Kiedy mówimy o najszybszym zwierzęciu większość ludzi myśli o gepardzie. Ale czy na pewno to on rządzi w świecie prędkości? Cóż, to zależy. Prędkość można mierzyć na wiele sposobów – na lądzie, w wodzie, a nawet w powietrzu.
Zresztą, czy prędkość to wszystko? Czy liczy się tylko to, kto biegnie, leci albo płynie najszybciej? A może chodzi o coś więcej. O precyzję, zwinność, strategię? Bo przecież nie wystarczy tylko być szybkim, trzeba wiedzieć, jak tę prędkość wykorzystać.
Dzisiaj przyjrzymy się mistrzom prędkości. Tym, którzy nie mają sobie równych w swoim żywiole. Jedni gonią, inni uciekają, jeszcze inni wykorzystują prędkość do zabójczych ataków. A kto jest najszybszy? To zależy. Od czego? Od tego, czy liczymy ląd, wodę czy powietrze!
Jednak czy na pewno to takie proste? Przecież prędkość można mierzyć na różne sposoby. Można patrzeć na maksymalną wartość, ale analizować także przyspieszenie, zwrotność czy czas reakcji. Bo czym byłby najszybszy sprinter, gdyby nie potrafił skutecznie zahamować?
Kto bowiem powiedział, że szybkość zawsze służy do ataku? W naturze często chodzi o coś innego – o przeżycie. Drapieżnik musi być szybki, by złapać ofiarę, ale ofiara musi być jeszcze szybsza albo przynajmniej sprytniejsza. Czasem liczą się ułamki sekund.
A teraz czas na wyścig przez świat zwierząt. Gotowy? No to start!
Najszybsze zwierzę lądowe na świecie: gepard – mistrz sprintu
Król sawanny? A może raczej król toru wyścigowego? Bo jeśli chodzi o sprint, gepard nie ma sobie równych. To prawdziwa maszyna do biegania! Może osiągnąć 100 km/h, ale tylko przez chwilę1. Po 20-30 sekundach musi zwolnić. Dlaczego? Powszechnie uważa się, że jego ciało przegrzewa się, osiągając temperaturę 40-41°C. Jednak badania z 2013 r. zanotowały średnią temperaturę ciała gepardów na poziomie 38,6°C2. Może to sugerować, że wysokie temperatury nie są zatem głównym powodem zmniejszenia prędkości.
Gepard startuje lepiej niż niejeden sportowy samochód, osiągając prędkość do 100 km/h w trzy sekundy. Wspomnijmy przy okazji, że najszybciej przyśpieszający samochód na świecie to Aspark Owl, który 100 km/h osiągnął w mniej niż 2 sekundy3.
U geparda każdy krok to potężny skok o długości nawet 7 metrów. A jak hamuje? Nagle i precyzyjnie. Jego pazury, w przeciwieństwie do innych kotów, nie chowają się, tylko działają jak kolce u lekkoatletów. Dzięki nim może ostro skręcić w trakcie biegu, niemal natychmiast zmieniając kierunek ruchu4.
Co ciekawe, jego ogon nie służy tylko do ozdoby. Gepard używa go jak balastu, pomagając nim sobie w pokonywaniu zakrętów. Bez tego prawdopodobnie przewróciłby się przy pierwszej próbie skrętu z wspomnianą prędkością. Ale czy jest idealnym łowcą? Nie do końca. Mimo swojej szybkości gepardowi udaje się złapać 25-40% ofiar. Czasem bowiem antylopa albo gazela wykona zwrotny manewr, a gepard nie zdąży już skorygować toru biegu. A nawet jeśli złapie zdobycz, to musi ją szybko zjeść, bowiem lwy i hieny tylko czekają, by mu ją ukraść.
Najszybsze zwierzę na świecie w powietrzu: sokół wędrowny – powietrzna rakieta
Jeśli gepard jest królem sprintu na ziemi, to sokół wędrowny rządzi w powietrzu. I to jak! Jego prędkość w locie nurkującym to 389 km/h5. Tak, dobrze widzisz – prawie 400 km/h! To więcej niż niejedno auto wyścigowe i pędzące po torach we Francji TGV, osiągające średnią prędkość 320 km/h (prędkość maksymalna 574,8 km/h)6. Powszechnie uznawana prędkość maksymalna sokoła nie jest jednak do końca udowodniona, bowiem nie potwierdziły jej pomiary radarowe. Najwyższa wiarygodnie zmierzona prędkość wyniosła natomiast 184 km/h.
Sokół nie polega jednak tylko na samej prędkości lotu. Jego tajemnicą jest kontrolowany spadek. Najpierw wzbija się wysoko, uważnie wypatrując ofiary, a potem składa skrzydła i rusza w dół jak wystrzelony pocisk. To nie zwykły lot, to perfekcyjnie zaplanowany atak. Jego celem jest najczęściej gołąb, mały ptak lub inna ofiara, która nawet nie zdąży zareagować, zanim drapieżnik na nią spadnie. A co z uderzeniem? Przy tej prędkości sokół nie musi nawet używać szponów. Sama siła zderzenia często wystarcza, by ogłuszyć albo od razu zabić ofiarę. A jeśli nie? No cóż, sokół jest cierpliwy. Może wrócić, ponowić atak, a na koniec złapać zdobycz jeszcze w locie. Dla własnego bezpieczeństwa sokół nie celuje w korpus, ale w skrzydło ofiary.
A teraz najlepsze. Jak on w ogóle oddycha przy takiej prędkości? Bo przecież gdybyśmy wystawili głowę przez okno auta jadącego 300 km/h, mielibyśmy problem z wdechem. A sokół? Ma specjalne nozdrza, zbudowane niczym dyfuzory w silnikach odrzutowych, które spowalniają powietrze, żeby nie zniszczyły mu płuc. A oczy? Sokół posiada błonę migawkową, tzw. trzecią powiekę, odpowiedzialną za rozprowadzanie łez i usuwanie zanieczyszczeń7.
Ale czy sokół jest szybki tylko w nurkowaniu? Nie do końca. W normalnym locie leci z prędkością 65-100 km/h, czyli mniej więcej tyle, co gepardy na ziemi8. Nadal jest jednak wystarczająco szybki, by ścigać inne ptaki w powietrzu i być królem przestworzy.
Najszybsze zwierzę na świecie w wodzie: ryba żaglica – motorówka na wodzie
Ląd ma swojego mistrza, niebo też, ale co z wodą? Tutaj królową prędkości jest ryba żaglica. Może nie wygląda jak torpeda, ale prędkość i tak osiąga niesamowitą! Uznaje się, że może poruszać się nawet 100-130 km/h9. Tak, więcej niż większość motorówek! Jednak badania z 2016 roku podważają jej prędkość maksymalną10.
Jak to robi? Po pierwsze: ma opływowy kształt, który minimalizuje opór wody. Po drugie: posiada potężny, muskularny ogon, który działa jak napęd odrzutowy. Jeden mocny ruch i pędzi do przodu jak rakieta podwodna. A po trzecie? Jej skóra! Pokryta jest mikroskopijnymi wypustkami, które zmniejszają tarcie oraz pozwalają jeszcze szybciej mknąć przez ocean.
Ale skąd nazwa żaglica? Otóż zwierzę to ma na grzbiecie ogromną płetwę przypominającą żagiel. Kiedy poluje, potrafi ją rozłożyć i zmienić się w podwodnego stratega. Manewrując w ławicach ryb, może szybciej zmienić dzięki niej kierunek ruchu.
Czy jednak zawsze jest taka szybka? Nie do końca. Tak jak gepard na lądzie, tak i ona nie może pędzić bez końca. Jej mięśnie potrzebują odpoczynku. Jednak kilka sekund wysiłku zazwyczaj wystarcza, by ofiara nie miała żadnych szans.
Podsumowując, jeśli kiedykolwiek weźmiesz udział w wyścigu pod wodą, pamiętaj jedno: ryba żaglica wygra. I to z ogromną przewagą!
A co z końmi, psami i innymi zwierzętami?
Gepard, sokół i żaglica to absolutni mistrzowie prędkości w swoich środowiskach. Ale inne zwierzęta też mają się czym pochwalić! Niektóre biegają, inne skaczą, a pozostałe osiągają zawrotne prędkości w dość nieoczekiwany sposób…
Koń wyścigowy i Secretariat
Koń to jedno z częściej pojawiających się w życiu człowieka zwierząt. Ale czy jest aż tak szybki? Najszybsze konie, zwłaszcza rasy Quarter Horse, mogą osiągnąć 88 km/h11! To więcej niż przeciętnie poruszający się samochód w mieście. Ale podobnie jak gepardy, konie to sprinterzy na krótkie dystanse. Standardowe wyścigi konne rozgrywają się na dystansie od 400 do 3200 metrów, a konie muszą w ich trakcie umiejętnie rozkładać siły.
Co ciekawe, legendarny koń wyścigowy Secretariat w 1973 r. ustanowił rekord prędkości, przebiegając 1,5 mili (2,4 km) w 2 minuty i 24 sekundy12! Gdyby to przeliczyć, jego średnia prędkość wynosiła 60 km/h – i to przez kilka minut, a nie sekund.
Charty – torpedy na czterech łapach
A co z psami? Najszybszą rasą są charty, które mogą osiągnąć 72 km/h! Są niesamowicie zwinne, a ich ciało jest wręcz stworzone do biegania. Długie nogi, smukła sylwetka, elastyczny kręgosłup – wszystko to pozwala im wykonywać potężne susy, podobnie jak gepardom.
Ale jest jeszcze jeden rekordzista. Greyhound, czyli chart angielski, jest znany z torów wyścigowych. Choć jego maksymalna prędkość jest nieco niższa niż w przypadku charta afgańskiego, to ma niesamowite przyspieszenie i wytrzymałość. Może biec bardzo szybko przez dłuższy czas.
Zając szarak i wilk szary – uciekinier i łowca doskonały
Zając i wilk to naturalni rywale. Jeden ucieka, drugi ściga. Każde ich spotkanie to walka o przetrwanie. Zając szarak to prawdziwy sprinter. Potrafi osiągnąć 70-80 km/h, ale jego największą bronią są nagłe zwroty14. Biegnie zygzakiem, skręcając nawet o 90 stopni, co sprawia, że drapieżnikowi trudno przewidzieć jego ruch. Jego długie tylne nogi pozwalają mu na dalekie skoki, a sezonowa zmiana koloru futra zapewnia lepszy kamuflaż.
Wilk szary potrafi natomiast osiągać prędkość 60 km/h15 niemal przez 5 minut. Nie musi być jednak najszybszy, wystarczy mu wytrzymałość. Może długo ścigać ofiarę, wykorzystując jej zmęczenie. Poluje w grupie, wykorzystując inteligentne strategie. Jeden wilk kieruje zająca w stronę drugiego, blokując mu drogę ucieczki. Dodatkowo jego węch, nawet 100 razy lepszy niż u człowieka, pozwala mu tropić zdobycz przez długi czas.
Kto wygrywa? Jeśli zając wystartuje odpowiednio wcześnie, jego szybkość i zwrotność dają mu przewagę. Ale jeśli wilk zastosuje dobrą taktykę, wytrzymałość i współpraca sprawią, że to on zostanie zwycięzcą. W naturze sama prędkość nie wystarczy, liczy się także strategia.
A ludzie? Cóż…
Usain Bolt, najszybszy człowiek w historii, osiągnął podczas biegu na 100 metrów maksymalną prędkość 44,72 km/h16. Choć wygląda ona imponująco, bo tym tempem przegoniłby niejednego rowerzystę, to jego osiągi bledną, gdy porównamy go do najszybszych zwierząt. Nawet przeciętny pies wyścigowy zostawiłby Bolta daleko w tyle.
Podsumowując, nie tylko gepard, sokół i żaglica mogą się chwalić rekordami prędkości. W świecie zwierząt mamy całą gamę mistrzów sprintu, których Bóg wyposażył w unikalne zdolności. A człowiek? Może nie jest najszybszy, ale za to wynalazł samochody i samoloty, więc w sumie i tak wygrywamy.
Szybkość z innej strony – kto biegnie i dokąd?
Biblia mówi o prędkości, ale nie zawsze w dosłownym sensie. Konie i orły w Księdze Jeremiasza symbolizują szybkość, siłę i przerażającą potęgę. Konie biorą udział w bitwie, orły szybują i atakują w locie: oto nadchodzi wróg jak chmury, a jego wozy są jak huragan, jego rumaki szybsze niż orły (Jr 4,13 BW).
Ludzkie życie jest krótkie, mija jak cień, mgła, podmuch wiatru. Jeden z psalmów przypomina: czas naszych dni – to lat siedemdziesiąt lub, gdy jesteśmy mocni, osiemdziesiąt; a większość z nich to trud i marność, bo szybko mijają, my zaś odlatujemy (Ps 90,10 BT). Człowiek myśli, że ma czas, ale zanim się obejrzy, młodość przemija, a lata mijają błyskawicznie. W Księdze Jakuba czytamy natomiast: wy, którzy nie wiecie, co jutro będzie. Bo czymże jest życie wasze? Parą jesteście, która ukazuje się na krótko, a potem znika (Jk 4,14 BW). To przypomnienie, że każda chwila życia jest cenna.
Nie zawsze prędkość jest dobra. Można zbyt szybko podejmować decyzje, pędzić w złym kierunku, wpaść w pokusę i grzech. Księga Przysłów ostrzega: serce, które knuje złe myśli, nogi, które śpieszą do złego (Prz 6,18 BW). Czasem warto zwolnić i pomyśleć, zamiast rzucać się na coś bez zastanowienia. W Liście Jakuba przeczytać możemy: wiedzcie to, umiłowani bracia moi. A niech każdy człowiek będzie skory do słuchania, nieskory do mówienia, nieskory do gniewu (Jk 1,19 BW).
Z drugiej strony: są rzeczy, w których warto się spieszyć. Psalm mówi: On posyła swój rozkaz na ziemię, szybko biegnie słowo jego (Ps 147,15 BW), co pokazuje, że Boże działanie nie jest odsunięte w czasie. List do Rzymian zachęca jednak: w gorliwości nie ustawając, płomienni duchem, Panu służcie (Rz 12, 11 BW). Trzeba być pierwszym do spełniania dobrych uczynków, do słuchania innych, do pomagania. Bo to, co dobre, powinno przychodzić bez zwłoki.
Chrześcijańskie życie jest jak bieg. Ale to nie sprint, to maraton. 1 List do Koryntian mówi wprost: czy nie wiecie, że zawodnicy na stadionie wszyscy biegną, a tylko jeden zdobywa nagrodę? Tak biegnijcie, abyście nagrodę zdobyli (Kor 9,24 BW). Natomiast autor Listu do Hebrajczyków dodaje: biegnijmy wytrwale w wyścigu, który jest przed nami, patrząc na Jezusa, sprawcę i dokończyciela wiary, który zamiast doznać należytej mu radości, wycierpiał krzyż, nie bacząc na jego hańbę, i usiadł na prawicy tronu Bożego (Hbr 12,1-2 BW). Liczy się bowiem wytrwałość, dobra trasa i cel, do którego zmierzamy. Nie chodzi o to, żeby biec najszybciej, ale żeby dobiec tam, gdzie trzeba.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Czym się różni aligator, krokodyl i kajman – poznaj różnice
- Żubr a bizon, czyli jaka jest pomiędzy nimi różnica?
- Uzębienie krowy, czyli o tym, czy krowy mają zęby w górnej szczęce
- Datowanie dinozaurów radiowęglem – czemu nie?
- Małpy producentami włóczni?
Przypisy
1. Cheetah, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Cheetah [dostęp: 14.02.2025].
2. Tamże.
3. OWL Aspark, https://asparkcompany.com/ [dostęp: 14.02.2025].
4. Cheetah, Wikipedia, dz. cyt.
5. Peregrine falcon, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Peregrine_falcon [dostęp: 14.02.2025].
6. TGV, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/TGV [dostęp: 14.02.2025].
7. Peregrine falcon…, dz. cyt.
8. Jennifer Horton, How do peregrine falcons fly so fast?, HowStuffWorks, 27.05.2024, https://animals.howstuffworks.com/birds/peregrine-falcon-speed.htm [dostęp: 14.02.2025].
9. Żaglica, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBaglica [dostęp: 14.02.2025].
10. M. B. S. Svendsen, P. Domenici, S. Marras, J. Krause, K. M. Boswell, I. Rodriguez-Pinto, A. D. M. Wilson, R. H. J. M. Kurvers, P. E. Viblanc, J. S. Finger, J. F. Steffensen, Maximum swimming speeds of sailfish and three other large marine predatory fish species based on muscle contraction time and stride length: a myth revisited, Biology Open, 19.08.2016, https://journals.biologists.com/bio/article/5/10/1415/1485/Maximum-swimming-speeds-of-sailfish-and-three [dostęp: 14.02.2025].
11. Quarter Horse, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Quarter_Horse [dostęp: 14.02.2025].
12. R. Flatter, Secretariat remains No. 1 name in racing, ESPN, https://www.espn.com/sportscentury/features/00016464.html [dostęp: 14.02.2025].
13. Charty, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Charty#cite_note-Wz158-4 [dostęp: 14.02.2025].
14. Zając, ZOO Gdańsk, https://zoo.gdansk.pl/edukacja/kampanie-edukacyjne/zostaw-w-krzakach-tego-zwierzaka/zajac/ [dostęp: 14.02.2025].
15. Wilk szary, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Wilk_szary [dostęp: 14.02.2025].
16. Usain Bolt, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Usain_Bolt [dostęp: 14.02.2025].
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
