Chwostka szafirowa (Malurus cyaneus) to jeden z najbardziej rozpoznawalnych ptaków śpiewających południowo-wschodniej Australii. Należy do rodziny cudowronek (Maluridae). Gatunek wyróżnia się pięknym ubarwieniem i intrygującymi zachowaniami. Samiec w szacie godowej przyciąga uwagę intensywnym niebieskim kolorem czoła, pokryw usznych i ogona, a także czarną maską i ciemnoniebieskim gardłem. Poza sezonem lęgowym samce podobnie jak samice i młode osobniki są szarobrązowe. Dawniej prowadziło to do błędnego przekonania, że samce są poligamiczne.
Gatunek wyróżnia się nie tylko wyglądem, ale również zachowaniami społecznymi. Chwostki szafirowe łączą się w monogamiczne pary. Ich życie miłosne jest jednak pełne tajemnic. Obie płcie często angażują się w relacje pozamałżeńskie. Młode z takich związków są wychowywane wspólnie. Podczas zalotów samce stosują niecodzienny rytuał. Zrywają żółte płatki kwiatów i prezentują je samicom.
Ptaki doskonale przystosowała się do życia w różnorodnych środowiskach – od zarośli i lasów po miejskie ogrody. Spotkać je można w takich metropoliach jak Sydney, Canberra czy Melbourne. Ich dieta składa się głównie z owadów. Chętnie jedzą także nasiona.
W 2021 roku chwostka szafirowa została ogłoszona „Australijskim Ptakiem Roku” w plebiscycie BirdLife Australia. Oddano w nim ponad 400 tys. głosów. Gatunek zwyciężył minimalną przewagą 666 głosów nad sowicą brunatną.
Taksonomia i systematyka
Chwostka szafirowa należy do rodzaju Malurus. Obejmuje on jedenaście gatunków cudowronek, które zamieszkują Australię i nizinne tereny Nowej Gwinei. Najbliższymi krewnymi tego gatunku jest chwostka wspaniała, a także koroniasta. Ta ostatnia występuje w północno-zachodniej Australii.
Pierwszy okaz chwostki szafirowej został zebrany w 1777 roku przez Williama Andersona, chirurga i przyrodnika biorącego udział w trzeciej wyprawie kapitana Jamesa Cooka. Anderson odłowił ptaka w Zatoce Przygód na wyspie Bruny u wybrzeży Tasmanii. Początkowo sklasyfikował go w rodzaju Motacilla z powodu podobieństwa ogona do pliszek siwych. Anderson co prawda nie zdążył opublikować swoich odkryć, ale jego asystent William Ellis opisał ptaka w 1782 roku. W 1816 roku francuski ornitolog Louis Pierre Vieillot umieścił cudowronkę w nowo opisanym rodzaju Malurus, nadając jej obecnie używaną nazwę naukową.
Chwostka szafirowa zyskała wiele nazw zwyczajowych. Po przybyciu Pierwszej Floty do Port Jackson ptak został nazwany „superb warbler” (wspaniały świstak). W latach 20. XX wieku pojawiły się określenia „wren” (strzyżyk) i „fairywren” (cudowna strzyżyka). Nawiązywały do podobieństwa gatunku do strzyżyków. Nazwa „Mormon wren” powstała na skutek błędnego przekonania, że samce w niebieskim upierzeniu są otoczone licznymi samicami. Wszystkie brązowoszare ptaki uznano za osobniki żeńskie. W tradycjach Aborygenów Ngarrindjeri ptaka nazywa się waatji pulyeri, czyli „małym mieszkańcem krzewu lignum”. Gunai określają go mianem deeydgun. Oznacza to „małego ptaka z długim ogonem”.
Chwostka szafirowa przez lata zmieniała swoje miejsce w systematyce. Początkowo zaliczana do rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae), a następnie do pokrzewkowatych (Sylviidae), ostatecznie została umieszczona w rodzinie Maluridae. Miało to miejsce w 1975 roku. Współczesne badania DNA wskazują, że Maluridae są blisko spokrewnione z miodaczkami (Meliphagidae) oraz rodziną Pardalotidae.
Podgatunki
Chwostka szafirowa dzieli się na sześć uznanych podgatunków. Różnią się one wyglądem i zasięgiem występowania.
- M. c. cyaneus (Ellis, 1782) to podgatunek nominatywny. Występuje na Tasmanii. Osobniki są większe i ciemniejsze w porównaniu do ptaków z kontynentu. Samce wyróżniają się intensywną błękitną barwą. Niektórzy badacze sugerują, że podgatunki elizabethae i samueli mogą być włączone do tej grupy.
- M. c. samueli (Mathews, 1912) to podgatunek endemiczny dla Wyspy Flindersa. Samce mają ubarwienie pośrednie między podgatunkami z Wyspy Króla a tymi z Tasmanii.
- M. c. elizabethae (Campbell, AJ, 1901) pierwotnie opisywany był jako odrębny gatunek. Występuje wyłącznie na Wyspie Króla. Samce wyróżniają się głębszym odcieniem niebieskiego niż ptaki tasmańskie, a także dłuższymi skokami (dolnymi kończynami nóg).
- M. c. cyanochlamys (Sharpe, 1881) występuje w Australii kontynentalnej. Ptaki są mniejsze i jaśniejsze od tych z Tasmanii. Samce w Queenslandzie mają korony i pokrywy uszne w kolorze jasnoniebieskim z odcieniem srebra.
- M. c. leggei (Mathews, 1912) występuje we wschodniej części Australii Południowej. Samce w szacie godowej mają charakterystyczne niebieskie zabarwienie na brzuchu poniżej pasa piersiowego i na lotkach skrzydeł.
- M. c. ashbyi (Mathews, 1912) zamieszkuje Wyspę Kangura. Jest odizolowany od ptaków kontynentalnych. Osobniki tego podgatunku są większe, mają węższe dzioby i ciemniejsze upierzenie. Samice charakteryzują się bardziej jednolitą szarą barwą w porównaniu do ptaków z kontynentu.
Opis
Chwostka szafirowa to niewielki ptak o długości 14 cm i wadze od 8 do 13 g. Samce są nieco większe od samic. Średnia długość ogona wynosi 5,9 cm. Są jednymi z najmniejszych przedstawicieli rodzaju Malurus. Długi i wąski dziób, zwężający się ku końcowi, doskonale przystosowany jest do zbierania owadów, które stanowią główny składnik diety.
Gatunek cechuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samce w szacie godowej przyciągają uwagę intensywnie niebieskimi, opalizującymi piórami. Kontrastują one z czarnymi i szarobrązowymi elementami upierzenia. Czoło, pokrywy uszne i ogon lśnią błękitem. Gardło, opaska wokół oczu i pierś są czarne. Skrzydła pozostają brązowe. Samice, młode oraz samce poza sezonem godowym mają skromniejsze, płowobrązowe upierzenie z jaśniejszym brzuchem. Ich ogon jest brązowy lub szarobłękitny. Dziób u samców jest czarny, a u samic i młodych osobników – brązowy.
Młode samce po raz pierwszy przybierają szatę godową w sezonie lęgowym następującym po wykluciu. Po okresie lęgowym wszystkie ptaki linieją jesienią. Samce przybierają szatę spoczynkową. Zimą lub wiosną ponownie linieją, powracając do jaskrawych barw godowych.
Charakterystyczna niebieska szata godowa samców zawdzięcza swój blask specjalnej strukturze. Spłaszczone i skręcone powierzchnie piór silnie odbijają światło.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Dront dodo – dodo
- Ciosa
- WYKŁADY WIDEO Z ZAKRESU ASTRONOMII
- Jezus Chrystus – postać historyczna czy mityczna?
- Tydzień i szabat – wynalazek babiloński czy żydowski?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Superb_fairywren [dostęp: 20.12.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: JJ Harrison. Licencja: CC BY-SA 4.0.
