Liliowce (łac. Crinoidea) to morskie bezkręgowce. Liliowce należą do szkarłupni, do których zalicza się także rozgwiazdy, wężowidła, jeżowce i strzykwy. Można je spotkać zarówno w płytkich wodach, jak i na dużych głębokościach, sięgających nawet 9000 metrów.
Obecnie znanych jest około 700 gatunków żyjących liliowców.
Budowa
Liliowce mają ciało zbudowane z łodygi, która zanika u dorosłych gwiaździstych liliowców, oraz korony składającej się z centralnej części i pięciu pióropuszowatych ramion. Zarówno otwór gębowy, jak i odbyt znajdują się na górze. Większość ciała liliowca stanowią wapienne płytki, które tworzą warstwy wapienia w niektórych miejscach.
Łodyga składa się z porowatych członów połączonych tkanką, która przyczepia się do podłoża. Młode gwiaździste liliowce tracą łodygę, a większość gatunków ma jedynie szczątkową łodygę lub porusza się swobodnie.
Centralna część ciała ma pięcioczęściową symetrię i posiada dysk na górze, gdzie znajdują się otwór gębowy i odbyt. Ramiona są ruchome, często się rozgałęziają, i są wyściełane pinnulami (część przypominający zadzior pióra, w szczególności boczne odgałęzienia łodyg liliowców), które nadają im pióropuszowaty wygląd. Ramiona i pinnule posiadają nóżki ambulakralne służące do manipulacji pokarmem.
Żywienie
Liliowce filtrują plankton i drobne cząstki detrytusu z wody morskiej za pomocą pierzastych ramion, które tworzą wachlarz ustawiony prostopadle do prądu. Ruchome liliowce osiadają na skałach lub koralowcach, w celu zdobycia lepszego pożywienia. Nóżki ambulakralne, pokryte lepkim śluzem, chwytają cząstki pokarmu i przenoszą je za pomocą rzęsek do otworu gębowego. Liliowce mają krótkie jelito, a kał jest formowany w duże grudki i usuwany przez odbyt na powierzchni.
Zagrożenie
Jeżowce znalezione w pobliżu liliowców miały w swoich jelitach wiele fragmentów łodyg liliowców. Zawierały one zarówno kości, jak i miękką tkankę, podczas gdy w okolicy nie znaleziono samych kości bez miękkiej tkanki. To sugeruje, że jeżowce mogą polować na liliowce, a liliowce próbują uciekać, tracąc przy tym część swojej łodygi.
Układ wodny
Liliowce, podobnie jak inne szkarłupnie, mają układ ambulakralny (tzw. układ wodny), który utrzymuje ciśnienie w nóżkach ambulakralnych (zakończeniach rozgałęzień tego układu). System ten jest połączony ze środowiskiem zewnętrznym przez liczne pory w jamie ciała. Skurcz organu umieszczonego u nasady nóżek ambulakralnych rozszerza je, co powoduje przepływ płynu i umożliwia transport składników odżywczych oraz produktów przemiany materii. Układ wodny pełni również funkcję oddechową i wydalniczą. Służy także jako narządy dotykowe, wspomaga też wymianę gazową i pośrednio odżywianie.
Układ nerwowy
Układ nerwowy liliowców dzieli się na trzy części, które są ze sobą połączone. Górna część jest podobna do układu nerwowego innych szkarłupni i odpowiada za czucie. Składa się z centralnego pierścienia nerwowego wokół otworu gębowego i promieniowych nerwów rozgałęziających się na ramiona. Środkowa część to pierścień nerwowy, który kontroluje ruchy ramion i pierzastych części liliowców. Trzeci fragment, znajdujący się na stronie brzusznej, kontroluje zginanie i ruch ramion oraz cirrusy (bocznych wyrostków łodyg). Ta część układu nerwowego jest skupiona w okolicy podstawy kielicha i prowadzi nerwy do ramion i łodygi.
Cykl życia
Liliowce nie rozmnażają się klonalnie, jak niektóre szkarłupnie, ale potrafią regenerować utracone części ciała. Uszkodzone ramiona mogą odrosnąć, a masa trzewna może zregenerować się w ciągu kilku tygodni, co jest kluczowe dla przetrwania liliowców.
Organizmy te są rozdzielnopłciowe, co oznacza, że są one albo samcami, albo samicami. Gonady zazwyczaj znajdują się w pinnulach (bocznych odgałęzieniach łodyg), a czasem w ramionach. Gamety są uwalniane do wody morskiej.
W niektórych gatunkach zapłodnione jaja przyklejają się do ramion; w innych, zwłaszcza zimnowodnych, są inkubowane w specjalnych workach na ramionach.
Larwy, które wylęgają się z zapłodnionych jaj, pływają swobodnie przez kilka dni, zanim przyczepią się do podłoża.
Ruch
Liliowce przemieszczają się w nowe miejsca, pełzając, używając cirrusów jako nóg. Może być to spowodowane np. zmianą kierunku prądu, potrzebą wspięcia się na wyższy punkt w celu zdobycia pokarmu albo agresywnym zachowaniem innego osobnika.
Liliowce poruszają się poprzez skoordynowane, powtarzalne sekwencyjne ruchy ramion, które mają trzy etapy. Ruch tych zwierząt zazwyczaj odbywa się w krótkich seriach aktywności trwających do pół minuty.
Taksonomia
Liliowce zostały uznane za odrębną grupę szkarłupni od momentu zdefiniowania tej grupy przez Millera w 1821 roku.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Crinoid [dostęp: 04.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
