Żółw słoniowy (Chelonoidis niger) to wyjątkowo duży gad. Należy do rodzaju Chelonoidis, który obejmuje również trzy mniejsze gatunki występujące w Ameryce Południowej. Gatunek ten liczy 15 podgatunków (13 współczesnych i 2 wymarłe). Jest to największy żyjący gatunek żółwia. Może ważyć nawet 417 kg. Czyni go to najcięższym współczesnym zwierzęciem kręgowym o zimnej krwi. Żółwie słoniowe to także jedne z najdłużej żyjących zwierząt wśród kręgowców. Na wolności mogą żyć ponad 100 lat, a w niewoli nawet 177 lat.
Te imponujące stworzenia zamieszkują siedem wysp archipelagu Galapagos. Kształt i rozmiar skorupy różnią się w zależności od podgatunku oraz warunków środowiskowych. Na wyspach o wilgotnych terenach górskich żółwie są większe, z kopulastymi skorupami i krótkimi szyjami. Na suchych nizinach skorupy mają kształt „siodła”, a szyje są długie.
Liczba żółwi słoniowych drastycznie spadła – z ponad 250 000 osobników w XVI wieku do około 15 000 w latach 70. XX wieku. Spadek ten był efektem nadmiernego polowania na gady w celu pozyskiwania mięsa i oleju, a także wycinania lasów pod uprawy rolnicze oraz wprowadzania zwierząt obcych, takich jak szczury, kozy i świnie. Wyginięcie wielu linii żółwi słoniowych przypisuje się ludziom, ponieważ same żółwie nie mają naturalnych wrogów. W wyniku działalności człowieka na przynajmniej trzech wyspach wyginęły całe podgatunki. Obecnie żyje 12 z 14–15 podgatunków. Ostatni przedstawiciel podgatunku C. n. abingdonii, Lonesome George, zmarł w czerwcu 2012 roku. Dzięki wysiłkom konserwacyjnym, rozpoczętym w XX wieku, wprowadzono na wyspy tysiące żółwi wychowanych w niewoli. W efekcie populacja przekroczyła 19 000 na początku XXI wieku. Mimo tego sukcesu wszystkie żyjące podgatunki są nadal klasyfikowane jako zagrożone przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody.
Żółwie słoniowe stanowią jedną z dwóch współczesnych radiacji gigantycznych żółwi olbrzymich, obok Aldabrachelys gigantea z Aldabry i Seszeli. Choć w prehistorii radiacje gigantycznych żółwi były powszechne, większość z nich wyginęła w wyniku działalności człowieka. Jedynym innym przykładem radiacji żółwi, która przetrwała do czasów historycznych, jest wymarły już rodzaj Cylindraspis z Maskarenów. Inne radiacje, jak Centrochelys z Wysp Kanaryjskich czy Chelonoidis z Karaibów, zostały unicestwione wcześniej.
Opis
Żółwie słoniowe charakteryzują się wyjątkową budową ciała. Ich karapaks – czyli górna część skorupy – jest bardzo duży oraz wypukły. Ma spadzisty kształt. Pokryty został dużymi i gładkimi rogowymi tarczkami, które sprawiają, że jego przednia część jest wysoko uniesiona, podczas gdy tył opada stromo w dół. Warto zaznaczyć, że w odróżnieniu od innych żółwi, brakuje im tarczki karkowej. Głowa jest stosunkowo mała i osadzona na długiej szyi, osłoniętej miękką skórą.
Grube, słupowate nogi tych żółwi, przypominają te u słoni. Pokrywają je twarde tarczki. Palce zakończone są potężnymi pazurami. Podobnie jak inne żółwie, także i Chelonoidis Niger nie mają zębów. Ich rolę pełnią ostre listwy rogowe, które skutecznie tną i miażdżą roślinność. Ciało jest jednolicie brunatne lub czarnawe. Karapaks niektórych osobników nad głową zakrzywia się ku górze. Pozwala im to dosięgać wyższe rośliny.
Poruszają się powoli, z szeroko rozstawionymi nogami, co jest typowe dla gadów. To ustawienie nóg wymaga od żółwi większego wysiłku energetycznego na utrzymanie ciężaru ciała niż na sam ruch. W efekcie wykonują powolne kroki, pozostawiając za sobą szerokie ślady.
Żółwie słoniowe to jedne z najdłużej żyjących zwierząt na ziemi. W sprzyjających warunkach mogą dożyć nawet 300 lat. Przykładem jest żółw o imieniu Tu’i Malila, który został podarowany królowi Tonga przez kapitana Jamesa Cooka w około 1777 roku. Tu’i Malila przeżył do 1965 roku, osiągając wiek około 188 lat. Jeszcze w 1949 roku cieszył się dobrym zdrowiem.
Zachowanie żółwi słoniowych
Rutyna
Żółwie słoniowe są zwierzętami ektotermicznymi. Oznacza to, że ich temperatura ciała zależy od otoczenia. Aby przetrwać, spędzają 1–2 godziny wygrzewając się na słońcu, które nagrzewa ich ciemne skorupy. Dopiero po tym czasie zaczynają aktywnie żerować przez 8–9 godzin. Zwykle przemieszczają się rano lub późnym popołudniem. Wędrują pomiędzy miejscami odpoczynku a terenami do wypasu. Maszerują z prędkością około 0,3 km/h. Czyni je to jednymi z wolniejszych zwierząt na świecie.
Czasami żółwie odpoczywają w błotnistych zagłębieniach lub kałużach powstałych po deszczu. Może to być odpowiedź na chłodne noce, a także sposób ochrony przed pasożytami, takimi jak komary i kleszcze. Niektóre osobniki chowają się nocami pod wystającymi kamieniami. Inne z kolei spędzają ten czas w zagłębieniach ziemi lub w krzakach.
Dieta
Żółwie słoniowe są roślinożerne. Żywią się m.in. kaktusami, trawami, liśćmi, porostami, jagodami, melonami, pomarańczami i mleczami. Zarejestrowano przypadki, kiedy zwierzęta te spożywały także Hippomane mancinella (drzewa śmierci), endemiczne guawy Psidium galapageium, wodną paproć Azolla microphylla, bromeliadę Tillandsia insularis oraz pomidora galapagoskiego Solanum cheesmaniae. Młode osobniki zjadają średnio 16,7% swojej masy ciała. Ich efektywność trawienia jest porównywalna do tej obserwowanej u roślinożernych ssaków fermentujących w jelicie grubym, takich jak konie czy nosorożce.
Żółwie słoniowe wodę pozyskują z rosy i soków roślinnych, szczególnie z kaktusa Opuntia. Pozwala im to przeżyć nawet sześć miesięcy bez picia. Potrafią nie jeść przez rok, żyjąc dzięki rozkładowi tłuszczu, który wytwarza wodę jako produkt uboczny. Charakteryzują się bardzo wolnym metabolizmem. Kiedy są spragnione, potrafią wypić duże ilości wody bardzo szybko, przechowując ją w pęcherzach moczowych oraz w osierdziu. Na suchych wyspach liżą poranną rosę z kamieni.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Błotniak stepowy – błotniak blady- błotniak biały
- Dzierlatka zwyczajna – śmieciuszka – pośmieciuszka
- Krzyżodziób sosnowy
- Co na początku jadły ćmy
- Pustynia Pstra – cmentarzysko skamielin
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Gal%C3%A1pagos_tortoise [dostęp: 06.02.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Mfield, Matthew Field. Licencja: CC BY-SA 3.0.
