Krążkopławy (Scyphozoa) to gromada morskich parzydełkowców (Cnidaria). Nazwa pochodzi od greckiego słowa skyphos (σκύφος), które oznacza rodzaj kubka do picia.
Biologia
Większość gatunków krążkopławów ma dwa fazy cyklu życiowego: formę meduzy oraz polipa, która jest mniej zauważalna, ale dłużej żyjąca. Forma meduzy jest najczęściej widoczna w ciepłych miesiącach letnich. Polip przydenny pojawia się sezonowo i daje początek nowym meduzom.
Większość dużych, często kolorowych i rzucających się w oczy meduz, które można spotkać w wodach przybrzeżnych na całym świecie, to właśnie krążkopławy. Zwykle mają one średnicę od 2 do 40 cm, jednak największy gatunek, bełtwa festonowa, może osiągnąć szerokość do 2 metrów. Krążkopławy występują we wszystkich oceanach świata, od lustra wody aż po duże głębokości; żadna z nich nie występuje w wodach słodkich ani na lądzie.
Jako meduzy, zjadają różnorodne skorupiaki i ryby, które chwytają za pomocą komórek parzydełkowych zwanych nematocystami. Znajdują się one na całej długości czułków, które promieniście opadają od krawędzi kopuły, oraz pokrywają cztery lub osiem ramion, które zwisają z centralnego otworu gębowego. Niektóre gatunki są jednak filtratorami, wykorzystując swoje czułki do odcedzania planktonu z wody.
Anatomia
Krążkopławy wykazują zazwyczaj symetrię czteroczęściową i posiadają wewnętrzny galaretowaty materiał zwany mezogleą, który zapewnia im integralność strukturalną podobną do szkieletu. Mezoglea zawiera ruchome komórki ameboidalne pochodzące z naskórka.
Krążkopławy nie mają trwałych, twardych części ciała, takich jak głowa, szkielet ani wyspecjalizowanych narządów do oddychania lub wydalania. Morskie meduzy mogą składać się nawet z 98% wody.
W przeciwieństwie do stułbiopław, krążopławy nie mają okrągłej błony pod parasolem, która pomaga poruszać się w wodzie. Jednak pierścień włókien mięśniowych jest obecny w mezoglei wokół krawędzi kopuły, a meduza pływa przez naprzemienne kurczenie i rozluźnianie tych mięśni. Umożliwiając jej to ucieczkę przed drapieżnikami lub pomaga w schwytaniu ofiary.
Otwór gębowy prowadzi do centralnego żołądka, z którego cztery połączone odgałęzienia promieniują na zewnątrz. U wielu gatunków układ ten jest dodatkowo rozwinięty przez system kanałów promienistych, z lub bez dodatkowego kanału pierścieniowego w kierunku krawędzi kopuły. Niektóre rodzaje, takie jak Cassiopea, posiadają dodatkowe, mniejsze otwory gębowe. Wyściółka układu pokarmowego zawiera komórki wydzielające enzymy trawienne.
Układ nerwowy krążkopławów zazwyczaj składa się z rozproszonej sieci komórek, choć niektóre gatunki posiadają bardziej zorganizowane pierścienie nerwowe. U gatunków pozbawionych pierścieni nerwowych, komórki nerwowe są zamiast tego skoncentrowane w małych strukturach zwanych ropaliami.
Rozmnażanie
Większość gatunków krążkopławów wydaje się być rozdzielnopłciowymi, co oznacza, że istnieją osobniki męskie i żeńskie. Gonady (gruczoły płciowe) znajdują się w wyściółce żołądka, a dojrzałe gamety (komórki płciowe) są wydalane przez usta. Po zapłodnieniu niektóre gatunki wychowują swoje młode w kieszonkach na ramionach, ale częściej są one planktoniczne.
Wzrost i rozwój
Zapłodnione jajo krążkopława wytwarza larwę, która u większości gatunków szybko przyczepia się do dna morskiego. Larwa rozwija się w cyklu życiowym polipa. Krążkopławy rozmnażają się bezpłciowo, produkując podobne polipy przez pączkowanie, a następnie przekształcają się w meduzę. Początkowo są one mikroskopijne i mogą dojrzewać płciowo przez kilka lat.
Znaczenie handlowe
Do krążkopławów zalicza się chełbię modrą, która występuje między Japonią a Chinami i w niektórych latach powoduje poważne zakłócenia w rybołówstwie.
Meduzy poławiane komercyjnie dla celów spożywczych to Scyphomedusae z rzędu Rhizostomeae. Większość z nich żyje w wodach ciepłych.
Taksonomia
Aktualnie rozpoznaje się około 200 istniejących gatunków, ale prawdziwa różnorodność prawdopodobnie wynosi co najmniej 400.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Scyphozoa [dostęp: 29.08.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Brighterorange. Licencja: CC BY-SA 3.0.
