Faeton białosterny (Phaethon aethereus) to jeden z trzech blisko spokrewnionych ze sobą gatunków ptaków morskich występujących w tropikalnych oceanach. Z wyglądu przypomina rybitwę. Jego upierzenie jest głównie białe z czarnymi akcentami na skrzydłach i grzbiecie, czarną maskę oraz charakterystycznym czerwonym dziobem. Dorosłe osobniki wyróżniają się długimi piórami ogonowymi. U samców są one dłuższe niż u samic. Gatunek ten dzieli się na trzy podgatunki. Mesonauta wyróżnia się różowawym odcieniem świeżego upierzenia, a indicus – mniejszym rozmiarem, mniej rozległą maską i bardziej pomarańczowym dziobem. Faeton białosterny zamieszkuje tropikalne wody Atlantyku, Pacyfiku i Oceanu Indyjskiego. Podgatunki różnią się zasięgiem występowania.
Ptaki te gniazdują na stromych klifach w luźnych koloniach. Samice składają jedno jajo, które wysiadywane jest przez oboje rodziców przez około sześć tygodni. Wysięk jaja i rozwój pisklęcia mogą być zakłócane czynnikami środowiskowymi. Pogoda ma mniejszy wpływ na przeżywalność młodych. Po tym jak pisklęta opuszczają gniazdo, rodzice przestają je odwiedzać. Zarówno dorosłe, jak i młode osobniki żywią się rybami i kałamarnicami. Polują nurkując.
Na wielu obszarach gniazda faetonów białosternych są narażone na ataki szczurów oraz kotów, które polują na jaja i pisklęta. Mimo że Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje ten gatunek jako najmniejszej troski, liczebność populacji spada. W niektórych krajach, takich jak Brazylia i Meksyk, ptaki te są uznawane za zagrożone.
Opis
Faeton białosterny osiąga długość od 90 do 105 cm. Niemal połowę z tego stanowią charakterystyczne pióra ogonowe, które mierzą 46–56 cm. Rozpiętość skrzydeł wynosi 99–106 cm. Ptaki te mają smukłą sylwetkę przypominającą rybitwy. Ich upierzenie jest białe, z czarnymi akcentami na skrzydłach oraz delikatnym, czarno prążkowanym grzbietem. Na głowie widoczna jest czarna maska ciągnąca się od dzioba po boki szyi. Spód ciała jest biały, z niewielkimi czarnymi plamkami na zewnętrznych lotkach i czasami na bokach ciała. Dziób jest czerwony, oczy ciemnobrązowe, a nogi w odcieniach pomarańczowo-żółtych z czarnymi fragmentami.
Samce są zazwyczaj większe od samic. Ich pióra ogonowe są dłuższe o około 12 cm. Subtelne różnice w wyglądzie występują również między podgatunkami. Phaethon aethereus mesonauta wyróżnia różowawy odcień świeżego upierzenia i bardziej kontrastowe czarne prążki na skrzydłach. P. a. indicus ma mniejszy rozmiar, węższą maskę na twarzy i pomarańczowy dziób z czarną krawędzią.
Pisklęta po wykluciu pokryte są szarym puchem. Zanika on po 40–50 dniach. Ich wygląd przypomina dorosłe ptaki, choć pióra ogona często są zakończone czarnymi kropkami lub smugami, a paski nad oczami łączą się na karku.
Dorosłe faetony pierzą się raz w roku, przed okresem godowym. Proces ten trwa od 19 do 29 tygodni. Dorosłe upierzenie ptaki te osiągają w wieku 2–3 lat. Faeton białosterny odróżnia się od innych tropikalnych ptaków czerwonym dziobem i białymi piórami ogonowymi. W locie można go pomylić z rybitwą królewską, lecz faeton lata bardziej dynamicznie i ma charakterystyczne ogonowe wstęgi.
Ptaki te są zazwyczaj ciche, ale w koloniach lęgowych wydają głośne, szorstkie okrzyki „kreeee-kreeee-kri-kri-kri-kr.” Pisklęta natomiast reagują na zagrożenie przenikliwym, skrzekliwym krzykiem.
Zasięg występowania
Faeton białosterny, choć ma najmniejszy zasięg spośród trzech gatunków faetonów, występuje na rozległym obszarze obejmującym Neotropiki, tropikalne wody Atlantyku, wschodniego Pacyfiku oraz Oceanu Indyjskiego. Nominatywny podgatunek, Phaethon aethereus aethereus, gniazduje na wyspach południowego Atlantyku, takich jak Wyspa Wniebowstąpienia, Wyspa Świętej Heleny, Fernando de Noronha oraz archipelag Abrolhos u wybrzeży Brazylii. Sporadycznie pojawia się na wybrzeżach Namibii i Południowej Afryki.
Podgatunek P. a. mesonauta zamieszkuje wschodni Atlantyk i Pacyfik, a także Karaiby. Początkowo ograniczony do Wysp Zielonego Przylądka, w XXI wieku zasiedlił również Wyspy Kanaryjskie, szczególnie Fuerteventurę. Z kolei podgatunek P. a. indicus występuje w Oceanie Indyjskim, m.in. u wybrzeży Pakistanu, Indii, południowo-zachodniej Sri Lanki, Rogu Afryki i Półwyspu Arabskiego. Jest rzadkim gościem na Seszelach.
Na Karaibach ptak ten najliczniej występuje w Małych Antylach, na Wyspach Dziewiczych i niewielkich obszarach na wschód od Portoryko. W regionie Palearktyki zachodniej gniazduje na Wyspach Zielonego Przylądka i Îles des Madeleines u wybrzeży Senegalu, gdzie jego liczebność w 2000 roku oszacowano na mniej niż 150 par. Na Pacyfiku faetony lęgną się od Zatoki Kalifornijskiej i Wysp Revillagigedo w Meksyku po Wyspy Galapagos, Isla Plata w Ekwadorze oraz San Lorenzo w Peru. Populację pacyficzną oszacowano w 1995 roku na co najmniej 15 750 ptaków.
Po okresie lęgowym faetony białosterne przemieszczają się na znaczne odległości. Dotyczy to w szczególności młodych osobników. Na Pacyfiku docierają aż do 45. równoleżnika północnego (stan Waszyngton) oraz 32. równoleżnika południowego (Chile). Zarejestrowano także ich obecność na Hawajach, oddalonych o 4300 km od Meksyku. Niekiedy ptaki te zapuszczają się jeszcze dalej – pięciokrotnie obserwowano je w Wielkiej Brytanii, a dwukrotnie w Australii (2010 na Lord Howe Island i 2014 na Ashmore Reef). W lipcu 2005 roku jednego osobnika zaobserwowano w Nowym Brunszwiku w Kanadzie, a od 2000 roku regularnie pojawiają się na Matinicus Rock w Maine.
Zachowanie
Faeton białosterny osiąga prędkość do 44 km/h podczas lotu nad otwartym morzem. Zwykle unosi się co najmniej 30 metrów nad powierzchnią wody. Na lądzie ptak ten jest niemal bezradny – nie potrafi stać ani sprawnie chodzić, a do startu wymaga otwartej przestrzeni. Z powierzchni wody wzbija się za to w powietrze bez większego wysiłku. Jego wodoodporne upierzenie pozwala mu swobodnie unosić się na wodzie, czyniąc go doskonale przystosowanym do życia między morzem a niebem.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Amfiprion złoty
- Modrowronka lazurowa
- Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba i jego zaskakujące odkrycia
- Fukuipteryx prima – ptak, który podciął skrzydła naukowcom
- Wieża Babel – świadectwa pozabiblijne
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Red-billed_tropicbird [dostęp: 27.11.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Red-billed tropicbird. Licencja: CC0.
