Makolągwa (zwyczajna), mokolągwa (Linaria cannabina) to niewielki ptak z rzędu wróblowych. Należy do rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Nazwa gatunkowa odwołuje się do upodobań żywieniowych ptaka. „Linaria” nawiązuje do lnu, rośliny używanej do produkcji lnu włóknistego (ang. flax), a „cannabina” – do konopi, których nasiona również stanowią przysmak makolągwy.
Taksonomia
W 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz opisał makolągwę zwyczajną w dziesiątej edycji Systema Naturae. Nadał jej nazwę Acanthis cannabina. Gatunek był niegdyś zaliczany do rodzaju Carduelis. Badania filogenetyczne przeprowadzone w 2012 roku – oparte na analizie mitochondrialnego i jądrowego DNA – doprowadziły do przeniesienia makolągwy do rodzaju Linaria, utworzonego jeszcze w 1802 roku przez niemieckiego przyrodnika Johanna Matthäusa Bechsteina.
Nazwa rodzajowa Linaria wywodzi się z łacińskiego linum, oznaczającego len. Pierwotnie odnosiła się do tkaczy lnu. Epitet gatunkowy cannabina pochodzi od łacińskiego słowa cannabis – konopie. Etymologia angielskiej nazwy „linnet” jest zbliżona. Wywodzi się ze starofrancuskiego linette, również związanego z lnem.
Obecnie wyróżnia się siedem podgatunków makolągwy:
- L. c. autochthona (Clancey, 1946) – Szkocja;
- L. c. cannabina (Linnaeus, 1758) – Europa Zachodnia, Środkowa i Północna oraz zachodnia i środkowa Syberia; zimuje w Afryce Północnej i Azji Południowo-Zachodniej;
- L. c. bella (Brehm, 1845) – od Bliskiego Wschodu po Mongolię i północno-zachodnie Chiny;
- L. c. mediterranea (Tschusi, 1903) – Półwysep Iberyjski, Włochy, Grecja, Afryka Północno-Zachodnia i wyspy Morza Śródziemnego;
- L. c. guentheri (Wolters, 1953) – Madera;
- L. c. meadewaldoi (Hartert, 1901) – zachodnie i środkowe Wyspy Kanaryjskie (El Hierro i Gran Canaria);
- L. c. harterti (Bannerman, 1913) – wschodnie Wyspy Kanaryjskie (Alegranza, Lanzarote i Fuerteventura).
Opis makolągwy zwyczajnej
Makolągwa zwyczajna to smukły ptak o długim ogonie. Wierzch ciała jest brązowy, gardło – białawe, a dziób szary. Samiec w szacie godowej wyróżnia się szarym karkiem, czerwonym nalotem na czole i intensywnie czerwonym odcieniem piersi. Samice i młode osobniki nie mają czerwonego upierzenia. Ich spód ciała jest biały, a pierś pokryta delikatnymi, beżowymi prążkami.
Występowanie
Makolągwa zwyczajna to ptak częściowo wędrowny. Migruje na krótkie i średnie dystansy. Zamieszkuje rozległy obszar od zachodniej Europy, przez Wyspy Kanaryjskie, północną Afrykę, aż po Bliski Wschód i Azję Środkową. W Europie nie występuje jedynie w najbardziej północnych regionach – Fennoskandii, północnej Rosji, na Islandii oraz w niektórych częściach Szkocji.
W Polsce jest licznym ptakiem lęgowym. Na terenie kraju występuje podgatunek nominatywny. Według danych Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 krajową populację szacowano na od 927 tysięcy do 1,415 miliona par. Gatunek zasiedla niemal cały obszar Polski, włącznie z terenami górskimi do wysokości około 1800 m n.p.m. Największe zagęszczenia odnotowano w południowej Małopolsce, na Podkarpaciu (Niecka Nidziańska, Kotlina Sandomierska) oraz na Wyżynie Kieleckiej i Lubelskiej. Ptak najrzadziej spotykany jest na Pomorzu, ziemi lubuskiej, Mazurach oraz w Karpatach i Sudetach.
Makolągwy przylatują do Polski od marca do kwietnia. Odlatują między wrześniem a październikiem. W zachodnich regionach kraju ptaki zimują regularnie. Polska leży również na trasie przelotów osobników migrujących do Europy Zachodniej i Południowo-Zachodniej. Zgrupowania ptaków mogą być bardzo liczne. W sierpniu 1982 roku w okolicach Cedyni nad Odrą na jednym noclegowisku naliczono 2800 osobników. Jeszcze większe skupisko, liczące niemal 5000 ptaków, zostało zarejestrowane w okresie jesiennych migracji.
Makolągwa zwyczajna – okres lęgowy i rozród
Makolągwy przystępują do lęgów od marca do sierpnia. Wyprowadzają dwa, a nawet trzy lęgi w sezonie. Pierwsze jaja pojawiają się zazwyczaj w maju. Kolejne na początku czerwca.
Gniazdo
Ptaki zakładają gniazda w gęstych krzewach lub młodych drzewach. Najczęściej na wysokości od 0,5 do 2 metrów nad ziemią, w miejscach dobrze nasłonecznionych. Preferują zarośla jałowca, wawrzynu, kolcolistu, głogu, bukszpanu, kapryfolium czy łopianu, ale także młode iglaki, takie jak świerk, czy gęste żywopłoty. Konstrukcja gniazda przypomina koszyczek. Zbudowana jest z korzonków, źdźbeł trawy i kłączy, przeplatanych puchem roślinnym i wełną. Wnętrze wyściełane jest włosiem.
Samica samodzielnie konstruuje gniazdo, choć samiec często towarzyszy jej w poszukiwaniu materiału lub pomaga w jego dostarczaniu. W czasie, gdy samica zbiera piórka, watę i suche rośliny, samiec czuwa w pobliżu. Po znalezieniu materiału wspólnie wracają do gniazda, by umieścić go we wnętrzu.
Makolągwy chętnie gnieżdżą się w luźnych grupach. Niekiedy liczących do 20 osobników. W efekcie na jednym krzewie mogą znajdować się nawet dwa lub trzy gniazda. Znane są również przypadki gniazdowania w śródmieściach dużych miast. Ptaki łączą się w pary monogamiczne.
Jaja i wychów młodych
Samica składa najczęściej 5–6 jaj o średnich wymiarach 13×18 mm. Mają wąski, wydłużony kształt. Skorupka jest biała z niebieskawym odcieniem i nielicznymi karminowymi plamkami. Wysiadywanie rozpoczyna się po złożeniu ostatniego jaja i trwa około 13 dni. Wysiadywaniem jaj najczęściej zajmuje się nim samica. Czasem pomaga jej samiec.
Pisklęta, należące do gniazdowników, pozostają w gnieździe przez około dwa tygodnie. W tym czasie oboje rodzice karmią je początkowo owadami, a później także nasionami roślin takich jak mniszek lekarski, tasznik, rdest ptasi czy gwiazdnica.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Wari czarno-biały – lemur wari
- Kwezal herbowy – quetzal
- Dlaczego pies się trzęsie – ciekawostki o psach
- Erozja kontynentów świadczy przeciwko milionom lat
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Common_linnet [dostęp: 21.06.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Andreas Eichler. CC BY-SA 4.0.
