lub manaol, natomiast w językach Maranao i Maguindanao funkcjonuje pod nazwami manaol lub garuda. W języku Subanen występuje jako tipule, a w językach Manobo, Klata, Tagabawa, Mandaya i Kalagan – jako mam-boogook lub malamboogook.
Warto zaznaczyć, że część tych nazw odnosi się także do innych dużych orłów, na przykład rybożera białobrzuchego, który również bywa nazywany manaul w językach wizajskich. W nowoczesnym języku filipińskim małpożer jest często określany mianem háribon. Stanowi to połączenie słów haring ibón – „król ptaków”.
Taksonomia
Pierwszym Europejczykiem, który zbadał małpożera, był angielski podróżnik i przyrodnik John Whitehead. W 1896 roku zaobserwował ptaka, a kilka tygodni później jego służący, Juan, zebrał pierwszy okaz. Skóra została przesłana do Londynu Williamowi Robertowi Ogilvie-Grantowi, który początkowo pokazywał ją w miejscowych restauracjach, zanim opisał nowy gatunek.
Gatunek został nazwany małpożernym orłem. Nazwa ta wynikała z relacji mieszkańców miejscowości Bonga na wyspie Samar, gdzie po raz pierwszy go zaobserwowano. Twierdzili oni, że ptak żywi się wyłącznie małpami. Od tego przekonania pochodzi nazwa rodzajowa – z greckiego pithecus („małpa”) i phagus („pożeracz”). Z kolei nazwa gatunkowa upamiętnia Jeffery’ego Whiteheada, ojca Johna Whiteheada.
Późniejsze badania wykazały, że orzeł nie ogranicza się jedynie do spożywania małp, a poluje również na inne zwierzęta. Jego dieta składa się z kaguanów, dużych węży, waranów, a także dużych ptaków, takich jak dzioborożce. W 1995 roku prezydent Filipin Fidel V. Ramos ogłosił tego ptaka narodowym symbolem kraju.
Małpożer nie posiada żadnych uznanych podgatunków.
Opis
Małpożer ma bardzo charakterystyczny wygląd. Jego kark zdobią długie, brązowe pióra, które tworzą kudłaty, grzywopodobny czub. Twarz jest ciemna, a korona głowy ma kremowo-brązowe zabarwienie. Grzbiet jest ciemnobrązową, podczas gdy spód ciała i skrzydeł pozostają białe. Nogi są masywne, żółte, zakończone potężnymi, ciemnymi szponami. Wyraźny, zakrzywiony dziób ma szarawoniebieski kolor. Szarawoniebieskie są także oczy. Młode osobniki wyglądają podobnie do dorosłych, ale ich pióra na grzbiecie mają jasne obrzeżenia.
Długość ciała drapieżnika zazwyczaj mieści się w przedziale 86–102 cm. Czyni go to najdłuższym żyjącym gatunkiem orła na świecie. Najdłuższy znany okaz, pochodzący z Field Museum of Natural History, miał długość 112 cm. Został wyhodowany w niewoli, co mogło wpłynąć na jego rozmiary.
Pod względem masy małpożer ustępuje harpii wielkiej oraz bielikowi olbrzymiemu. Waga dorosłych osobników wynosi od 4,7 do 8,0 kg. Samce są średnio o 10% lżejsze od samic – przeciętnie ważą 4,5 kg, podczas gdy samice osiągają 6,0 kg. Rozpiętość skrzydeł wynosi od 184 do 220 cm. Długość pojedynczego skrzydła mieści się w przedziale 57,4–61,4 cm. Skrzydła małpożera są co prawda krótsze niż u innych ptaków drapieżnych zamieszkujących otwarte przestrzenie, ale za to szerokie i potężne.
Dziób ptaka choć bocznie spłaszczony, osiąga rozmiary porównywalne z dziobem bielika olbrzymiego. Jego długość wynosi średnio 7,22 cm. Ogon jest dość długi. Mierzy od 42 do 50 cm.
Małpożer wydaje charakterystyczne, donośne, wysokie gwizdy, których tonacja zmienia się pod koniec każdej nuty. Młode osobniki żebrzą o pokarm za pomocą serii piskliwych, wysokich dźwięków.
Zasięg występowania
Małpożer jest gatunkiem endemicznym Filipin. Występuje na czterech głównych wyspach: wschodnim Luzonie, Samar, Leyte oraz Mindanao. Największa populacja tych majestatycznych ptaków znajduje się na Mindanao. Żyje tam od 82 do 233 par lęgowych. Na wyspie Samar zidentyfikowano jedynie sześć par, a na Leyte zaledwie dwie. Na Luzonie drapieżnik zamieszkuje Park Narodowy Północnej Sierra Madre, natomiast na Mindanao można go spotkać w parkach narodowych Mount Apo, Mount Malindang oraz Mount Kitanglad.
Każda para lęgowa wymaga dużego terytorium, aby skutecznie móc wychować pisklę. Czyni to orła wyjątkowo podatnego na skutki wylesiania. Wcześniej szacowano, że terytorium pary małpożerów wynosi około 100 km². Badania przeprowadzone na Mindanao wykazały jednak, że średnia odległość między parami lęgowymi to około 13 km. Daje to obszar w kształcie koła o powierzchni 133 km².
Lot małpożerów jest szybki i zwinny, bardziej przypominający lot mniejszych jastrzębi niż dużych ptaków drapieżnych. Długość życia orłów szacuje się na 30–60 lat, choć w warunkach hodowlanych mogą żyć dłużej. Przykładem jest osobnik, który w rzymskim zoo dożył 41 lat, będąc już dorosłym w momencie przybycia. Z kolei w ośrodku Philippine Eagle Center w Davao City drapieżnik przeżył aż 46 lat. W naturze średnia długość życia tych ptaków prawdopodobnie jest krótsza.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Limanda żółtopłetwa – płastuga żółtopłetwa – czerwienica
- Kapodziób
- Sen króla Nabuchodonozora, czyli jak historia potwierdza Pismo Święte
- Czy UFO naprawdę istnieje? – cz. 1: Przegląd przypadków
- Czy UFO naprawdę istnieje? – część 2: Siły stojące za zjawiskiem
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Philippine_eagle [dostęp: 12.12.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Harrybalais. Licencja: CC BY-SA 3.0.
