Czapla nadobna (Egretta garzetta) to niewielki ptak z rodziny czaplowatych (Ardeidae). Wyróżnia się śnieżnobiałym upierzeniem, smukłym czarnym dziobem, długimi czarnymi nogami oraz żółtymi stopami (w populacjach zachodnich). Jako ptak wodno-lądowy pożywienia szuka zarówno w płytkich wodach, jak i na lądzie. Poluje na drobne organizmy. Gniazduje w koloniach, często w towarzystwie innych ptaków wodnych. Buduje platformy z gałęzi na drzewach, krzewach lub w trzcinowiskach. Samica składa od trzech do pięciu błękitno zielonych jaj, które oboje rodzice wysiadują przez około trzy tygodnie. Młode opuszczają gniazda po sześciu tygodniach.
Czapla nadobna zamieszkuje tereny podmokłe w strefach ciepłego klimatu Azji, Afryki, Australii i Europy. Ptak ten doskonale potrafi jednak przystosować się do różnych warunków środowiskowych. Dlatego też stopniowo rozszerza zasięg występowania. Dociera nawet do Wielkiej Brytanii, gdzie obecnie tworzy stabilne populacje. W cieplejszych regionach jest osiadła. Populacje północne – w tym europejskie – zimują w Afryce i południowej Azji. Po sezonie lęgowym ptaki migrują również na północ. Dodatkowo sprzyja to ich ekspansji terytorialnej.
Czapla nadobna była niegdyś pospolitym ptakiem w Europie Zachodniej. W XIX wieku stała się jednak ofiarą intensywnych polowań dla ozdobnych piór używanych w przemyśle modowym. Doprowadziło to do jej wyginięcia w Europie północno-zachodniej i znacznego spadku liczebności na południu kontynentu. Dopiero około 1950 roku objęto tego ptaka ochroną. Pozwoliło to na odbudowę populacji gatunku. Na początku XXI wieku czapla nadobna ponownie zagnieździła się w takich krajach jak Francja, Holandia, Irlandia czy Wielka Brytania. Co więcej, jej zasięg stale się poszerza. Obejmuje nawet Nowy Świat. Pierwszy raz zauważono ją na Barbadosie w 1954 roku, a gniazdowanie odnotowano tam w 1994 roku.
Obecnie Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje czaplę nadobną za gatunek najmniejszej troski. Odzwierciedla to skuteczność działań ochronnych i zdolność ptaka do adaptacji.
Taksonomia
Czapla nadobna została formalnie opisana przez szwedzkiego przyrodnika Karola Linneusza w 1766 roku w dwunastym wydaniu jego dzieła Systema Naturae. Linneusz nadał jej binominalną nazwę Ardea garzetta. W 1817 roku niemiecki przyrodnik Johann Reinhold Forster zaproponował nowy rodzaj Egretta. Zaliczył do niego czaplę nadobną jako gatunek typowy. Nazwa rodzaju pochodzi od prowansalskiego francuskiego słowa Aigrette. Oznacza czaplę i jest zdrobnieniem od Aigron – „czapla”. Epitet gatunkowy garzetta wywodzi się z włoskiej nazwy tego ptaka: garzetta lub sgarzetta.
Obecnie rozpoznawane są dwa podgatunki czapli nadobnej:
- E. g. garzetta (Linnaeus, 1766) to podgatunek nominatywny. Występuje w Europie, Afryce i większości Azji z wyjątkiem południowo-wschodnich obszarów.
- E. g. nigripes (Temminck, 1840) zamieszkuje Wyspy Sundajskie, Australię i Nową Zelandię.
W przeszłości trzy inne taksony czapli były klasyfikowane jako podgatunki czapli nadobnej. Obecnie uznaje się je za odrębne gatunki:
- Czapla rafowa (Egretta gularis) występuje na wybrzeżach Afryki Zachodniej (E. g. gularis). Spotkać ją można także od Morza Czerwonego po Indie (E. g. schistacea).
- Czapla zmienna (Egretta dimorpha) spotykana jest w Afryce Wschodniej, na Madagaskarze, Komorach i wyspach Aldabra.
Opis czapli nadobnej
Dorosła czapla nadobna osiąga długość ciała 55–65 cm. Rozpiętość skrzydeł wynosi 88–106 cm, a waga waha się od 350 do 550 g. Ptak jest całkowicie biały, choć zdarzają się ciemne formy o niebieskawo-szarym ubarwieniu. W sezonie lęgowym czapla wyróżnia się dwoma długimi, około 15-centymetrowymi piórami na karku, które tworzą delikatny czub. Podobne pióra znajdują się na piersi, ale ich włókna są luźniej rozłożone. Wydłużone pióra, osiągające nawet 20 cm długości, pojawiają się także na łopatkach. Zimą upierzenie staje się mniej okazałe.
Dziób czapli nadobnej jest długi, smukły i czarny, podobnie jak jej nogi. Stopy są żółte, co jest jednym z charakterystycznych elementów wyglądu gatunku. Wokół oka i u nasady dolnej szczęki widoczny jest nagi, zielonkawo-szary pas skóry. Tęczówki mają żółty kolor. Młode osobniki przypominają dorosłe w szacie nie lęgowej, ale ich nogi mają zielonkawo-czarny odcień. Mogą one również posiadać szare lub brązowe pióra. Podgatunek nigripes różni się od nominatywnego żółtym obszarem skóry między dziobem a okiem oraz czarnymi stopami. W okresie godowym żółte stopy zmieniają kolor na czerwony. Nagie pole wokół dzioba przybiera wówczas intensywnie czerwoną barwę.
Czapla nadobna jest przeważnie milcząca, ale w koloniach lęgowych można usłyszeć różne odgłosy przypominające rechotanie i bulgotanie. Zaniepokojona wydaje ostry dźwięk, trudny do odróżnienia od głosu ślepowrona (Nycticorax nycticorax) czy czapli złotawej (Bubulcus ibis), z którymi czasem przebywa w jednym środowisku.
Zasięg występowania
Zasięg lęgowy zachodniego podgatunku czapli nadobnej (E. g. garzetta) obejmuje południową Europę, Bliski Wschód, znaczną część Afryki oraz południową Azję. Populacje z Europy są w większości wędrowne. Zimują głównie w Afryce, choć część osobników pozostaje na południu kontynentu europejskiego. Azjatyckie populacje migrują m.in. na Filipiny. Wschodni podgatunek (E. g. nigripes) występuje osiadłe w Indonezji i Nowej Gwinei. Podgatunek australijski (E. g. immaculata) zamieszkuje Australię i Nową Zelandię, choć w tej ostatniej nie gniazduje.
Pod koniec XX wieku czapla nadobna rozszerzyła swój zasięg na północ Europy oraz do Nowego Świata. Na Barbadosie pojawiła się w 1994 roku, gdzie założyła pierwszą kolonię lęgową. Od tego czasu ptak rozprzestrzenił się na inne wyspy karaibskie oraz atlantyckie wybrzeże Stanów Zjednoczonych.
Czapla nadobna – siedliska
Czapla nadobna zasiedla różnorodne środowiska wodno-lądowe. Preferuje otwarte przestrzenie. Można ją spotkać na brzegach jezior, rzek, kanałów, stawów, lagun, terenów podmokłych i zalanych łąk. Na wybrzeżach wybiera mangrowce, bagna, równiny błotne, piaszczyste plaże i rafy.
W niektórych regionach ptak dostosował się do specyficznych środowisk. We Włoszech istotnym siedliskiem gatunku są pola ryżowe, a w Afryce kluczową rolę odgrywają obszary przybrzeżne i mangrowe. Co ciekawe, czapla często żeruje w pobliżu bydła lub innych zwierząt kopytnych, korzystając z okazji do złapania płoszonych owadów i innych drobnych organizmów.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Karlik drobny
- Jelonek czubaty
- Wirus RSV – wszystko co powinniśmy o nim wiedzieć
- Grzyby, które potrafią przejąć kontrolę nad życiem całego organizmu
- O tym, jak technologia z pomocą nauki wpływa na nasz świat
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Little_egret#Behaviour [dostęp: 16.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Charles J. Sharp. Licencja: CC BY-SA 4.0.