Polskie ptaki drapieżne

​Od wieków z podziwem patrzymy w niebo, śledząc sylwetki ptaków drapieżnych, które królują nad polskimi lasami i łąkami. Ich lot jest pełen gracji, a sposób, w jaki polują – precyzyjny i niemal bezbłędny. Te niezwykłe stworzenia od zawsze budziły respekt i zachwyt. W ich instynkcie łowieckim można dostrzec doskonałość natury, będącą częścią boskiego planu. Najbardziej fascynującymi gatunkami są: orzeł przedni, bielik zwyczajny, jastrząb gołębiarz i krogulec¹. Każdy z nich odgrywa ważną rolę w przyrodzie. Dba o naturalną równowagę poprzez kontrolowanie populacji mniejszych zwierząt. Obserwowanie tych ptaków w dzikim środowisku to nie tylko przywilej, ale także przypomnienie o harmonii, która rządzi światem i która bez dwóch zdań nie jest dziełem przypadku.

Jakie ptaki drapieżne występują w Polsce?

Polska to prawdziwe królestwo ptaków drapieżnych. Ich obecność sprawia, że populacje gryzoni czy mniejszych ptaków pozostają pod kontrolą. Spotkać je można niemal wszędzie, od rozległych lasów, przez otwarte przestrzenie pól i łąk, aż po górskie szczyty i morskie wybrzeża. Najbardziej charakterystycznym przedstawicielem grupy jest orzeł przedni zamieszkujący głównie Karpaty i Sudety, a także bielik zwyczajny² – największy ptak drapieżny w kraju. Tego ostatniego często obserwować możemy w okolicach jezior i rzek.

Kolejną grupę stanowią sokoły. Wśród nich wyróżnia się sokół wędrowny. Słynie z niesamowitej prędkości, jaką osiąga podczas spektakularnych, pikujących ataków. Dzięki licznym programom ochronnym jego populacja w Polsce powoli wraca do normy. 

Uwagę zwraca także mniejsza, lecz równie sprytna pustułka. Tego drobnego drapieżnika coraz częściej można spotkać w miastach. Skutecznie reguluje tam populację gryzoni.³

W lasach często spotykani są przedstawiciele rodziny jastrzębiowatych, jak choćby jastrząb gołębiarz oraz krogulec zwyczajny. Specjalizują się w polowaniu na inne ptaki. Jastrząb poluje na większe ofiary. Krogulec z kolei jest mistrzem błyskawicznych ataków na mniejszą zdobycz. Nie sposób też pominąć sów – ptaków drapieżnych, które prowadzą nocny tryb życia. Największym ich przedstawicielem jest puchacz. Potrafi upolować nawet zwierzęta wielkości zająca.

Jaki jest największy drapieżny ptak w Polsce?

Największym ptakiem drapieżnym w naszym kraju jest bielik zwyczajny, często błędnie nazywany orłem, choć należy do rodziny jastrzębiowatych. To prawdziwy gigant polskiego nieba. Jego skrzydła osiągają rozpiętość 2,5 metra. Masa ciała dorosłego osobnika może przekraczać 6 kilogramów. Jest jednym z największych drapieżnych ptaków Europy. Jasna głowa oraz intensywnie żółty dziób sprawiają, że jest łatwo rozpoznawalny⁵. Bieliki zwyczajne zamieszkują głównie okolice zbiorników wodnych, takie jak jeziora, rozlewiska i morskie wybrzeża, gdzie bez trudu znajdują ryby, stanowiące podstawę ich pożywienia. Oprócz tego poluje również na inne ptaki. Dietę uzupełnia drobnymi ssakami lub padliną⁶.

Ten ptak drapieżny przez lata był zagrożony wyginięciem. Powód? Kłusownictwo i skażenia środowiska pestycydami, zwłaszcza DDT. W latach 60. XX wieku populacja w Polsce spadła do zaledwie kilkudziesięciu par lęgowych. Dzięki ścisłej ochronie gatunku, dziś jego liczebność systematycznie rośnie. Nasz kraj jest uważany za jeden z europejskich bastionów bielika, z populacją przekraczającą 2000 par⁷.

Jaki jest najbardziej drapieżny ptak na świecie?

Trudno jednoznacznie wskazać najbardziej drapieżnego ptaka na świecie. Każdy z nich wyspecjalizował się w innym stylu polowania i strategii zdobywania pożywienia. Gdyby jednak trzeba było wybrać szczególnie skutecznego i budzącego respekt łowcę, byłaby nim harpia wielka. Orzeł z tropikalnych lasów Ameryki Południowej słynie z odwagi, siły i niezwykłej precyzji podczas ataku. Szczególnie imponujące są jego potężne szpony, które osiągają 13 centymetrów – to więcej niż pazury niedźwiedzia brunatnego. Pozwalają bez trudu chwytać ofiary ważące nawet połowę jego własnej masy ciała – małpy, leniwce czy duże ptaki. Samice harpii mogą ważyć 9 kilogramów, a ich rozpiętość skrzydeł sięga 2 metrów. Nie bez powodu gatunek budzi zarówno podziw, jak i respekt wśród mieszkańców regionów, które zamieszkuje.⁸ 

Harpia wielka to wyjątkowo skuteczny łowca, polujący z zasadzki. Najczęściej obserwuje ofiarę z wysokości drzewa, po czym wykonuje błyskawiczny atak. Siła uścisku wynosi nawet 50 kg/cm². Pozwala to na natychmiastowe unieruchomienie zdobyczy. Orzeł nie ma naturalnych wrogów w środowisku, jednak z powodu wylesiania tropikalnych lasów deszczowych populacja drastycznie maleje.⁹

Innym imponującym drapieżnikiem jest sokół wędrowny – najszybsze zwierzę świata. Podczas ataku nurkowego potrafi rozpędzić się nawet do 390 km/h, dzięki czemu z niesamowitą precyzją chwyta w locie swoje ofiary – najczęściej inne ptaki.¹⁰

Ptaki drapieżne w Biblii – symbolika i znaczenie

W Biblii szczególne miejsce wśród drapieżników zajmuje orzeł. Ten majestatyczny ptak przypomina, że Bóg potrafi unieść człowieka ponad trudności życia, dając mu poczucie bezpieczeństwa i wsparcie. 

W Księdze Wyjścia Bóg mówi do Izraelitów:  Wyście widzieli, co uczyniłem Egiptowi, jak niosłem was na skrzydłach orlich i przywiodłem was do Mnie (Biblia Tysiąclecia, Wj 19, 4)

Podobne nawiązanie znajduje się w Księdze Powtórzonego Prawa, gdzie Bóg jest opisany jako ten, który czuwa nad Izraelem jak orzeł nad swoim gniazdem:

Jak orzeł, co gniazdo swoje ożywia, nad pisklętami swoimi krąży, rozwija swe skrzydła i bierze je, na sobie samym je nosi (Biblia Tysiąclecia, Pwt 32, 11).

Orzeł jest też symbolem duchowej odnowy i siły. Lecz ci, co zaufali Panu, odzyskują siły, otrzymują skrzydła jak orły: biegną bez zmęczenia, bez znużenia idą (Biblia Tysiąclecia, Iz 40, 31)

Ptaki drapieżne w Biblii bywają również przedstawiane jako narzędzia Bożego sądu. W Księdze Jeremiasza Babilon został ukazany jako orzeł, który nadciąga, by zniszczyć naród Izraela: To bowiem mówi Pan: Oto się unosi jak orzeł i rozpościera swe skrzydła nad Moabem (Biblia Tysiąclecia, Jr 48, 40)

Podobne obrazy pojawiają się w Apokalipsie św. Jana, gdzie ptaki drapieżne symbolizują sąd nad narodami: I ujrzałem innego anioła stojącego w słońcu: I zawołał głosem donośnym do wszystkich ptaków lecących środkiem nieba: Pójdźcie, zgromadźcie się na wielką ucztę Boga, aby zjeść trupy królów, trupy wodzów i trupy mocarzy, trupy koni i tych, co ich dosiadają, trupy wszystkich – wolnych i niewolników, małych i wielkich (Biblia Tysiąclecia, Ap 19, 17-18).

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Grzechotnik rogaty
• Gołąb skalny
• Sikorki – rodzaje, które warto znać i obserwować
• Dokąd odlatuje bocian oraz inne ciekawostki o bocianach
• Ekspansja dna oceanicznego spowalnia – o czym to świadczy?

Przypisy

1. Agata Pavlinec, Jakie ptaki drapieżne żyją w Polsce, Ekologia.pl – Codzienny serwis informacyjny, https://www.ekologia.pl/srodowisko/jakie-ptaki-drapiezne-zyja-w-polsce [dostęp: 28.02.2025].
2. Anna Krzysztofiak, Lech Krzysztofiak (2023), Ptaki chronione, wigry.org.pl, https://www.wigry.org.pl/ptaki/chron.htm [dostęp: 28.02.2025].
3. Adam Mroczek, Wykaz nazw ptaków drapieżnych, Sokolnictwo dla początkujących, https://sokolnictwo.pl/hodowla-ptakow-drapieznych/ [dostęp: 28.02.2025].
4. Ptaki objęte ścisłą ochroną w Polsce, ptaki.info, https://ptaki.info/index_siedliska.php?dzial=6&kat=17 [dostęp: 28.02.2025].
5. Jaume Orta, Guy M. Kirwan, David Christie, Peter F.D. Boesman, Jeffrey S. Marks (2020), White-tailed Eagle (Haliaeetus albicilla), Cornell Lab of Ornithology, https://birdsoftheworld.org/bow/species/whteag/cur/introduction [dostęp: 28.02.2025].
6. Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk (2003), Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP „pro Natura”.
7. Thomas S. Schulenberg (2020), Harpy Eagle (Harpia harpyja), Cornell Lab of Ornithology, https://birdsoftheworld.org/bow/species/hareag1/cur/introduction [dostęp: 28.02.2025]. 
8. Clayton M. White, Tom J. Cade, James H. Enderson, Andrew Ellis (2013), Peregrine Falcons of the World, Lynx Edicions.
9. James Ferguson-Lees, David A. Christie (2001), Raptors of the World. A Field Guide, Houghton Mifflin Harcourt.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.