Wywieszane w okresie zimowym karmniki odwiedzają różnego rodzaju ptaki. Dużą część z nich stanowią sikorki. Te niewielkie, zaliczane do rzędu wróblowatych ptaszki reprezentują kosmopolityczną rodzinę. To nie tylko stali bywalcy europejskich miast, łąk, lasów i ogrodów. Sikory zamieszkują wszystkie kontynenty z wyjątkiem Arktyki1. Polska jest domem sześciu gatunków tych ptaków. Dowiedz się, czym charakteryzują się ich przedstawiciele oraz jak rozróżnić ich od siebie!
Sikorka bogatka – najsłynniejsza reprezentantka rodziny sikor w Polsce
Sikorki bogatki (Parus maior) to jedne z najliczniej zasiedlających Polskę ptaków. Odznaczają się one największymi spośród wszystkich sikor rozmiarami ciała. Przedstawiciele rodzaju Parus przeciętnie osiągają długość ciała od 14 do 16 cm przy wadze wynoszącej około 30 g. Bogatki wyróżnia charakterystyczne ubarwienie. Czarna główka z białymi plamami na policzkach wyraźnie kontrastuje ze słonecznie żółtym brzuszkiem, przez który przebiega ciemna smuga, zwana krawatem. Jest ona znacznie dłuższa i okazalsza u samców niż u samic2.
Osobniki płci męskiej z grubą, doskonale widoczną pręgą mają ułatwiony dostęp do pokarmu. Dominują one bowiem wśród innych przedstawicieli swego gatunku. O ich atrakcyjności w oczach potencjalnych partnerek i możliwości przekazania genów potomstwu w większej mierze decyduje jednak intensywność ubarwienia brzuszka3..
Do ulubionych przysmaków bogatek należą owady. Pokarm ten dostarcza im wszelkich niezbędnych składników odżywczych. Samiczki z reguły odlatują na zimę do ciepłych krajów, samce natomiast prowadzą osiadły tryb życia. Szybko przyzwyczajają się do miejsc z pożywieniem, dlatego tak ważne jest, aby nie zmieniać lokalizacji karmników4.
Modraszka zwyczajna – niewielki ptak o zadziornym charakterze
Sikorki modre (Cyanistes caeruleus) to jedne z najpiękniejszych ptaków odwiedzających zimą przydomowe karmniki. W ich upierzeniu dominuje kolor niebieski. Główkę tej przedstawicieli rodzaju Cyanistes zdobi czapeczka w odcieniach błękitu. Pióra o tej samej barwie pokrywają też grzbiet zwierzątka, jego brzuszek jest natomiast żółty (podobnie jak u bogatek). Sikorki modre zwykle mają od 11 do 12 cm długości, a ich waga mieści się w przedziale od 11 do 14 g. Tak jak bogatki zaliczają się do zwierząt owadożernych5. Bóg w swej dobroci zapewnia im obfitość pokarmu, także w zimie. Jak czytamy w Biblii: przypatrzcie się ptakom w powietrzu: nie sieją ani żną i nie zbierają do spichrzów, a Ojciec wasz niebieski je żywi (Mt 6, 26).
Modraszki dysponują umiejętnością widzenia światła UV. Ich świecące w ultrafiolecie niebieskie pióra pełnią funkcję identyfikacyjną. Dzięki nim poszczególne osobniki mogą rozpoznać nie tylko siebie nawzajem, ale także wiek, płeć i stan zdrowia innych towarzyszy6.
Sikorki modre mimo niewielkich rozmiarów ciała wykazują się ogromną zadziornością. W karmnikach i innych miejscach żerowania mogą im towarzyszyć co najwyżej przedstawiciele tego samego gatunku. Wszystkie pozostałe ptaki (także znacznie większe i cięższe od modraszek) zostają przepędzone ze stołówki. Sikory modre zaciekle walczą o swoją zdobycz i nigdy nie ustępują pola innym zwierzętom7.
Sikorka sosnówka – najmniejsza sikora w Polsce
Prowadząc obserwacje rodzimych sikor, warto też zwrócić uwagę na sosnówkę (Periparus ater). Ptaszek dorastający do około 11 cm długości ciała oraz osiągający wagę około 9-10 g uznawany jest za najmniejszego reprezentanta rodziny sikorek zamieszkującego Polskę. Przedstawicielki rodzaju Periparus wyróżniają się szaroniebieskim grzbietem, ciemnoszarym brzuchem oraz czarną głową ozdobioną białą plamką zlokalizowaną w okolicach potylicy8.
Sosnówki odznaczają się umiejętnością szybkiego latania. Są też bardzo energiczne oraz ruchliwe. Większość życia spędzają w koronach drzew iglastych (zwłaszcza sosen). Rzadko sfruwają na ziemię. W skład diety tych ptaków wchodzą owady. Chętnie żywią się one także nasionami iglaków9.
Sikorka czubatka – zmiana nastroju widoczna w wyglądzie
Sikorkę czubatkę (Lophophanes cristatus) łatwo rozpoznać po charakterystycznym, unikatowym „irokezie” na głowie. Ustawienie czarno-białego, spiczastego czuba zależy od aktualnego nastawienia ptaka. U spokojnych, nieniepokojonych przez nikogo osobników opada on luźno wzdłuż głowy. W bliskim kontakcie z potencjalnym agresorem irokez podnosi się. Nastroszenie czuba ma na celu odstraszenie napastnika10.
Czubatki odznaczają się upierzeniem o stonowanej kolorystyce. Brzuszek typowego przedstawiciela rodzaju Lophophanes jest kremowy, a skrzydła jasnobrązowe. Na białej głowie wyraźnie odznacza się czarny pasek wychodzący od linii głowy. Szyję ptaka otacza ciemna obwódka11.
Sikorki czubatki często żerują na ziemi. Jednak w praktyce trudno jest przyjrzeć się im z bliska. W stosunku do człowieka zachowują się one bowiem bardzo nieufnie. Na ogół trzymają się one z daleka od ludzi i unikają jedzenia przy nich12.
Sikora czarnogłówka i sikora uboga – rodzaje sikorek o niemal identycznym wyglądzie
Na terenie Polski żyją dwa gatunki łudząco podobnych do siebie sikorek. Sikora czarnogłówka (Poecile montanus) i sikora uboga (Poecile palustris) – przedstawicielki rodzaju Poecile – wyglądają praktycznie tak samo. Dorosłe osobniki zazwyczaj mierzą około 13 cm długości. Oba ptaki mają szaro-brązowy grzbiet oraz jaśniejszy brzuch. Ich głowy pokrywają ciemne czapeczki rozciągające się aż do potylicy. Także podbródki tych sikorek są czarne. U czarnogłówek mają one jednak kwadratowy kształt, a u sikor ubogich – trójkątny. Reprezentantki tych gatunków wydają także inne dźwięki w trakcie śpiewania13.
Sikory ubogie i czarnogłówki w zachowaniu przypominają czubatki. Ptaki te na ogół stronią od ludzi, dlatego trudno je zaobserwować w parkach, ogrodach bądź na wielkomiejskich skwerach. Najchętniej przebywają w lasach mieszanych lub iglastych14.
Na jakie rodzaje sikorek warto jeszcze zwrócić uwagę?
Nad Wisłą sporadycznie można natknąć się na sikorkę lazurową (Cyanistes cyanus). Ptak należący do rodzaju Cyanistes odznacza się pięknym, biało-niebieskim upierzeniem. Grzbiet mieni się różnymi odcieniami błękitu. Głowa i brzuszek mają natomiast biały kolor. Na linii oczu przebiega ciemny pasek, który przypomina opaskę15.
Warto też przyjrzeć się nieco bliżej sikorce brunatnej (Poecile rufescens). Ptak ten zasiedla zachodnie rejony Ameryki Północnej. Przedstawicieli rodzaju Poecile wyróżnia brązowy grzbiet oraz biały brzuch. Na głowie widać ciemną czapeczkę oraz biegnące przez policzki jasne pasy. Sikorki brunatne wykazują tendencję do gromadzenia zapasów pożywienia w różnych zakamarkach. Co istotne, w razie potrzeby bez problemu trafiają później do miejsc, w których zostawiły swoją zdobycz16.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Czy nietoperze widzą w dzień, czy w nocy, czy też może są ślepe?
- Czy komary są pożyteczne?
- Co jedzą myszy polne i domowe?
- Homo aquaticus, czyli hipoteza małpy wodnej
- Teoria „naćpanej małpy” – czy człowiek wyewoluował dzięki halucynogenom?
Przypisy
1. K. Łuszczyk, Sikorki – najważniejsze informacje o gatunkach tych ptaków, FERA.PL, https://fera.pl/sikorki-najwazniejsze-informacje-o-gatunkach-tych-ptakow.html, dostęp: 08.04.2025.
2. Sikorki w Polsce. Wszystko, co musisz o nich wiedzieć, TUZWIERZAKI.PL, 09.01.2025, https://tuzwierzaki.pl/pl/blog/sikorki-w-polsce-wszystko-co-musisz-o-nich-wiedziec-1700913245.html?srsltid=AfmBOoq1teqH70GB1DbUBAh4TDVIChfIxo6dJlUxVMMgxP3KoXv4i6uU, dostęp: 08.04.2025.
3. Tamże.
4. Sikorki – kluczowe fakty o gatunkach i ich charakterystyce, ZWIERZAKI NAD POTOKIEM, https://zwierzakinadpotokiem.pl/sikorki/, dostęp: 08.04.2025.
5. K. Łuszczyk, Sikorki – najważniejsze…, dz. cyt.
6. Tamże.
7. A. G. Kruszewicz, Sikorki w Polsce – poznaj różne gatunki sikorek, Weranda Country, https://www.werandacountry.pl/przyroda/zwierzeta-w-naturze/sekrety-sikorek, dostęp: 08.04.2025.
8. K. Łuszczyk, Sikorki – najważniejsze…, dz. cyt.
9. Tamże.
10. Sikorki w Polsce…, dz. cyt.
11. K. Łuszczyk, Sikorki – najważniejsze…, dz. cyt.
12. Tamże.
13. Sikorki w Polsce – sikorka bogatka, modraszka, sosnówka, czubatka, czarnogłówka i sikora uboga, Ekologia.pl, https://www.ekologia.pl/srodowisko/sikorki-w-polsce-sikorka-bogatka-modraszka-sosnowka-czubatka-czarnoglowka-i-sikora-uboga/, dostęp: 08.04.2025.
14. Tamże.
15. Sikorki – kluczowe fakty…, dz. cyt.
16. Tamże.
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
