Dżdżownica ziemna, dżdżownica zwykła lub rosówka (Lumbricus terrestris) to duży, czerwonawy gatunek pierścienicy. Pochodzi z Europy Zachodniej. Obecnie rozprzestrzenił się na całym świecie, podobnie jak wiele innych przedstawicieli rodziny dżdżownicowatych (Lumbricidae). W niektórych rejonach, gdzie została wprowadzona sztucznie, bywa uznawany za szkodnika. Skutecznie konkuruje z rodzimymi gatunkami dżdżownic, wypierając je z ich naturalnych siedlisk.
W znacznej części Europy rosówka jest największym rodzimym gatunkiem dżdżownicy. Dorosłe osobniki osiągają od 20 do 25 cm długości. Ta pierścienica odgrywa ważną rolę w ekosystemie. Spulchnia glebę i przyczynia się do jej użyźniania.
Nazwy zwyczajowe
Dżdżownica ziemna znana jest pod różnymi nazwami w zależności od regionu. W Wielkiej Brytanii określa się ją mianem „common earthworm” (zwyczajna dżdżownica) lub „lob worm”. Ten drugi termin odnosi się także do wieloszczetów morskich. W Ameryce Północnej popularnie używa się określenia „nightcrawler” (nocny pełzacz) lub bardziej precyzyjnie „Canadian nightcrawler”. Wskazuje to na fakt, że większość dżdżownic, które sprzedawane są komercyjnie, jako przynęty wędkarskie pochodzi z południowego Ontario. W Kanadzie rosówka znana jest także jako „dew worm” (dżdżownica rosista) lub „Grandaddy Earthworm” (dżdżownica dziadek). W językach germańskich występują warianty nazw nawiązujące do deszczu. Niemieckie „Gemeiner Regenwurm” (zwyczajna dżdżownica deszczowa) czy duńskie „Stor regnorm” (duża dżdżownica deszczowa). W wielu innych regionach świata gatunek jest określany nazwą naukową.
Dżdżownica ziemna występuje w glebach ogrodowych i strefach rolniczych. W przeciwieństwie do większości innych przedstawicieli swojej rodziny często pojawia się na powierzchni. Jest również podstawowym przykładem dżdżownicy w podręcznikach biologii, wykorzystywanym przez miliony uczniów na całym świecie – nawet w miejscach, gdzie gatunek naturalnie nie występuje.
Warto zauważyć, że określenie „earthworm” (dżdżownica) może prowadzić do nieporozumień. W wielu regionach typowym gatunkiem nie jest bowiem Lumbricus terrestris, lecz np. Aporrectodea trapezoides (wcześniej Allolobophora trapezoides). Gatunek o podobnej wielkości i ciemnym ubarwieniu, który jest bardziej powszechny na nieirygowanych terenach umiarkowanych.
Dżdżownica ziemna – opis
Dorosłe osobniki rosówki osiągają długość od 11 do 20 centymetrów (4,3–7,9 cala) oraz średnicę 7–10 milimetrów (0,28–0,39 cala). Składają się z około 120–170 segmentów. Najczęściej mieszczą się w przedziale 135–150 segmentów. Przekrój ciała ma kształt cylindryczny, z wyjątkiem spłaszczonej tylnej części. Przednia część jest ciemnobrązowa lub czerwonobrązowa, z pigmentacją blednącą w kierunku tylnych segmentów.
Dżdżownica ziemna porusza się dzięki hydroszkieletowi. Wykorzystuje skurcze mięśni podłużnych i okrężnych. Maleńkie włoskowate wypustki, zwane szczecinkami zapewniają przyczepność. Na wilgotnych, płaskich powierzchniach robak porusza się z prędkością 20 metrów na godzinę. Ślady na podłożu wskazują, że podczas nocnych wędrówek może przemieszczać się na odległość do 19 metrów od nory – w trakcie jednej wyprawy.
Tego rodzaju aktywność staje się szczególnie widoczna podczas lub po ulewnych deszczach, kiedy duże liczby dżdżownic pojawiają się na powierzchniach, zwłaszcza w miejskich ekosystemach. Choć często interpretuje się to jako próbę ucieczki przed zalaniem nor, teoria nie jest prawdziwa. Lumbricus terrestris, podobnie jak inne dżdżownice, może przetrwać w natlenionej wodzie przez wiele tygodni. W bardziej sprzyjających warunkach – przy odpowiedniej wilgotności i temperaturze powietrza – robaki często przemieszcza się na powierzchni w poszukiwaniu zasobów lub, jak sugerują badania, by unikać blisko spokrewnionych partnerów podczas rozmnażania.
Ekologia
Dżdżownica ziemna należy do dżdżownic anecicznych, czyli gatunków kopiących głębokie, pionowe nory i wychodzących na powierzchnię w poszukiwaniu pokarmu. W odróżnieniu od dżdżownic endogeicznych, które żerują wewnątrz gleby, rosówka usuwa resztki organiczne z powierzchni, przeciągając je do głębszych warstw mineralnych. Następnie pozostawia koprolity, czyli mieszankę materiału organicznego i mineralnego, na powierzchni gleby. Gatunek zamieszkuje półtrwałe nory. W razie potrzeby może przenosić się do głębszych warstw gleby. Aktywność dżdżownicy zwykłej jest ściśle uzależniona od temperatury i wilgotności. Wysokie temperatury oraz niski poziom wilgotności ograniczają jej ruchliwość. W takich warunkach, zwłaszcza latem, wycofuje się do najgłębszych części swojej nory.
Lumbricus terrestris odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu ekosystemów glebowych. Tworzy specyficzne mikrośrodowiska zwane kopcami, które wpływają na rozmieszczenie resztek roślinnych oraz drobnych organizmów na powierzchni gleby. Koprolity produkowane przez dżdżownice wspierają rozwój roślin. Inicjują wzrost korzeni i zwiększają ich biomasę.
W niektórych częściach Europy, szczególnie w północno-zachodniej strefie atlantyckiej, populacja rosówki jest lokalnie zagrożona przez drapieżne płazińce – nowozelandzkiego (Arthurdendyus triangulatus) oraz australijskiego (Australoplana sanguinea). Te inwazyjne gatunki, przypadkowo sprowadzone z Nowej Zelandii i Australii, są wysoce skutecznymi drapieżnikami, które mogą przetrwać długi czas bez pokarmu. Nawet po drastycznym spadku liczby dżdżownic, wciąż utrzymują się w ekosystemie. Prowadzi to do dalszej degradacji populacji rosówki. W niektórych regionach skutki ich działalności są poważne. Wpływają negatywnie na strukturę gleby i jakość ekosystemów.
Dieta rosówki
Dżdżownica ziemna jest saprofagiem. Żywi się głównie martwymi liśćmi, które znajduje na powierzchni oraz glebą z poziomu A (horyzont mineralny). Gatunek preferuje pokarm bogaty w wapń i prawdopodobnie azot. Sprawia to, że szczególnie chętnie wybiera liście jesionu, lipy i topoli. Nieco mniej atrakcyjne są dla niej liście klonu. Mniej smaczne są także liście dębu, ze względu na niską zawartość wapnia. Mogą jednak być spożywane w przypadku braku bardziej zasobnych w ten pierwiastek alternatyw. Choć dżdżownice żywią się głównie materią roślinną, zaobserwowano, że spożywają także martwe owady, mikroorganizmy glebowe, a nawet odchody.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Legwan zielony
- Cyraneczka (zwyczajna) – cyraneczka
- Wirus RSV – wszystko co powinniśmy o nim wiedzieć
- Grzyby, które potrafią przejąć kontrolę nad życiem całego organizmu
- O tym, jak technologia z pomocą nauki wpływa na nasz świat
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Lumbricus_terrestris [dostęp: 13.01.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: User:Michael Linnenbach. Licencja: CC BY-SA 3.0.