Łabędź niemy (Cygnus olor) jest gatunkiem dużego wędrownego ptaka zaliczanego do rodziny kaczkowatych (Anatidae). Reprezentuje podrodzinę gęsi (Anserinae). Zasięg jego naturalnego występowania rozciąga się niemal na całą Europę i Azję. Pojedyncze osobniki spotyka się także w północnych rejonach Afryki. Ptak został również wprowadzony sztucznie na tereny Ameryki Północnej. Tam jego populacja z roku na rok systematycznie rośnie.
Introdukowane ptaki żyją także w Australii i Oceanii, jak również na południu Afryki. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje łabędzia białego za gatunek najmniejszej troski. To oznacza, że w najbliższym czasie nie grozi mu wyginięcie. Liczebność ptaków od lat utrzymuje się na stabilnym, wysokim poziomie. Szacuje się, że jego populacja wynosi około 600 tys. dorosłych osobników. W Polsce ptak objęty jest ścisłą ochroną gatunkową.
Opis
Łabędzie nieme zaliczają się do ptaków o dużych rozmiarach ciała. Większość osobników osiąga długość od 140 do 160 cm przy rozpiętości skrzydeł na poziomie od 200 do 240 cm. Niekiedy spotyka się nieco mniejsze okazy (ok. 125 cm długości) i nieco większe (do 170 cm długości). Samice z reguły są nieco mniejsze i lżejsze od samców. Ich waga waha się od 8,5 do 9,67 kg. Masa ciała osobników płci męskiej wynosi natomiast od 9,2 do 14,3 kg. Ptaki przed wzbiciem się w powietrze najpierw biorą kilkumetrowy rozbieg. Już na starcie uzyskują prędkość około 48 km/h. Później w trakcie latania rozwija się ona do poziomu mniej więcej 88,5 km/h. Upierzenie jest białe, a nogi mają ciemnoszary odcień.
Dorosłe ptaki mają białe upierzenie oraz kończyny w ciemnoszarym kolorze. Pióra pokrywające głowę i szyję niekiedy stają się pomarańczowo-brązowe. Za ten stan rzeczy odpowiada obecność żelaza w wodzie, z którą mają kontakt ptaki. Jaskrawopomarańczowy dziób odznacza się czarnymi obwódkami oraz charakterystyczną naroślą na wierzchu. Dla młodych osobników typowe jest szaro-beżowe umaszczenie. Zdarzają się też łabędziątka o białych piórach od urodzenia. Są one jednak w mniejszości. Tempo wzrostu piskląt jest błyskawiczne. Osiągają one rozmiary dorosłych ptaków już 3 miesiące po przyjściu na świat.
Łabędź polski
Łabędź niemy na ogół uznawany jest za gatunek monotypowy. Czasem jednak wyodrębnia się jedną jego odmianę – Cygnus olor morpha immutabilis. Młode osobniki zaliczane do tych ptaków są białe. Jest to związane z obecnością w ich genomie odpowiedniego genu odpowiadającego za jasny kolor upierzenia. Dorosłe łabędzie można natomiast łatwo rozpoznać po różowych łapach. Wymienione cechy występują przede wszystkim u udomowionych osobników.
Zachowanie łabędzia niemego
Łabędzie nieme na swoje siedliska wybierają głównie kopce roślinności brzegowej porastającej wyspy na jeziorach o niewielkiej głębokości. Ptaki budują gniazda zarówno w centralnej części takich wysp, jak i na ich obrzeżach. Łabędzie łączą się w monogamiczne pary na całe życie. Zwykle co roku gniazdują w tych samych miejscach. W razie potrzeby naprawiają uszkodzone konstrukcje. Przedstawiciele obu płci wspólnie zajmują się wysiadywaniem jaj oraz opieką nad pisklętami. Ptaki w ciągu roku wyprowadzają jeden lęg składający się z od pięciu do dziewięciu piskląt. Czas inkubacji jaj trwa około 35 dni. Zwykle składane są one na przełomie kwietnia i maja. Młode stają się zdolne do lotu w wieku około 5 miesięcy. Dojrzałość płciową osiągają w trzecim roku życia.
Łabędzie nieme zalicza się do roślinożerców. W skład ich diety wchodzą zarówno rośliny lądowe, jak i wodne. W zdobywaniu pożywienia składającego się z tych drugich pomagają im długie szyje. Ptaki te chętnie żywią się również roślinami uprawnymi, np. pszenicą, rzepakiem. Żerowanie przez nie na terenach rolniczych może powodować poważne straty w uprawach. Przedstawiciele tego gatunku czasem wzbogacają swój jadłospis o pokarm mięsny. Preferują zwłaszcza mięso niewielkich ryb i żab, a także owadów wodnych.
Łabędzie nieme wykazują silne przywiązanie do swego terytorium. Mniejsze zbiorniki wodne zazwyczaj zasiedla jedna para. Na większych jeziorach żyją natomiast większe kolonie tych ptaków. Niektóre stada mogą liczyć nawet sto par. W większe grupy łączą się także młode osobniki, które nie są jeszcze zdolne do rozrodu.
Łabędzie nieme wbrew nazwie nie są całkowicie ciche. Wydawane przez nie dźwięki zazwyczaj przypominają chrumkanie albo chrapliwe gwizdy. W trakcie tańców godowych z ich gardeł wydobywa się rytmiczna melodia. To właśnie w jej takt poruszają głowami i szyjami. Pełna synchronizacja wspomnianych ruchów możliwa jest tylko u ptaków, które przez dłuższy czas pozostają parą. Ptaki odganiają również potencjalnych intruzów, sycząc w ich kierunku.
Agresja i obrona terytorium przez łabędzie nieme
Łabędzie nieme wykazują zachowania ochronne względem swoich gniazd. Dokładają także wszelkich starań, aby obronić partnera bądź potomstwo przed drapieżnikami. W bezpośredniej konfrontacji z naturalnym wrogiem ptaki najpierw syczą. Następnie atakują przeciwnika, uderzając go skrzydłami i gryząc dziobem. Jeśli wróg wykazuje się relatywnie mniejszym rozmiarem, łabędź chwyta go dziobem i odrzuca na dalszą odległość.
Łabędzie nieme wykazują tendencje do przeganiania wszystkich drapieżników ze swojego terytorium. Czasem też atakują pływające po jeziorach łodzie. Postrzegają bowiem te środki transportu jako zagrożenie dla swoich młodych. Takie zachowania z reguły obserwuje się wśród samców.
Taksonomia
Pierwszy naukowy opis łabędzia niemego pochodzi z 1789 roku. Jego opracowaniem zajął się niemiecki przyrodnik Johannes Friedrich Gmelin. Badacz ten nadał opisywanemu ptakowi łacińską nazwę Anas olor. Kilkanaście lat później łabędź niemy został zaklasyfikowany do rodzaju Cygnus.
Przeprowadzone w ostatnich latach badania genetyczne wykazały, że łabędzia niemego łączy bliskie pokrewieństwo z łabędziami występującymi w Ameryce Północnej oraz w Australii. W stosunku do innych przedstawicieli rodzaju Cygnus są natomiast dalszymi krewnymi. Jak dotąd, nie odkryto żadnych podgatunków tego zwierzęcia.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Anakonda zielona
- Karlik drobny
- Modrzyk
- Megabrekcje – dowód na katastrofizm
- „Śmieciowy” DNA i „zdegenerowany” kod genetyczny
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Mute_swan [dostęp: 13.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Sanchezn. Licencja: CC BY-SA 3.0.